Koronavirüse karşı doğru nefes

İstanbul Beyoğlu’nda bulunan “Mehmet Özkaya Akademi Stüdyo”nun  kurucusu, sahibi, koro şefi ve bestekâr, emekli TRT ses sanatçısı, TRT İstanbul Radyosu Türk Müziği Gençlik ve Çocuk korolarında ses ve nefes çalışması  yaptırmış,  bu konularda geleceğin sanatçılarına destek vermiş Vanlı hemşehrim Mehmet Özkaya çok yönlü müzik bilgisi ve brikimi olan kıymetli dostumdur. Hafta içinde ortak dostlarımızı  da  andığımız telefon görüşmesi yaparak özlem giderdik. Dünyayı kasıp kavuran koronavirüs salgını ve Van üzerine konuştuk.    

Dostum,  mesafe kurallarına dikkat ederek kısıtlı da olsa profesyonel ve amatör sanatçılara şan dersleri verdiğini, yeni projeler hazırladığını, dijital ortamda konserler düzenlediğini söyledi.  

Ben de kaybettiğimiz insanların üzüntüsü, ekonomik ve sosyal sorunlar dışında Van’da vaka sayısının daha sevindirici seviyelerde olduğunu, bunun da vatandaşlarımızın kurallara uymasından ve sağlık ekiplerinin özverili çabalarından kaynaklandığını belirterek korona salgınının bir an önce son bularak normal yaşama dönülmesi temennisinde bulundum.  

Sohbetimiz sırasında koronavirüs salgınında kurallara uymanın yanında  doğru nefes alma yoluyla da virüsten korunabildiğini anlatan Mehmet Özkaya, doğru nefes yani bol oksijen almanın çok önemli olduğuna işaret ederek;  müzik çalışmalarında nefes alma dersleri verdiğini, öğrencilerinde bu sayede virüse karşı daha güçlü bağışıklık sisteminin oluştuğunu  bunun farkına varan öğrencilerinin kendisine teşekkür ettiğini anlattı.   

Anlattıkları ilgimi çekti. 

Yüksek Lisansını Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı Türk Musikisi Yüksek Lisan Programında “ Amatör Türk Müziği Korolarında Karşılaşılan Ses ve Nefes Çalışmaları İle ilgili Sorunların ve Çözüm Önerileri Çalışmaları” üzerine yapan dostuma, her yaştan, her gruptan öğrencilerinize doğru nefes alma tekniklerini öğretiyorsunuz. İlginç şeyler söylüyorsunuz. Kaliteli ve doğru nefes almanın insan sağlığına ne gibi yararları var, nefes alma virüsten nasıl koruyor ve nasıl doğru nefes alabiliriz  diye sorduğumda bakın neler anlattı.   

İkram Bey, yaşam aldığımız ilk nefesle başlayıp son nefesimize kadar devam eden bir süreçtir. Koronavirüs hastaları yeterli nefes alamadıkları için hayatlarını kaybediyor maalesef. O nedenle doğru ve yeterli nefes almak herkes için çok önemlidir.       

Doğru nefes almayı başlıklar halinde anlatmak istiyorum...    

Ortalama olarak dakikada 14-16, Saatte 800-900 günde yaklaşık 20.000 kez nefes alırız. Nefes alıp vermenin en önemli işlevi, vücudumuzun oksijen ihtiyacını karşılayarak ses üretimi (fonasyon) için gerekli olan enerjiyi sağlamaktır. Kanın yeterli oksijeni organ ve dokulara taşıması önemlidir. Doğru ve bilinçli nefes alma kanımızın oksijenle yüklenmesini sağlar, ayrıca hem lenf sisteminin hem de kan dolaşımının düzenini sağlar.   

Akciğerlerin orta bölgesi konuşma sırasında,    

Akciğerlerin üst bölgesi spor yaparken,    

Akciğerlerin alt bölgesi ise uzun soluklu konuşmalarda ve şarkı söylemede kullanılır.     

Üst Solunum Bölgesi     

En yaygın kullanılan ve en az akciğer kapasitesinin kullanıldığı nefes alış şeklidir. Akciğerlerimizdeki havanın ortalama % 10 u  sirküle edilir.  

Sığ ve yetersiz bir nefes alıştır. Kalbimize daha fazla yük olduğu ve göğüs boşluğundaki rezonansı önlediği için uzun süreli konuşmaya fazla elverişli değildir. Havayı, kalbi sıkıştıracak şekilde ve hançerenin pek yakında topladığı için yorucu ve tehlikeli bir nefes alış şeklidir.     

