HDP'ye bu seçimde yeni verilen oylar nereden geldi?
Prof. Dr. Ahmet Özer
Genel Tablo
AKP % 40,7 (158 Mv), CHP 524,9(132 Mv), MHP 516,2(80 Mv), HDP %13,1(80 Mv) oyla yarışı tamamladılar. Ortaya çıkan bu sonuçlara ve 2011 seçimine göre AKP’nin 9,1 puan, CHP’nin 1 puan kaybettiği; MHP’nin 3,3 puan, HDP’nin de 7,3 puan oylarını artırdığını görüyoruz.
Bunun için şöyle bir analiz yapabiliriz.2011 seçimlerine göre; AKP oylarının %9.14’ünü kaybetmiş; CHP oylarının %0,95’ünü kaybetmiş, (son sayımlarla bu fark 1 puana ulaştı); MHP oylarında %3,35 artış sağlamış, HDP ise oylarında %7,33 artış sağlanmıştır. Bu tabloda en büyük kaybı AKP yaşarken en büyük artışı da HDP gerçekleştirdi. Peki HDP bu oyları nerden almış olabilir?
Muhafazakar AKP’li Kürtler HDP’ye oy verdi
2011 seçimlerine bağımsız adaylarla seçime giren BDP’nin oy oranı 5.74’tü; 2015 te ise %13.1. YaniHDP, 2011’e göre, bu seçimde %7.33’lük bir oy artırmış. (2014 yerel seçimlerinde BDP-HDP’nin toplam oy oranı %6.61’di. Buna göre de %6.46’lık bir artış söz konusu. Cumhurbaşkanı seçimine göre ise 3,5’lık bir artıştan sözedilebilir.)
Yaptığımız incelemelerden, HDP’ye gelen oyların büyük çoğunlukla AKP’li Kürtler’den gelmiş olduğunu gösteriyor. Bunu görmek için rakamlara bakmak ve doğru bir analiz yapmak yeterli. Bakalım:
2011 seçimlerine göre oyları %9,14 azalan AKP’nin bu oyları hangi partiye gitmiş olabilir?.AKP oylarının CHP’ye gitme ihtimali çok zayıf.Rakamalar Saadet ve BBP’ye de gitmediğini gösteriyor. Geriye MHP kalıyor. MHP oylarını 3,35 oranında artırdığına göre, bu oyların %3,35’ini MHP’ye kaptırmış, geriye 5.79’luk bir oy kalıyor.
Peki, geriye kalan 5.79’luk oy oranı nereye kayboldu? Saadet Partisi ve BBP’nin 2011’deki oy oranlarının toplamı yine %2’nın üzerinde idi. Buna göre bu oyların Millî İttifak’a verilmiş olma ihtimali yok. Geriye HDP kalıyor. Bu durumda dindar-muhafazkar-liberal vs AKP’li Kürtler’in oyları HDP’ye gittidiyebiliriz.
Nitekim HDP’nin aldığı %13.07’lük oy oranından AKP’den kayan Kürt oylarını düşürdüğünüz zaman geriye %7,28’lik bir oy oranı kalıyor. (AKP’den HDP’ye bu seçimde kayan oyların oranı BDP’nin bağımsız adaylarla aldığı oylardan %1,54; HDP-BDP’nin bir yıl önce yerel seçimlerde aldığı oy oranından ise %0,67 daha fazla)
CH’nin bir önceki seçime göre düşen %0,95 oranı nereye gitti?
CHP oylarında ise %0.95’lik bir düşme görülüyor. Bu oylar nereye gitmiş olabilir. Rakamlar herşeyi ortaya koyuyor. Bunun %0,35’i Vatan Partisi’ne, %0,06’sı Anadolu Partisi’ne kaymış görünüyor. HDP’ye ise kabaca geriye kalan %0,54’lük bir oran kalıyor. Bu da yaklaşık olarak Kürt Aleviler’den gelen oylara tekabül eden bir rakam.
(Örneğin BDP geçen seçim hiç vekil çıkaramadığı Dersim’de, oylarını %22,91’den %60,38’e çıkarmış ve CHP’nin elinden iki vekili de almış.Yine İzmir ile İstanbul’un Okmeydanı, Gazi ve Sultanbeyli’ndeki Kürt Alevi mahallelerinde HDP’nin oy artışı var. Bu mahallelerde CHP’den geçiş kolaylıkla görülebiliyor.) Denebilir ki Türkiye genelinde bu oran daha fazla olabilir. CHP’nin MHP ve diğer unsurlardan aldığı oy da hesaba katılırsa HDP’ye kayan CHP oyları yaklaşık 1 puan civarında hesaplanabilir. HDP’ye CHP’den kayan reel oy oranı %0,54’ten fazla değil, Yarım puan da karşılıklı kaymalardan mütevellüt tabloda görülmeyen oy var. Geçerli oylar, 45 milyon 861 bin olduğuna göre Türkiye geneli %1’lik oran 458 bin oya tekabül ediyor.Bu da yakalaşık olarak CHP’den alınan oy demektir. CHP’den HDP’ye giden oyların %9’ı ise Alevi kürtlerden gitmiş görünüyor. Demekki CHP tabanındaki Alevi ve solculardan yarım milyona yakın bir oy verilmiş HDP’ye.Ama AKP’den kayan oy yaklaşık 2 milyon civarındadır.)
Soldan ne oy geldi?
Peki Türk Solu’ndan alınan oylar? Onların da oranı, CHP ve AKP’den kaydığını gördüğümüz oyların dışında kalan %0,13’lük oy. Yani yaklaşık olarak 60 bin oy. Yani sol ile yapılan itifakın nitel katkısı nicel katkısından katbe kat fazladır. Sanırım HDP de bunun farkındadır. Bu tabloya göre HDP’nın sol bileşenlere verdiği milletvekili kontenjanı da oradan gelen oyların çok ötesindedir.
Sonuç
Bütün bu sonuçlara bakarak şuna ulaşabiliriz: HDP etrafında toplanan ve Kürt siyasetine can veren üç grup var.
1) HEP ve DEP’ten bu yana gelen Kürtler,
2)Bu son seçimde ortaya çıkan Alevi Kürtler ve
3) Sünni muhafazakâr Kürtler.
Yani HDP’ye %13 gibi bir oyla baraj aştıran oyların çok büyük bir kısmını yine Kürt illerinden ve batıda Kürtlerin yoğun yaşadığı kentlerden geldiğini görüyoruz.
Dolayısyla HDP’nin bundan sonraki başarısı bu tabloyu iyi okuyarak doğru değerlendirmesine bağlı. Bu oyların kalıcılaştırılması veya geri gitmesi HDP’nin bundan sonraki tutumuna bağlı gelişecektir.
Türkiyelileşme projesi tutmuş ama hala gereken akış sağlanamamıştır. Bunun sağlanması sadece Türkiyelileşmenin başarısı içindeğil aynı zamnda gelecekte talip olunacak iktidar için de gereklidir.
