Bu sorun herkesi ilgilendiriyor

Medeniyetler beşiği, turizm ve kültür şehri Van'ımızın kimliğiyle bağdaşmayan basit gibi görünen ama herkesi ilgilendiren ciddi bir sorunu var. Yüz binlerce insanın çalışıp, gezip, alışveriş yaptığı İpekyolu ilçemizde yani şehrimizin kalbinde insanlar umumi tuvalet sorunu yaşıyor.

1973 yılında bağımsız belediye başkanı seçilen rahmetli Tayyar Dabbağoğlu göreve başladığında ilk hizmeti insanların rahat nefes alıp dinlenebilecekleri Kurtuluş Parkı, Şehir Parkı, Dabbağoğlu Parkı, Van Kalesi Atatürk Kültür Parkı'nı yapmak, Van Kalesi'ne yol açmak sonrada Şengençlerspor ile Van Gençlikspor kulüplerinin birleştirerek sarı-siyah renklerle Vanspor'un kurulmasını sağlamak olmuştu.

Şehir merkezinin toplam nüfusunun yaklaşık 90 bin olduğu 1970'li yıllarda vizyonu ve insan odaklı hizmet anlayışıyla Başkan Dabbağoğlu, hizmetlerine şehrimizin merkezi noktası olan Valiliğin yanı başında, Cumhuriyet Caddesi Akbank Şubesi bitişiğinde mülkiyeti belediyeye ait olan arsada umumi tuvalet ihtiyacını gidermek üzere yer altına modern kadın-erkek umumi tuvaleti yaptırmıştı. Yarım asır önce şehrin tuvalet ihtiyacı bir ölçüde karşılanmıştı. Dabbağoğlu'dan sonraki yıllarda şehrimizin nüfusu ve yaz aylarında gelen yerli ve yabancı turist sayısının artmasına karşın umumi tuvalet sayısı artmadığı gibi yeraltı tuvaleti de kaldırıldı.  Neden kaldırıldığını kimse anlamadı bilmedi. Tuvaletten geriye kalan belediye ait değerli arsanın akıbeti ise hala bilinmiyor!

İpekyolu ilçesi Van'ın yüzü ve kalbidir.

Çankaya Ankara için, Konak İzmir için, Taksim İstanbul için ne ifade ediyorsa İpekyolu ilçemizde Van için aynı öneme sahiptir.

300 bini aşkın nüfusu gündüzleri katlanan merkez ilçemizde konforlu, temiz ve bakımlı umumi bir tuvalet yoktur. Camilerin tuvaletlerini anlatmaya zaten gerek yok. Umumi tuvalet sorunu yaz aylarında insanların akın ettiği Edremit ilçemizde de yaşanmaktadır. Sahil boyunca tuvalet bulmak mümkün değil.

Yeri gelmişken umumi tuvalet sorunuyla ilgili bir anımı paylaşmak istiyorum.

Valilikte Basın ve Halkla İlişkiler Danışmanı olarak görev yaptığım 1994 yılıydı. Valilik Özel Kalem Müdürü rahmetli Zeki Furan ağabeyimiz rahatsız olduğu için bu göreve geçici olarak bakıyordum. Yoğun toplantı ve ziyaretçi trafiğinin olduğu bir gündü. Beyaz uzun sakalı, beyaz cübbesi, başında beyaz takkesi, koltuğunun altıda siyah çantası olan iri yarı cüssesiyle rahmetli İbrahim Bozdemir içeri girdi. İri eliyle kelpetin gibi gibi elimi sıkarak önemli bir konuda Vali Bey ile görüşmek istediğini söyledi. Sayın Valimiz çok yoğun, ayrıca siz randevu almadan gelmişsiniz hemen görüşmeniz mümkün değil, konuyu bana anlatın Sayın Valimize arz edeyim uygun gördükleri takdirde size döneriz dedim. Yoğunluğu görünce sessizce, "Şehrimizde umumi tuvalet sorunu var, bu sorunun mutlaka çözülmesi gerekiyor. Konuyu Vali Bey'e aktarmak istiyorum" dedi. Belediyeyi ilgilendiren bu  konuyu belediye başkanına anlatmanız gerekir dedikten sonra İbrahim amcayı çay ısmarlayarak yolcu ettik.

Umumu Tuvalet konusu aslında Türkiye'nin genel bir sorundur. Umumi tuvalet sorunuyla ilgili olarak kurumsal ve kişisel çabalar yanında, bakanlık düzeyinde de çeşitli çalışmalar yapılmış. Ama istenilen sonuç alınamamış.

