Van balığını yem etmeyin!

Van Tarih ve Kültür Araştırmalar Derneği Başkanı sıfatıyla geçmişte Van Balığı ile ilgili açıklamalarda bulundum. Haber ve belgesel çekimleri için Van'a gelen televizyon kanallarına, habercilere Van Balığı konusunda danışmanlık yaptım.  Yağmurda, kar da balıkçılar ile mavi sulara açıldık.

Tandırda Van Balığı başta olmak üzere balık yemeklerini fotoğraflayarak tariflerini Dünyada Van Dergisinde yayınladım.  Van Balığı'nın neslinin korunması, yasak mevsiminde avlanmaması, satılmaması için yazıların yanı sıra sayısız haberler yaptım.

24-26 Kasım 2010 tarihleri arasında Van'da yapılan 2. Uluslararası Doğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Mutfak Kültürleri ve Van Yemekleri Sempozyumu'nda tarifi eşime ait olan " Soslu Van Balığı " yemeğini bildiri olarak sundum.

O dönem Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı Hoca'nın da bulunduğu sempozyumda Van Gölü'nde yaşayan balığa Vanlıların neden Van Balığı dediklerini çeşitli örneklerle verdim. Ve " İnci kefali" adının neden toplumda kabul görmediğini, yanlış olduğunu anlatım.

Çorum leblebisi, Bursa şeftalisi,  Adana kebabı, Kangal köpeği, Sibirya kurdu, Çengelköy salatalığı, Antep fıstığı, Kanlıca yoğurdu, Afyon kaymağı ve daha binlercesinin coğrafi isimle markalaştığına işaret ettim.  Sunumda kalenin, gölün, kedinin ön isminde Van olmadan Van'a ait olamayacağını dolaysısıyla Van balığının da ön adında Van olmadan şehrimiz için bir anlam taşmayacağını söyledim.

Ayrıca Van Gölü'nde çıkan sazan familyasına ait balığa atadan babadan Van Balığı denildiğini belirttim.

Tandırda Van Balığı, Tavada Van Balığı, Fırında Van Balığı, Mangalda Van Balığı,  Tuzlu Van Balığı, Soslu Van Balığı Açma Van Balığı gibi farklı pişirme yöntemleriyle Van balığının kendine has lezzetiyle yüzlerce yıldır sofralarımızdan eksik olmadığına dikkat çektim.

Tüm açıklama, yazılarımda Mustafa Hoca'nın Van balığının neslini korumak amacıyla farkındalık yaratan çalışmalarını desteklediğimizi, kendisini takdir etiğimizi lakin Van balığına  'İnci kefali ' isim dayatmasının yanlış olduğunu dolaysıyla isimde ısrar edilmesinin yarar yerine zarar getirdiğini ifade ettim.

Özetle…

Van'a ait olan tüm değerler Van ile anılır. Van'da doğan, büyüyen bizler nasıl Vanlı isek Van denizinde yaşayan balığın adı da Van balığıdır.

Bilindiği gibi Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Türkiye'deki yöresel ürünlere coğrafi işaretler veriliyor. Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden tescil işaretidir. Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Balığın işareti Van, isimi doğal olarak Van  balığıdır.

Van balığı, kaz ve martı

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Su Ürünleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş,  Erciş Deliçay üzerine kurulan, kaymakamlığın onayı ile işletme hakkı Erciş Açık Ceza İnfaz Kurumuna devredilen kaz çiftliğindeki kazların, akarsuya girerek ekolojik yapıyı tamamen bozduğunu ve üreme döneminde yumurtadan çıkan 'inci kefali' yavrularını tükettiğini belirterek çiftliğin kaldırılması gerektiğini söyledi.

