BİR KÜLTÜRDÜR REYHANİ

EDREMİT BELEDİYESİ ÇINAR EVİ GÜNEYDOĞU ANADOLU  TARİH VE KÜLTÜR GEZİSİ NOTLARI (7)

Aslında reyhani, müziğin adı , oyunun değil.. ama oyun, reyhani müziği eşliğinde oynanan bir oyun olduğu için oyuna da reyhani oyunu deniyor.

Mardinde Reyhani oyunu diye bir oyundan bahsettiler. Benim aklım Erzurumlu  Reyhaniye gitti. Ama sonradan öğrendim ki onunla alakası yok. Sadece Süryani cemaatine mensup olanları anlatan ve ifade eden bir oyun.

Akşamüzeri yemekten sonra müzik programına indiğimizde otelin orkestrasını zevkle dinledikten sonra davul çalan genç sahneye çıkarak eline iki kadeh aldı. Aldığı iki kadehten birini bir elinin parmaklarının arasına yerleştirdikten sonra diğerini de başına bıraktı.

Orkestranın kendine yöreye has melodileri ile genç arkadaş başındaki kadehle yavaş yavaş yürümeye başladı. Bu esnada yürürken masalara doğru ilerlediğinde elindeki kadehe bir yüzlük toka edildi. Her masaya gidişinde herkes gönlünden geçtiği kadar kadehe katkıda bulundu. Nu arada bizim Fatma hanım da bunu yapmak istediyse de olmadı.

Bu farklı bir şey birazda hadiseyi hissetmek lazım çünkü olayın özünde de mistisizm var.

Hoşumuza gitti tabi hayatımızda ne reyhani oyununu duymuş ne de bir yerde okumuştuk. Ruberu olayı kavrayınca biz de de yıllar sonra unutulmayacak bir anı olarak kaldı hafızamızda.

Şimdi gelelim Reyhani Oyunu nedir beraber hatırlayalım;

 Ülkemiz maalesef çok kültürlü ve mozaik bir memleket.Mezopotamya kadim ve Nuh Nebinin Tufan'ından sonra  insanlığın dünya ya yayıldığı ilk yerleşim yeridir.

''Dinlerin ve dillerin şehri" Mardin'de, müziğin farklı din ve dillerden insanları bir araya toplayabilen "evrensel bir dil" olduğu kaçınılmazdır.

 Bir kültür insanı olan, kıymetli  Mardin aşığı,Şair,Mütercim, Güzel İnsan Doğan Bekin Bey Efendi  geçmişteki kültürü bugüne taşımak için çaba sarf eden Kanuni  Abdulgani Bilgiçoğlu'nun  Reyhani Oyununu Kanuni ile çalarken kaydetti,kültür mirası güzelliklerini kaydeden geleneksel kültürlerinin , bu yönüyle köprü vazifesi gördüğünü vurguladı.

Reyhani Oyunu; MARDİN

Mardin’e özgü Reyhani, "Allah'a yakarışın simgesi" olarak eller havada, avuçlar açık bir şekilde diz üstüne çöke çöke oynanan bireysel bir oyun türüdür. Reyhani müziği Endülüs, Arap, Süryani, Kürt ve Türk müziklerinin karışımından ortaya çıkmıştır. Müziğe “Reyhani” isminin verilmesi kimine göre, bu müzikle oynayanların Reyhan bitkisi gibi sallanması; kimilerine göre ise, bölgede hâlâ her evin bahçesini kokusuyla süsleyen Reyhan bitkisi gibi, bu müziğin de insanı mest etmesidir.

KÂNUNÎ ABDÜLGANİ BİLGİÇOĞLU KARDEŞİMDEN MARDİN REYHÂNÎ OYUN HAVASI

Reyhânî, Mardin ile özdeş oyun havasının adıdır. Bugün bu oyun havasını aslına uygun çalabilecek sanatçı hemen hemen yok denecek kadar az artık.

Mardin'in yetiştirdiği keman virtüözü kemanî Tuma Tüfekçi ve kanunî İsmail Bilgiçoğlu'ndan dersler alan kıymetli kardeşim Abdülgani Bilgiçoğlu, bu müstesna oyun havasını aslına uygun çalabilen son sanatçılardan biri.

Reyhânîyi çalarken, kanunun her teline mızrapsız olarak sadece parmak uçlarıyla büyük bir ustalıkla dokunan Abdülgani Bilgiçoğlu, bir hatt-ı reyhânî sanatçısının kıvraklığıyla telleri coşturmakta ve konuşturmaktadır.

Reyhânînin gelecek jenerasyonlara en güzel şekilde aktarılabilmesi için bugün Abdülgani Üstadın çaldığı reyhânî oyun havasını kayıt altına almayı yeğledik.

Reyhânî oyun havası kaydı için Abdülgani Bilgiçoğlu teşekkürü borç biliyor ve Mardin,resmi kurum ve kuruluşlar ile vakıf ve derneklerini Mardin etnik müziğinin koruma ve kayıt altına alınması için  kültür müdürlüğü yetkililerinin bu eserleri kayıt alması gerekiyor.

REYHANİ MÜZİĞİ:

Aslında reyhani, müziğin adı , oyunun değil.. ama oyun, reyhani müziği eşliğinde oynanan bir oyun olduğu için oyuna da reyhani oyunu deniyor.

Bu oyun adını, söylencelere göre iki şeyden alıyor olabilirmiş: birincisi "reyhan adlı kokulu bitkinin mest edici kokusu gibi, bu müziğin de insanı mest etmesi", ikincisi ise "bu oyunu oynayanların reyhan bitkisi gibi sallanması"

Reyhani, sadece Mardin merkezde ve erkekler arasında, bireysel olarak, eller havada ve yere paralel, avuç içleri açık ve yukarıyı gösterecek şekilde tutularak, dizler yere çöke çöke oynanan bir oyun. Kolların havada ve avuç içlerinin açık ve yukarıyı gösterecek şekilde tutulması ise, "Allah'a yakarışın bir simgesi" dir.

Bu müzik; Endülüs, Arap, Süryani, Kürt ve Türk müziklerinin karışımlarından oluşan ve kaynağını bu kültürlerden alan bir müzikmiş... (tam da farklı din ve kültürlerin yaşadığı Mardin şehrinin atmosferine yaraşır bir müzik yani)

Böylesi bir güzel kültürün varlığını bize hatırlattığı için Doğan BEKİN'e teşekkürü bir borç biliriz.

Kaynak: Hicret Haber-Bir Kültürdü Reyhânî