ŞEŞE Gecesi
Azmi İlvan
Van ve yöresinde doğum ile ilgili geleneksel uygulamadır.
Yeni doğan çocuklar kız ise 6. gecesi, erkek ise 7. gecesi düzenlenen eğlence ve ritüele Şeşe Gecesi denilmektedir.
Şeşe gecelerinde bazı aileler eğlence yerine mevlüt okutur.
Bu geceler özel bir gelenek olduğundan genelde aile arasında eğlence düzenlenir, Eve çalgıcılar çağrılır özel yemekler yapılır meyve ve çerezin her türlüsü olur, ayrıca cevizli hedik yapılır. Gözaydınına veya anneye geçmiş olsun, tebrik ziyaretine gelenler(akraba, komşu ve tanıdık) Şeşe Gecesi'ne çağrılır. Çocuğun dünyaya gelişi hep birlikte eğlenerek, sohbet edilerek kutlanır. Gelen davetliler doğan çocuğa ve anneye hediye getirir.
Şeşe gecelerinde yeni doğan bebeğin üstüne bebeği cinlerden korumak inancıyla Siyah bir örtü örtülür. Ertesi gün anne, yataktan kalkar, çocuk ve kendisi doğum sonrası ilk banyosunu yaptıktan sonra günlük hayatına devam eder.
Anne ve çocuğun kırk’ı çıktığında (kırk’ını dökmek) banyo yaptırılır.
Banyo öncesi kırk nohuda kırk Kulluvallah duası okunur. Bu nohutlar banyo suyunun içine atılır. Okunmuş nohutlu su ile anne ve bebek yıkanır. Bu esnada şu tekerleme söylenir: '' 15 'in, ay’ın, kırk’ın, gadan belan ve her türlü hastalığın bu su ile aksın gitsin.'' Bir leğende biriken banyo suyu ağaç diplerine dökülür.
Anne ve çocuğu daha sonra Şeyh Abdurahman Baba veya Sofu Baba türbeleri ziyaret ettirilir. Ziyaret dönüşü bir yakınının evine ilk gezmesini annesiyle yapan bebeğin yüzüne un, göğsüne 3 yumurta konulur. 3 yumurta yeni doğan çocuğun çocukları olması anlamını taşır. Yumurtalar ise annenin bol sütü olsun diyerek anneye yedirilir. Anne, bu işlemlerin ardından günlük ev işlerine ve çocuğunu büyütmeye başlar.
Şeşe geleneği ile ilgili bilgisine başvurduğumuz Vanlı Kadriye İlvan, doğum yapan kadının kırkı çıktığında Lohusa Şerbeti hazırlandığını, bu şerbetin doğum kutlamasına gelen misafirlere ikram edildiğini söylüyor.
Van halk kültüründe önemli bir yere sahip olan Şeşe geleneğini halen yaşatan bazı Vanlı aileler bulunmaktadır. Özellikle Şeşe gecelerinde düzenlenen eğlenceler yaygın şekilde sürdürülmektedir.
ŞEŞE NEDİR?
Vikipedi sözlük sayfasında şeşe (Farsça:???, Azerice: Ş?ş?) Türk ve Tatar mitolojisinde Haydut Kuş olarak tanımlanmaktadır. Azerbaycan Türklerinin inanışına göre, geceleri bilinmezlik aleminden gelip erkek çocukları vurarak öldürür veya kaçırır. Girdiği evdeki çocuk ölür. Kırkı çıkmamış çocuğun üzerinden geçtiğinde bebek kapkara kesilip ölür. Altı aylık olmamış çocuğu ise gagalarıyla öldürür. Çocuklara boğazlarından vurur. Yalnız kalan çocuğu vurup öldürür. Bu nedenle de erkek çocuğun altı aya kadar gözetim altında tutulması gerektiği söylenir. Onu yakalayan kişi Şeşe Anası veya Şeşe Atası olur. Böylece diğer Şeşe Kuşlarının zarar verdiği çocukları iyileştirebilir ve Şeşe'nin vurduğu herhangi bir çocuğun boğazına elini sürerse çocuk kurtulur. İnanışa göre, "Şeşe"yi yakalayan biri, anında öldürmelidir. Yarasa, Şeşe Kuşu olarak bilinir ve ondan sakınılır. Ondan korunmak için dış kapının üzerine öldürülmüş Yarasa asılır, Yarasa Kanadı ile hamile kadına su verilir. Yarasayı öldüren kimse Şeşe Anası olarak bilinir. Gelip çocuğa zarar vermesin diye çocuğun yanında O'nun adını söylemezler ve çocuğun beleğine iğne saplarlar. İran kültüründeki Şeşe (???) inancı ile de doğrudan alakalıdır. Bu inanca göre doğumun altıncı gününde çocuğa dikkat edilmelidir, aksi takdirde çocuk boğulabilir. Şeş (??) farsçada altı manası taşır. Şeşe (????) ise Kazakçada anne demektir.