Akkuş'un bu açıklamasına Van YYÜ Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Filiz Karadaş, bilimsel dayanağı olmayan açıklamalara ve sosyal medya dedikodularına itibar edilmemesi çağrısıyla tepki gösterdi. Karadaş, 5 yıldır üretim yapmakta olduğu halde bu yıl kurulduğu söylenen söz konusu çiftlikteki kazların balık yumurtalarını yediğini ya da ekolojilerini bozduğunu ortaya koyan, verilere dayalı bilimsel bir çalışma veya görüntü kayıtları gibi kanıtlarınız mevcut mudur diye sordu.

Kaz çiftliğinde 500 civarında kaz var.  Balık göçünü izlemeye gittiğimizde tanık olduğumuz muhteşem bir olay daha var. Binlerce martı sürüsü bırakın balık yumurtalarını yemeyi Van balığını canlı canlı yutuyor.  İnsanı etkileyen ekolojik döngüden dolayı Ercişli vatandaşlarımız Van Gölü Martısına  " Balık udan"  yani balık yutan adını vermişler.

Van Gölü'nün endemik kuş türü olan Van Gölü Martısı Van balığı ile besleniyor diye kaz gibi onları da mı yok edeceksiniz? Böyle bir şeyin olması tabi ki mümkün değil.

 Algı yaratmanın, Van balığını reklama yem etmenin alemi yoktur.

Caddeler nasıl görünüm kazanacak?

Van'da caddeler her 10 yılda bir büyük harcamalarla sözde yenilenir. Ama iş hakkıyla yapılmadığı için yapılanlar, paralar çöpe gider, pardon müteahhide gider.

Büyükşehir Belediyesi Van'ın kalbi sayılan Cumhuriyet, Maraş, Mareşal Fevzi Çakmak, Eski Cezaevi caddeleri ve bazı sokakların yenileneceğini açıkladı. Proje hakkında bir bilgimiz yok. O nedenle eleştirimizi, önerilerimizi, takdirimizi yapamıyoruz. 

Yine de bazı uyarı ve öneride bulunalım...

BİR: Cumhuriyet Caddesi ve diğer caddelerde yaşlanan ağaçlar değiştirilerek 10 metre arayla iklime ve caddeye uygun 6-7 yaşında köklü ağaçlar dikilmeli.

İKİ: Yapılan işlerde işçilikler çok kötü olmakta, gerekli kontrol ve denetimler yapılmamaktadır. Bu nedenle tüm işler 2-3 sene içinde deforme olmaktadır. Buna ve kaldırım taşlarına dikkat edilmeli.

ÜÇ: Kaldırımlarda yaşlıların, kadınların, engellilerin soluklanabileceği şık banklar düşünülmeli.

DÖRT:  Van'ın kültür, turizm ve sanat kent kimliği obje, heykel ve renklerle caddelere, parklara ve kaldırımlara yansıtılmalı.

BEŞ: Yenilenecek caddeler açık hava Forum AVM mantığıyla çevresindeki iş yerlerinin cepheleriyle birlikte uyumlu görünüm kazanmalı.

ALTI:  Kentteki estetik olmayan görsel kirlilikler ve karmaşa son bulmalı.

YEDİ:  Efsane belediye başkanı merhum Tayyar Dabbağoğlu tarafından Akbank yanında, mülkiyeti belediyeye ait olan alanda yer altına yapılan umumi tuvalet kadınlar için içinde emzirme odası bulunarak yeniden yapılmalı.

Van Balığı heykeli

Cumhuriyet ve Maraş caddeleri yenilenirken bir yenilemenin de kavşakta yapılmasına ihtiyaç var.  Ferit Melen Meydanı 5 Yol'da, Mustafa Çohaz Maraş Caddesi'nde.

Van halkı Ferit Melen Meydanı göbeğindeki Van Balığı heykelinin mimarların, heykeltıraşların katkılarıyla daha estetik, sanatsal bir görünümle özellikle Van Balığı adıyla yenilenmesini istiyor.

Mustafa Çohaz Bulvarı adı verilen kavşakta ise flamingo yani turna heykelinin yer alması öneriliyor.

Zengin kültürümüzün, tarihi değerlerimizin parklarda, caddelerde yansımasını isteyen Vanlıların önerilerine kulak verin.