Yolcu taşıma işlerinde belge düzeni
Atilla Dinçer
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 240.maddesine göre ; “şehirler arasında yapılan yolcu taşıma işlemlerinde 233. madde gereğince yolcu taşıma bileti kesmeye mecbur olan mükellefler taşıtların her seferi için müteselsil seri ve sıra numaralı ve oturma yerlerini planlı şekilde gösteren iki nüsha olarak yolcu listesi tanzim eder ve bu listenin bir nüshasını sefer sonuna kadar taşıtta ve diğer nüshasını işyerinde bulundururlar.” denilmektedir. Yolcu taşımaya mahsus biletlerin komisyoncu veya bu konuda faaliyet gösteren acenteler tarafından tanzim edilmesi durumunda yolcu listeleri üç nüsha olarak tanzim edilmekte ve bir nüshası bu mükellefler tarafından saklanmaktadır.
Yolcu taşıma işlemlerinde belge düzeni ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı tarafından 173 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayımlanarak uyulması gereken esaslar belirlenmiştir. Söz konusu tebliğe göre ; şehirler arası yolcu taşıma faaliyeti ile iştigal eden otobüs işletmecilerinin kendi otobüsleri ile yaptıkları veya acenteler ya da bağımsız otobüs firmalarına yaptırdıkları yolcu taşıma hizmeti karşılığında tanzim olunacak belgeler ile bu belgelerin nasıl ve kimler tarafından düzenlenmesi gerektiği konularına açıklık getirilmiştir. Keza "Karayolu Taşıma Kanunu" ve "Karayolu Taşıma Yönetmeliği" uyarınca taşımacılık ve acentelik faaliyetlerinde bulunan gerçek ve tüzel kişiler tarafından Ulaştırma Bakanlığı"ndan yetki belgesi alınması zorunlu kılınmıştır.
Şehirler arası yolcu taşıma faaliyeti ile iştigal eden otobüs işletmeleri, kendi otobüslerinde taşıyacakları yolcular için acentelere kendi biletlerini kullandırabilmektedirler. Bu acenteler, otobüs işletmecisi tarafından kendilerine verilen yolcu taşıma biletini, her nüshasına kendi unvanını, adresini, vergi dairesi ve vergi kimlik numarasını taşıyan kaşeyi basmak suretiyle tanzim edecek ve bunları yolculara, yolcu listelerini de otobüs işletmesine bağlı otobüs yetkilisine verecek ve bunları yolculara, yolcu listelerini de otobüs işletmesine bağlı otobüs yetkilisine verecek ve acentelik hizmet bedeli üzerinden otobüs işletmecisi firma adına fatura tanzim edecektir.
Yolcu taşıyan otobüs işletmecilerinin bilgisayar destekli ödeme kaydedici cihazlar kullanabilmelerine imkan tanınarak bu cihazlar marifetiyle merkez, şube veya acenteler tarafından tanzim olunan fişler, Vergi Usul Kanunu'nda yer alan "yolcu taşıma bileti" olarak kabul edilmiştir. Bu uygulama ile ilgili olarak 31 seri numaralı "Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliği" yayımlanmıştır. Ancak bilgisayar destekli ödeme kaydedici cihazların Maliye Bakanlığı tarafından 3100 sayılı Kanunun 5. maddesine göre onaylanmış olması şartı getirilmiştir.
Yolcu taşıma biletlerinin bizzat otobüs işletmecilerinin merkezi veya bunların şubeleri tarafından tanzim edilmesi halinde bilet, otobüs işletmecisi mükellefe ait ödeme kaydedici cihazdan verilmelidir. Fakat sözü edilen belgelerin acenteler tarafından düzenlenmesi durumunda bilet, acentelere ait ödeme kaydedici cihazdan verilmekte ve biletin üst tarafında bileti tanzim eden acente, mükellef bilgileri bölümünde ise ilgili otobüs işletmesine ait bilgiler yer almalıdır.
Şehirler arası yolcu taşıma faaliyeti ile iştigal eden otobüs işletmecilerinin kendi biletlerini kullandırmak suretiyle yolcu taşıttırmaları sebebiyle 173 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde sözü edilen “Yolcu taşıma biletlerinin düzenlenmesinde ödeme kaydedici cihazların kullanılması” uygulamalarından birini seçenler, otobüsün seyri sırasında yoldan yolcu almaları halinde, otobüs işletmecisi firma tarafından bastırılan yolcu taşıma biletini kullanmaları gerekmektedir.
