Eski Van Şehri
Nuran Demirhan
Tuşba şehri 20. yüzyıl başlarına kadar geçen sürede bir çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır.
Urartu başkenti Tuşba olmuştur.
M.Ö 900-600 Yılları arasında büyük bir medeniyet kuran Urartuların Kralı I.Sardur (840-830) tarafından yapılmıştır. Tuşba şehri başkentidir. Van kalesinin o zamanki adının Tuşba olduğunu Asur ve Urartuların çivili yazılarından öğreniyoruz. Dünyanın en eski sayılı tarihi yapılardan biridir. 3000 yıl geçmesine rağmen hala ayaktadır. Van şehrine 5 Km uzaklıktadır.
Doğu Anadolu bölgesinin en büyük ve en eski kalelerinden biridir.
Yüzyıllar boyu ele geçen Van kalesi kalker bir kayalık üzerindedir. Doğudan batıya uzunluğu 1800 metre, kuzeyden, güneye genişliği 120 metre göl seviyesinden yüksekliği 80 metredir.
Van Kalesinin güney kesiminde kralların oturduğu taş odalar vardır. Kralla ait çivi yazıları ile birçok bilgilere, yazıtlara sahip olunur.
Kale kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Ovadan yüksekliği yaklaşık 100 metredir.
Kalenin güneybatısında değişik yüksekliklerde iki platform bulunmaktadır. Buradaki dikdörtgen girişten sonra dikdörtgen planlı 4.10x7.00m ikinci bir odaya geçilir. Üzeri düz bir tavanla örtülmüş olan bu bölümün üç duvarı içerisinde derin 78 oyuk açılmıştır. Bu görünümü ile mezar anıtı oyuklarda ölü külleri bulunmaktadır.
Urartu krallığına Menua ve 1. Argişti'ye ait mezarlar su sarnıcına ulaşan Bin bir merdiven, açık hava tapınağı halk arasında Analıkızlı olarak anılan iki tapınaktır. Osmanlı döneminde Kale tamamen askeri amaçla kullanılmıştır. Asıl asker kalenin güneyine yerleşmiştir. Osmanlı safevi savaşlarında önemli bir asker üssü olan Van Kalesi'ne sulh bozulduğunda Safevi askerlerinin ilk saldıracağı yerler arasında bulunması sebebi ile Osmanlılar tarafından çok büyük önem verilmiştir.
Kalenin halk arasında Analıkızlı açık hava tapınağının hemen altında Abdurrahman Gazi türbesi ve mescidi vardır. Abdurrahman Gazi'nin ermiş bir zat olduğunu anlatan İran Şahı Şah Abbas olmuştur.
Kale'nin sarılmasına engel olacak kişinin Abdurrahman Gazi olduğunu anlayınca Kaleyi almaktan vazgeçer. Bu zatın Van Kalesinde Türbesi yıllardır Van halkının ziyaret ettiği ,değer verdiği türbelerden biridir.Asırlık çınar ağacı ziyaretin yanında yer almaktadır. Eskiden beri Vanlıların özellikle ilkbahar aylarında her perşembe günü ziyaret edecekleri Abdurrahman Gazi Türbesidir. Halk arasında Şığ Abdurrahman baba diye anılır. Sünnet olacak çocuklar, sünnet edilmeden mutlaka buraya getirilir, ziyaret edilir dualar okunulur.
Kalenin diğer bir özelliği efsaneye göre Analıkızlı kaydırağıdır. Bu Kaydırağın halk arasında,
Oyanım keçe/Bu yanım keçe/Elime bir/Helal süt emmiş geçe" Tekerlemesi söylenerek dilekte bulunan genç kızlar anılarımıza duygusal katkılar sağlıyorlar.
Genç kızların bu kaydırakta kaymaları özellikle perşembe günü olurdu.
O kaydırak geçmiş zamanda sağılan koyunların sütünün ya da kesilen kurbanların kanının akıtıldığı kanaldır.
Abdurrahman Gazi türbesindeki dilek taşı, yine halkın ilgi odağı olup dileklerin taş yapıştırılarak kabul olacağı inancı yer alır. Dilek taşına sırayla yapıştırılan taş tutarsa kişinin dileği kabul olmuştur.
Güzel memleketimizin umut kapılarının tükenmemesi dileği ile..
