KİLİM
Nedim İlikçi
Yaşamın Acı Motifleri
Değerli okurlar; Toplumların hayatında unutulması uzun yılları alan olaylar vardır. İlimizde yaşanan bu nevi olaylardan bir tanesi de 1930’lu yıllarda yaşanmış olan Zilan olaylarıdır. Şarkılara, türkülere, destanlara konu olmuş Zilan olayları, çeşitli vesilelerle bugün hala sohbetlerimizde gündem oluşturur.
Eyyüp Altun “Kilim” isimli romanına yaklaşık 90 yıl önce ilimizde yaşanmış Zilan olaylarını konu edinmiş. Zilan’da ve sonrasında yaşananları bir romancının gözleri ile gündemimize taşımış. Okuyucuların bu olayları bir romancının gözleri ile öğrenmesini ve değerlendirmesini sağlamış. O günün olaylarını bizzat yaşamış bir ailenin fertlerini romanına kahraman edinmiş. Onların gözleri ile bakmış ve onların kulakları ile duymuş. Zilan olaylarını ve sonrasında yaşananları, olayı yaşayanların hisleri ve duygu dünyalarını, olay kahramanlarının ağzı ile romanında dillendirmiş. Bu olayın, sebep ve sonuçlarını herhangi bir siyasi kaygıya kapılmadan olduğu gibi okuyucuya aktarmış.
Eyyüp Altun daha önce yayınlanmış olan “Sona”ve “Kızıltopraklar” isimli romanlarında 1915 olaylarını okuyucuların bilgisine sunmuştu.” Kilim” romanında da Zilan olaylarını okuyucuların bilgisine sunmuş. Daha önceki romanlarında olduğu gibi yorulmadan ve zevkle okuyacağımız bir roman vücuda getirmiş.
Zilan olaylarını siyasi ve tarihi boyutları ile işleyen birçok kitap okumuşuzdur. Olayları yaşayan veya olayların yansımalarına şahitlik etmiş birçok insanı dinlemişizdir. Ancak Zilan’ı bizzat yaşamış bir ailenin fertlerini, “kilim” romanında dinleyerek öğrenmek çok daha etkili oluyor diye düşünüyorum. Güçlü bir hayal dünyasına sahip olan romancının olaylar anı ve sonrasını roman kahramanlarının dili ile tasvir ederek okuyucuların bilgilerine sunması çok daha öğretici oluyor. Zilan olaylarının kavranmasını ve tahlilini kolaylaştırıyor.
Romanda Zilan olayları vesilesi ile Erciş’ten Anadolu’nun iç bölgelerine göçe tabii tutulan bir ailenin yaşadıkları konu ediniliyor. Göç yolculuğu ve yerleşilen yerde yaşanan sorunlar en ince ayrıntıları ile tasvir ediliyor. İnsanoğlunun göç etse bile köklerinin olduğu ve doğduğu toprakları unutamadığı ve adeta hücrelerinde yaşadığı anlatılıyor.
Roman sadece bu topraklardan göç eden bir aile üzerine kurgulanmıyor. Bir de ihtirasının, tutkusunun ve çocuk yaşlarında kendisine yapılan bir duygusal umursamazlığın hesabını yıllar sonra soran bir kadının son derece sinsi hesapları ve yaşattıkları ile de zenginleştiriliyor. Bu vesile ile bölgemizde 90’lı yıllarda yaşanan siyasi ve sosyal yaşanmışlıklara da ışık tutuluyor. Romanı okurken bir taraftan Zilan olayları sebebiyle göçe tabii tutulan bir ailenin yaşadıklarını takip ediyor, bir taraftan ihtirasının peşinde adım adım koşan bir kadının neler yapabileceğine şahit oluyorsunuz. Bu arada bu ihtirasın kurbanı olan insanların serencamlarını hayretle izliyorsunuz.
Roman kahramanlarından Fariz Dede’nin çocuk yaşında yaşadığı ve Zilan göçünü anlatan romandan bir paragrafı siz okuyucularla paylaşmak istiyorum.”Sabah ezanında yola koyulduğumuz için daha öğlen olmadan Erciş’e vardık. Büyük bir kalabalık vapur iskelesinin yakınındaki geniş bir meydanda toplanmıştı. Sığır böğürtüleri, at kişnemeleri, bağırmalar, çağırmalar, ağlaşmalar almış başını gidiyordu. Meydana yaklaşmıştık ki rütbeli askerlerden biri kafileyi durdurup arkamızdaki on aile ile birlikte bizi kenara aldı. Bir görevli gelip bu on ailenin reislerinin isimlerini bir deftere yazdı. Ardından hane nüfuslarının sayısını reislerinden alıp defterdeki bir başka yere kaydetti ve bazı talimatlar sıraladı:”Siz on aile birbirinizden ayrılmayacaksınız. Sorumlunuz şu karşıda duran çavuştur. Her bir derdinizi ona anlatabilir ve ondan yardım isteyebilirsiniz. Başka kafilelere mensup şahıslarla konuşmak ve onlara karışıp kaybolmak yok!”diyor ve yaşananlar devam eder…
“Kilim” isimli roman Eyyüp Altun tarafından yazılmış. Boyalıkuş Yayınlarından 2019 yılında piyasaya çıkmış ve 191 sayfadan ibarettir. Romanın kurgu olmakla birlikte gerçek olay ve kişilerin yaşanmışlıkları esas alınarak yazıldığını da belirtmek isterim. Van’ımızın tarihinde hatıraları halen taze olan Zilan olaylarını bölgenin tarihine ve sosyolojisine hâkim olan bir yazarın romanından takip etmek isteyen herkesin okuması gereken bir kitap olduğunu tavsiye ediyorum… Kalın sağlıcakla…
