Van'ın esmer canları...
Azmi İlvan
Yiğitlikleri, renkli kişilikleri, dostlukları, komşulukları ve memleket sevgileriyle Van halkının gönlünde taht kurmuş olan Van'ın asil unsuru olan canlarımız Beyzadeler, genel olarak Van Kalesine yakın yerleşim alanında ikamet ederlerdi, tıpkı eski Vanlılar gibi. Van'ın ilk yerleşim yeri kale arkası dediğimiz, şimdi tarihi kalıntılardan pek eser kalmasa da Van'ın ilk hayat bulduğu Van Kalesi güneyinde yer alan eski Van şehri ve çevresiydi.
Yani;
Beyzadelerin yerleşim alanın yanı başındaki sitadelin güneyinde yer alan Eski Van Şehri üç yönden iki kademeli ve hendekli surlarla çevriliydi. Bugün büyük bir kısmı yıkılmış olan surlar üzerinde doğuda Tebriz Kapısı, güneyde Orta Kapı, batıda ise İskele Kapısı yer alıyordu. Şehir camileri, kiliseleri, konakları ve diğer yapılarıyla 1915 yılındaki Rus işgaline kadar kullanılmış. Genelde tek veya iki katlı yapılar işgal yıllarında meydana gelen büyük yıkımlar ve yangınlardan dolayı terk edilmiştir. Eski Van Şehri günümüzde Kızıl Cami, Ulu Cami, Hüsrev Paşa Külliyesi, Çifte Hamam, Kaya Çelebi Cami, Horhor Cami, Miri Ambarı, Su Sarnıcı, Surp Paulos Kilisesi, Surp Vardan ve Surp Stephanos Kiliseleri gibi önemli yapılarıyla adeta bir açık hava müzesi görünümündedir. 2012 yılından itibaren Eski Van Şehri'nde sürdürülen çalışmalarda omurgalı ve oluklu taş döşeli yol etrafında çok sayıda mesken ve dükkân ortaya çıkarılmış. Bu mekânlarda karşılaşılan buluntular günlük hayatı yansıttığı gibi savaşın ve yıkımın izlerini de açıkça göstermektedir.
Ve;
Van'ın mirasına sahip çıkılmadı senelerce, yok olmaya terk edildi, ta ki 2013 yılında kazı çalışmaları başlatılıncaya kadar.
Evet, Vanlı olan esmer canlarımız, Beyzadeler (Mıtırıplarımız) gerek yaşam tarzları ile gerekse Van kültürünün bir parçası yiğitlikleri, arkadaşlıkları, dürüstlükleriyle ve geçim teknikleriyle toplumda her zaman saygınlık ve takdir görmüşlerdir.
Günümüzde kamu ve özel sektörde çok önemli kademelerde görev yapan, ticari hayatın her dalında iş yeri sahibi olan Beyzadeler geçmişte Taşımacılık, (Yaylı At arabaları ve Faytonlar) Balıkçılık ve Müzisyenlik ile yaşamlarını idame ettirmişlerdir. Diyarbakırlı Celal Güzelses'in müzik arkadaşı olan yanık sesi ve dizinde çaldığı keman ile Mıtırp Faik'i, sesi ve yorumuyla merhum Enver Gencer'i kim unutabilir?
Beyzade kardeşlerimiz Van'ın müzik kültürüne yaptıkları katkılarının yanı sıra Ramazan gecelerinin vazgeçilmezi oldular. Vanlıları sahura kaldırmak geceleri şenlik yerine çevirdikleri zaman dilimiydi. Ramazan ayına girdiğimiz bu günlerde o canlarımızdan sevgi ve saygıyla bahsetmemek haksızlık olur diye düşünüyorum.
Ramazanda sahur vaktinin geldiğini onların Tef eşliğinde söyledikleri maniler ve türküler ile anlardık. Genelde Tef'cinin gelmesini beklemeye koyulup uyumayanların olduğunu mahallemizden biliyorum. Sahur onlarla Ramazan ayının en güzel vakitleriydi. Tef, darbuka sesiyle uyanan Vanlılar Beyzade kardeşlerimizle keyifli sohbetin ardından şarkı türkü istekleri ister, birlikte şarkılar türküler söyler sahur eğlence yerine dönerdi.
Mesela Tef'çi merhum Mıtırıp Zeko (Zeki) en bilinenlerindendi. Vali Konağı (Acem Ğaço ) civarından o sorumluydu. Rahmetliyi bir kez daha teşekkürle anıyorum. Başta da söylediğim gibi Van'ın renkli kişiliğine sahip Beyzadelerimiz içlerinden bayağı meşhurlar da çıkarmıştır. Beyzade çocuklar Van Kalesini gezmeye gelen yerli ve yabancı turistlere de rehberlik ederek Van turizmine katkı sağlamışlardır.
Van'ın bir asırdan fazla asli unsuru olan Beyzadeler topluluğunun bir süre önce Van Kültürünü Yaşatma Derneği çatısı altında bir araya gelmeleri, dayanışma sağlamaları sevindiricidir. 23.Dönem Van Milletvekili, işadamı Kayhan Türkmenoğlu'nun onursal başkanı olduğu, desteklediği derneğin kurucuları olan canlarımız memleketimizin ana rengidir, ana kokularıdır.
Beyzadelerin Van Kültürünü Yaşatma Derneği çatısı atında mehteran ekibi kurmanın ötesinde, Van oturma gecesi, Van halk oyunları, müzik çalışmaları, el sanatları etkinlikleriyle şehrimizin kaybolmaya yüz tutan kültür değerlerine sahip çıkma çalışmaları mutluluk vericidir. Beyzade kardeşlerimizi özverili çabalarından dolayı kutluyorum.
Hoşca kalın, esen kalın, sevgiyle kalın canlar...
Aze...
