Bir Van Masalı (2)

Ümit Kayaçelebi

Tüm Yazıları

31.07.2024 12:25
Güncelleme: 31.07.2024 12:25

‘Ne bu günü ne yarını

Ben hep dünü yaşıyorum’

Şair çok güzel söylemiş. Bu söze katılmamak elde değil. Artık umudumuzu kestik tüm güzellikler yok olmuş vefa firarda hatır gönül iflas etmiş.

Sen gel de dünü özleme dünü anma.

Ne varsa hep gerilerde kaldı.

İşte ben de o yüzden geçmişe özlem duyarak bu zamanları kayıp zamanlar o zamanları var sayarak hep o zamanlar diyorum.

O zamanlar;

Evlerimiz hep başlı başına müstakil idi ve yan yana dizili evlerde yaşıyorduk. Kapıdan çıktığımız zaman eyyamı baharda leylak kokuları burnumuza çarpardı toprak sokağımızda Van pişikleri salına salına dolanırlardı. Pişiksiz ev göremezdiniz. Komşunun pişiği yolunu kaybetse siz bilir ve tanırdınız. Bırakın insanları tanımayı pişikleri bile iyi tanırdık.

Pişikleri devlet değil biz korurduk. Pişiklere evde arta kalan ne olsa verir karınlarını doyururduk.

Pişikler de hanenin bir nüfusu addedilir öyle itina ile korunurdu. Kimine <Boncuk> kimine <Maviş> kimine <Pamuk> ismini takardık. Annelerimiz onların bazen boyunlarına mavi boncuk takarlardı. Hayata veda ettikleri zaman günlerce evi hüzün sarardı.

Kendimizde toktuk pişiklerimizde toktu öyle arsız hırsızlık da bilmezlerdi. Onların ayrı tabakları vardı hep o tabağa bir şeyler bırakırdık tabaklarda olanlarla karınlarını doyururlardı.

Eviimizde kış günleri gelir böyle sobanın arkasında bir lopun üzerine yuvarlanır böyle mırıl mırıl yatarlardı. O nefes alıp vermeler adeta bir resital gibi gelirdi kulağımıza.

O zamanlar;

Tandır evimiz vardı bizim ve çoğu evinde bizim gibi tandır evleri vardı. Tandır evi dediğiniz ne ki?

Uyduruk bir baraka içinde ya bir ya iki bölme olur ortada da bir tandır. Beri yanda da işte bahçeden ağaçların kesilen kuru dallarının yani çalı çırpının istaif edildiği iptidai bir yer.

Tavanında dumanı alıp çekip götürsün diye bir baca üstü de yağmur almasın diye kapalı olurdu.

Hoş her zaman tandır evinde ekmek de yapılmazdı. Arada bir yapılır kilerde bir seleye bırakılır ve üstü örtülerek özellikle sabah kahvaltılarında yenilirdi yapılan ekmek ve çörekler.

Bizim hem şimdi ki haçortta ve eski ipek yolunda buğday tarlalarımız vardı. Bunlarla kendimiz ilgilenmezdik zaten babamda dedemde öğretmendiler. İcara verirdik hasat zamanı gider öküz arabası ile bize düşen buğdayları telislere doldurarak evimize getirirdik. Bilahare bunları un yapmak için değirmene götürmek icap ederdi haliyle. O zaman Allah rahmet etsin bizim kapı komşumuz Elo Dayı alır öküz arabası ile Akköprüdeki bir değirmene götürür buğdayları öğüterek un olduktan sonra bize getirirdi. O zamanın en ideal nakliyelerinden biri de öküz arabaları idi.

Biz unları mutfakta tekneye bırakırdık.

Her ne kadar biz çarşıdan somun taptapa açık ekmek alsak da. Canımız çekince tandır evinde tandır ekmeği yapmaya yönelirdik. O tandır evinden çıkan ekmek kokuları insanı bir hoş ederdi ki onu burada resimlemek keşke kabil olsaydı.

Büyükannem Bahriye Hanım ekmek yapma işini beceremezdi. Bu yüzden bizim evin kevenisi vardı.

Keveni dediğimiz ekmek yapan ekmek yapmayı çok iyi beceren özellikle biraz da yaşlı kadınlar. Onlar bu işi belirli bir ücret karşılığı yaparlardı. Birçok ev de keveniler tutulurdu ve bunlar evin bir ferdi gibi telakki edilirlerdi.

Kevenilere ekmek yaptıkları gün bahşişleri veriler ekmek verilir bağ ve bahçeden bazı şeyler verilirdi gönülleri hoş olsun diye.

Ayrıca Bayram günlerinde ramazan ayında da izzeti ikramda bulunulur yiyecek giyecek takdim edilirdi. Ve onlar hor görülmez bilhassa hoş tutulurlardı.

Ekmek yapmadan bir gün evvel keveni hanım gelir evdeki gelinle beraber hamuru tutar beklemeye bırakırlardı. Daha sonra ekmek yapılacağı zaman keveni tandırın başına geçer evin gelini de ona yardım ederdi ki en zor işte tandır safhasıydı.

O gün lavaşlar yapılır, taptapalar pişirilir çöçeler çıkarılar hepsi selelere bırakılır. Üstü örtülürdü ki kurumasın taze kalsın diye.

O gün biz tandır evinin kenarında aç kediler gibi dolaşırdık amma velâkin ancak tandıra düşen yanan kütlerden başkası da nasibimiz olmazdı.

Mesele vermek değil kimse yemeden evvel yemek bereketini kaçırır diye ekmeğe sofraya gelmeden evvel el sürülmezdi.

Ben de yazımı yıllarca bizim keveniliğimiz yapan Güllü Nene ( GÜLLÜ KARAEL) in aziz anısına ifhafen bir şiirle noktalamak istiyorum.

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ (21)

Güllü Nenenin aziz hatırasına ithaftır

.Ayhan Önem her halayda çeker başı

Davulcu Tosun usta Hüseyinde gardaşı

Turan Akköprünün de derya plaktı uğraşı