Bir zamanlar Van Et Balık

Et ve Balık Kurumu Van Et Kombinası 1980 yılında faaliyete geçti. 
Kurumun ilk dönem çalışanlarından biri de benim. 

Et ve Balık Kurumu isabetli bir karar vererek bir tarım ve hayvancılık kenti olan Van'ımızda kombina açmıştı. Bu sektöre devletin girdiği anlamına geliyordu. Hayvan üreticileri için yeni ve güvenli bir seçenekti. Artık pazara getirdikleri sağlıklı hayvanları uygun alıcı bulamadıkları için değerinin altında fiyatlarla elden çıkarmak ya da geri götürmek zorunda kalmayacaklardı. O gün için farkında olmasalar da, gelecekte kurum tarafından kendilerine önceden ve peşin ödenecek avanslarla üretim yaparak sermaye anlamında da destek göreceklerdi. 

Et ve et ürünleri tüketicileri için de kombinanın kuruluşu bir şans anlamına geliyordu. Kurallara özen gösterilerek, uygun koşullarda, veteriner hekimler denetiminde ve kendi memleketimizde yapılacak kesimlerle taze, güvenilir ete kavuşacaklardı. Üstelik çevredeki kimi kamu kurumları ile askeri birlikler de et gereksinimlerini kombinadan karşılayacaklardı. 

Açılışı yapılan kombinanın uyandırdığı bir başka beklenti de istihdamla ilgiliydi. Kuruluş aşamasında kimi ustaları ve teknik elemanları geçici görevlerle ya da tayinle başka şehirlerdeki birimlerden getirilmiş bir çekirdek kadro oluşturulmuştu. Ancak kombinanın daha yüksek kapasiteyle çalışabilmesi için büroda ve alanda çalışacak çok sayıda yeni elemana, memurlara, veterinerlere, hayvan sağlık memurlarına, kasaplara, kasap yardımcılarına, temizlik, sağlık, taşımacılık elemanlarına gereksinimi vardı. Bu da şehirdeki işsizler için yeni bir şans anlamına geliyordu. 

Doğal olarak kombinanın açılışından rahatsız olanlar da vardı. Canlı hayvan pazarında daha önce karşılarında devlet gibi bir rakip görmeyen ve bu boşluktan yararlanırken duruma göre insaf sınırlarını zorlayan kimi hayvan tacirleri ile kimi kasaplar için bu kötü haberdi. 

Hayvan üreticisinin artık yeni ve sağlam bir seçeneği vardı. 

Öte yandan kaçak ve kontrolsüz kesim yapan, müşterisine kalitesiz et ve ürünlerini pazarlayan kimseler için de devlet destekli, veteriner kontrollü, her anlamda güven veren bir satıcının devreye girmiş olması ciddi bir sorundu. 
Tüketicinin de eline kuvvetli bir koz geçmişti. 

Yani, bu açılış nedeniyle sevinenleri de vardı, üzülenleri de. Bu açılıştan haberdar olanlar da vardı, henüz habersiz ve ilgisiz olanları da. 

Kombinanın hayvan alınan bölümü padok, üretim yapılan kesim salonu, soğuk muhafaza ve donmuş muhafaza depoları ile et ve kemik unu üretimi yapılan rendering birimlerinin yanı sıra idari binalarının ve sosyal binalarının eksikleri de zaman içerisinde tamamlanıp faaliyete geçti. 

Kombina Van'da uzun yıllar başarıyla hizmet verdi. Yalnız Van'ın değil, yakın yerlerdeki resmi kurumların da sağlıklı et ve et ürünleri gereksinimini karşıladı. 

Rendering ünitesinde üretilen et kemik unu Van Yem Fabrikasının yem üretiminde kullanıldı. 
Önceleri kimi satışları yalnız kendi tesislerinde satarken yıllar içinde şehirde satış mağazası açtı. Van'ın en iyi satış yapan mağazalarından biri haline geldi. Kuruma ait Van dışındaki tesislerde üretilen et ve balık ürünleri de bu mağazalar aracılığıyla tüketiciye ulaştırıldı. 

Van halkı kurumu çok sevdi. 

Ne var ki, zaman içerisinde devlet politikaları değişiyordu. Özelleştirmeler gündemdeydi ve Van Et Kombinasının adı da zaman zaman masaya geliyordu. 

Halk arasında birilerinin kombinanın artık iyi değer kazanmış arazisi üzerinde hesaplar yaptığı; başka birilerinin de hem hayvan alıcısı hem de et satıcısı olarak kurumun devreden çıkmasını arzuladığı konuşuluyordu. 

Kombinanın kapanmaması için kurumu ve memleketini seven insanlar ellerinden geleni yaptılar. Eski müdürlerden Hamit Çakır kendi ifadesiyle bir keresinde bizzat Ankara'ya giderek kapatma kararını adeta masadan aldı. Yine eski müdürlerden Niyazi Berberoğlu'da bu konuda girişimlerde bulundu. Ancak her şey bir yere kadardı. 

Sonunda olanlar oldu. İşin başında olanlar öncelikle kombinadaki üretimi ciddi anlamda azalttılar, personelin bir kısmını başka yerlere tayin edip gönderdiler; şehirdeki satış mağazasını geri kombina alanına çekerek bir süre daha faaliyette tuttular ve daha sonra yeni bir yerde, daha kapsamlı bir tesis kurulacağı vaadi ile kurumun faaliyetteki en son ünitelerini de kapattılar. 

Hayvan üreticileri yerel alıcılarla, et tüketicileri de marketler ve kasaplarla baş başa kaldı. 

Şimdi artık hayvan üreticileri de, et tüketicileri de yeni tesisin bir an önce tamamlanmasını bekliyor. 

***

Van artık 1980'lerin Van'ı değildir. 2000 yılından bu yana ciddi anlamda göç vermiş, göç almış ve büyüyüp serpilmiştir. Kent insanının da, çevredeki yerleşimlerin de kaliteli et ve et ürünleri gereksinimi ciddi anlamda artmıştır. 
Devlet teşviklerinin rasyonel kullanımıyla bölge hayvancılığının gelişeceğine olan inancımız tamdır. 

Beklentimiz yeni kurulacak tesisin bir an önce faaliyete geçmesi; ürün yelpazesinin ve üretim hacminin yeterince yüksek olması yönündedir. Ancak bunlar sağlandığında kombina hem istihdam hem ekonomik gelişme anlamında Van'ımıza anlamlı bir katkı sağlayacaktır. 

Bu arada, mevcut arazinin zaman zaman gündeme geldiği gibi düşük bir bedelle özel kişi ve kuruluşlara verilmeyip önemli bir kamu hizmeti için, Tuşba Belediyesi hizmet binası yapımı için kullanılmış olması da sevindiricidir.