Zavallı bir kuşun feryadı
Nedim İlikçi
Değerli okurlar; bu hafta sizlere 1915'te muhacir olan Vanlı bir ailenin yaşadıklarını konu alan ve o ailenin bir ferdi olan Muallim Abdurrahman Ungan tarafından kaleme alınan bir hatıra kitabını tanıtmaya çalışacağım.
Bugün elli yaşını aşmış hemşerilerimizin birçoğu dede ve ninelerinin muhacirlik anılarını dinleyerek büyüdüler. Ancak o anıların ehemmiyetini dinlediğimiz süreçte yeterince fark edemediğimizi düşünüyorum. Buna rağmen yine de o günleri yaşamış büyüklerimizle yapılan sohbet ve röportajların bir bölümünün yazı hayatımızda yer edinmiş bulunması sevindiricidir. Ancak bu anıların bizzat o günleri yaşayan biri tarafından yazıldığı ise pek görülmüş bir şey değildi. Bu durum o tarihlerde okuma yazma oranının çok düşük olmasından ve anı yazma kültürünün oluşmadığından kaynaklanmaktaydı.
Kitaplarla yakından ilgilenen bir hemşeriniz olarak Van ile ilgili bu denli derli toplu bir hatıra kitabına ilk kez rastladığımı belirtmek istiyorum.
Abdurrahman Ungan Hocamız anılarını kaleme alarak bizleri bu anı yazma kültüründen mahrum etmemiştir. Otuz yedi yıllık kısa ömründe çok zorluklar yaşamasına rağmen bizlere bu hatıratı bırakmıştır. Bu yönüyle vefatından yaklaşık 76 yıl sonra bile bizlere öğretmenlik yapmıştır. Öğretmenliğin ölümden sonra bile sürdürülebilir olduğunu kanıtlamıştır. Kendisini rahmetle anıyor evlat ve ahfadına sağlık diliyorum.
Bu hatıra defterinin basım hikâyesi şöyle gelişiyor; Muallim Abdulkadir Ungan'ın kızları Nesrin Varoğlu ve Okşan Kolcu Hanımefendiler torunu Ahmet Lütfi Varoğlu Bey'e dedesinin hatıra defterinden bahsediyorlar. Osmanlıca el yazısı ile yazılan bu defterde ne yazdığını merak eden Ahmet Lütfi Bey yayıncı Koray Özalp'e bu defteri götürüyor ve incelemesini talep ediyor. Defter okununca öneminin farkına varılıyor ve yazılanların bir döneme ışık tutabilecek niteliklere sahip olduğu anlaşılıyor. Hatıra defterinin kitap olarak basılmasına karar veriliyor.
Böylesine önem arz eden bir hatıratın basılmaması kültür hayatımız için çok büyük bir eksiklik olacaktı. Bu hatıratın basımında ve okuyucu ile buluşmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim. Abdulkadir Hocamızın bu hatıratı sadece kendisinin ve ailesinin değil Osmanlı coğrafyasından Anadolu'ya sığınmış olan tüm muhacirlerin de ortak kaderlerinin tercümanı olmuştur diye düşünüyorum.
Muallim Abdulkadir Ungan'ın 1915-1929 yıllarındaki hatıratı muhacirliğin zorluklarını anlamamızı sağlıyor. Van'dan başlayıp Ankara, İstanbul, Bursa ve diğer illerin daha doğrusu o günün Türkiye'sinin koşullarını tanımamıza vesile oluyor.
Abdulkadir Ungan Hocamız karşılaştığı bütün zorluklara rağmen yaşama direncini yitirmeyen aksine bilenen bir kişiliğe sahiptir. Hayatının bir dönemini anlattığı hatıratı sadece kendisinin veya ailesinin değil herkesin ilham alacağı ve birçok şey öğreneceği bir kitaptır. Çocukluk yılları Van'ın Rus ve Ermeni çeteleri tarafından işgal edilmesi ve yaptıkları katliamlara şahitlik etmesiyle başlıyor. Sonra kaderin elem ve azap yüklü sarmallarında Anadolu'da muhacir olarak kentten kente savruluyor. Evini, yurdunu, ailesini ve sıhhatini yitiren Abdulkadir Ungan, otuz yedi yıllık kısa hayatında bir insanın yaşayabileceği her zorluğun üstesinden gelmeyi başarıyor. Üstelik bu öyküyü de bizlere miras bırakıyor.
Abdulkadir Ungan'ın "Zavallı Bir Kuşun Feryadı"adı ile yayınlanan kitabı Koray Özalp tarafından yayına hazırlanıyor, Kripto Yayınları tarafından Aralık 2018'de basılıyor. Kitabın Osmanlıca aslı da ekte veriliyor. İsteyen Osmanlıca aslını da okuyabiliyor. Kitap Osmanlıca aslı ile beraber toplam 280 sayfadan ibarettir. Herkesin ilham alacağı ve birçok şey öğreneceği bir hatıra kitabı olduğunu belirtmek isterim.
Muallim Abdurrahman Ungan Hocamızın kalemi ile bizleri götüreceği seferberlik dönemini yeniden hatırlayalım. Bilgi ve duygu dünyamıza hitap eden bu hüzünlü hatıraları onun kaleminin izinde yeniden yaşayalım diyorum.
Kalın sağlıcakla…