Mesela…

2000 yılında dönemin Sağlık Bakanı Doç. Dr. Osman Durmuş imzasıyla yayınlanan Genelgede şehir ve kasabalar ile köylerde yeterli miktarda umumi helanın bulunması, umumi tuvaletlerin gerekli teknik ve hijyenik şartlara sahip olmaları, fert, toplum ve çevre sağlığının korunması açısından önem arz ettiği belirtilmiş. Yine aynı genelgede tuvaletlerin gerekli teknik ve hijyenik şartlar ile "TS 8357- Halka ve Müşterilere Açık WC'lerin Sınıflandırılması ve Özellikleri" Standardındaki özelliklere uygun olmalarına dikkat çekilerek şöyle denilmiş;

"Helaların yapımı, kullanımı, bakımı ve temizliği ile çevre ve toplum sağlığı açısından önemi, vücut hijyeni gibi konularda ilgililerin ve halkın eğitiminin temini; Şehir ve kasabalar ile köylerde, yeterli miktarda umumi helaların bulunması, umumi helaların gerekli teknik ve hijyenik şartlara sahip olmaları, açıkta def'i hacet etmenin (ihtiyaç giderme) önlenmesi, vücut hijyenine ilişkin halkın eğitimi için Valiliklerce gerekli her türlü tedbirin alınması ve aldırılması,  Kaymakamlıklar, Belediye Başkanlıkları, Köy İhtiyar Heyetleri, İl ve İlçe Umumi Hıfzıssıhha Meclisleri ve Kamuoyuna duyurulması arz ve rica olunur"

Genelgede özetle Umumi Tuvalet yapılmasının yasal bir zorunluluk olduğu bildirilmiş.

Tuvalet ihtiyacı kadar tuvalet kullanımı ve eğitimi de önemlidir. Tuvalet temizliği bir insanın, evin, kurumun, işletmenin, şehrin uygarlık göstergesidir. Bu dün de bugünde böyledir. O nedenle evlerde, okullarda, eğitim kurumlarında, camilerde tuvalet kültürünün insanlara anlatılması ihtiyacı var. Zira uygarlık tuvalet kültürüyle başlar.

Bazı özel kuruluşlar tuvalet konusunu toplumsal boyutta önemsemiştir.

Türkiye'de yapılan en uzun soluklu toplumsal projelerden biri Temiz Tuvalet Kampanyası'dır. OPET, 2000 yılında önce kendi istasyonlarından başlayarak Türkiye'de tuvalet temizliği ve hijyeni yaygınlaştırmak amacıyla, "Temiz Tuvalet Kampanyası"nı uygulamaya aldı. OPET, projeyi tüm yurda yayarak bunu kalıcı hale getirmeyi başardı. OPET tarafından, istasyonlardaki personele eğitimler verilirken, istasyonların tuvaletleri hijyenik bir ortama kavuşturuldu. Engelli vatandaşların sorunları da düşünülerek, OPET akaryakıt istasyonlarına engelli tuvaleti şartı ve standardı getirildi. Yine bebeklerin tuvaletlerden mikrop kapmamaları için istasyonlara bebek bezi değişim üniteleri yapıldı. Bugün akaryakıt istasyonlarını büyük çoğunluğunda konforlu tuvalet bulunmaktadır.

İpekyolu ilçemizde yeni okul yeni spor tesisi yapmak için hazine arsası bulamadıklarını belirten idareciler gibi korkarım bir gün belediyeler de umumi tuvalet yapmak için arsa bulamasınlar.

Latife bir yana, belediyelerimiz umumi tuvalet yapımı ve özel tuvalet işletilmesini yap-işlet modeliyle teşvik için çalışma başlatmaları gerekir. Belediyelerin, resmi ve özel kuruluşların ortak organizasyonuyla şehrimizde "Temiz Tuvalet Kampanyası" başlatılması tuvalet kültürünün yerleşmesi ve farkındalık yaratılması bakımından yararlı olur.

Ayrıca belediyeler tuvaleti olmayan yeni işletmelere çalışma ruhsatı vermemelidir.

Öte taraftan utana sıkıla işletmelerden tuvalet kullanma izini isteyen kadınlarımızın bu görüntüleri de son bulmalıdır.  

Tuvalet kültürümüz ne dini inancımızla ne kent kültürümüzle ne sosyal yaşantımızla ne de 3 bin yıl önce Çavuştepe Kalesi'nde bulunan tuvalet taşı gerçeği ile bağdaşıyor.