Orta Solunum Bölgesi     

Mide kaslarımız ve kaburgalarımız arasında kalan ciğerlerimizin orta bölümünü kapsayan bir nefes alış şeklidir.  

Üst ve orta solunum beraber hareket eder. Akciğerlerdeki havanın % 30 u sirküle edilir. Eğitim almış konuşmacı ve şarkıcıların kullanabildiği nispeten daha kapasiteli bir nefes alış şeklidir.     

Alt Solunum Bölgesi; (Diyafram solunumu)     

Mide üzerini kaplayan diyafram adalesinin alta doğru esnemesiyle açılan boşluğa ciğerlerin alt loplarının genişleme imkânı bulduğu ve ciğerlerin tamamının kullanıma sokulduğu bir nefes alma biçimidir. Ciğerlerdeki havanın yaklaşık % 50 si sirküle edilebilir. Diyaframla birlikte, orta ve üst solunum beraber hareket eder.     

Diyafram Nefesi     

Diyafram nefesi, yatmakta olan bir insanın doğal nefes alış biçimidir.     

Sırt üstü yatarken elimizi karnımızın üzerine koyarsak, bu hareketi rahatlıkla izleyebiliriz. Yatarken çok doğal olan bu nefes, ayakta iken zorlukla ve belirli bir teknikle elde edilir. Şarkı söyleyenler ve uzun soluklu konuşanlar için diyafram nefesi çok önemlidir. Diyafram nefesi ile akciğerlerimizin savunma sistemi güçlenir.  Diyafram nefesinde, diyafram kubbeleşip düzleşerek, havayı düzenli bir şekilde almaya ve boşaltmaya yardımcı olur.   

Peki, diyafram nefesi nasıl alacağız?   

Bu ritmik hareketi kontrol etmek için, ayakta durup, bir elin avucunu göğsün üst kısmına, diğerini de alt tarafına dayamalıdır. Böylece, diyafram bölgesindeki avucun hava basıncı ile dışarı doğru itildiği hissedilmelidir. Burundan nefes almak; daha derin, daha dolu ve kontrol edilebilir solunuma olanak verir. Bir çiçeği koklarken, yatarken, hayret ve korku anındayken alınan nefes, doğal diyafram nefesidir. Diyafram nefesi alınırken omuzlar yukarı kaldırılmamalı ve göğüste gözle görülebilir bir hareket olmamalıdır     

Diyafram nefesi daha çok akciğerlerin alt yarısında toplanan ve ciğer uçlarına kadar inerek diyaframla ilişki kuran nefestir. Bu nefes, ses eğitimine en uygun olan nefes olduğundan öğrencilerimize veriyorum. Diyafram nefesinde hava, diyafram ve ses organının güç birliği ile şarkı söylememizi de kolaylaştırır.     

Diyafram nefesi, diğer nefeslere oranla, kalbimize daha az yük olur. Diyafram nefesi, şarkı söylemek için ve uzun soluklu konuşma performanslarında gerekli olan nefestir. Daha geç, daha düzenli ve istenen basınçta nefesi boşaltmaya çok elverişlidir. Diyafram nefesi alt bölgeye alındığı için göğsü sıkıştırmaz ve göğüs boşluğu rezonansını kısıtlamaz.      

Bir uyarıda da bulunmak istiyorum:      

Nefes egzersizleri başlangıçta baş yorgunluk yapabilir. Bunda endişelenecek bir durum yoktur. Hatta fazla oksijen almak, başlangıçta baş dönmesi de yapabilir. Nefes alma verme süreci bittiğinde, kısa bir süre bütün kasları gevşeterek, daha verimli yeni bir nefese hazırlanılmalıdır. Bol nefesli sağlıklı günler diliyorum.     

Paylaştığı çok değerli bilgiler için teşekkür ettiğim dostumla bir eleştirimi de paylaştım.  Dedim ki, 2020 yılı Mart ayından bu yana konunun uzmanı olan olmayan konuşmacılar her akşam televizyon ekranlarına çıkarak sürekli konuşuyorlar. Ne ilginçtir ki, koronavirüse karşı korunmada doğru nefes alma tekniğinin önemini kimse yeteri kadar  vurgulamadı,  toplum bu konuda maalesef pek bilgilendirilmedi. Bu da koronavirüs sürecinin önemli bir eksiği oldu kanımca. Haklısın dedi.    

Değerli okurlar…   

Aşı olalım, maske, mesafe ve temizliğe dikkat edelim.     

Lakin sağlığımız için her zaman doğru nefes almayı önemseyelim.    

Hem fiziksel, hem zihinsel, hem duygusal hem de ruhsal anlamda kaliteli nefes almanın kaliteli yaşamın kapılarını açtığını  unutmayalım.