Yeni okuryazarlık yaklaşımları - ıı -

Bir önceki yazımızda yeni okuryazarlık yaklaşımları ile ilgili genel bakış açısını sunmuş, bilgi okuryazarlığı başlığına geniş yer ayırmıştık. Bu yazımızda konuyla ilgili diğer yaklaşımlara yer vereceğiz.

BESLENME OKURYAZARLIĞI

Beslenme okuryazarlığı bilişim ve basın yayın okuryazarlığından biraz farklı bir konu olsa da ciddi bir şekilde ele alınması gereken bir konudur. İnsanların ne yiyip içeceklerini öğrenmelerini belki de okul öncesi dönemden itibaren öğretmeliyiz. İnsanlara faydalı besinler sunmak yerine faydalı beslenme yöntemlerini öğretmek daha doğru olacaktır. Toplumda yaşayan tüm bireylerin gerek besin yetiştirme ve üretme konusunda gerek gıda üretim konusunda bilgi sahibi olmalarını sağlamalıyız.

"Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur," diyen atalarımız günümüzde birçok bilim insanı tarafından doğrulanmaktadır. İnsanların yedikleri gıdalar zihin sağlıklarını doğrudan etkilediği gibi ruh sağlıklarını ve davranış şekillerini de etkilemektedir. Doğru beslenemeyen bireyler hem zihinsel hem de fiziksel açıdan zayıf duruma düşmektedirler. Yanlış beslenme alışkanlıkları toplumun bilinç kalitesini ve kültürel yapısını olumsuz etkilemektedir.

Bireylere doğru besin diyetleri sunmak yerine doğru beslenme alışkanlığını kazanma yol ve yöntemlerini öğretmek daha uygun olacaktır. Temiz su, katkısız gıda, doğal besin gibi terimler bireylere okul döneminde anlatılmalıdır. Zihinsel ve fiziksel açıdan sağlıklı bir toplum oluşturamadığımız takdirde eğitim alanında sarf ettiğimiz çabalar ne yazık ki etkili olmayacaktır.

Okullarda eğitim verdiğimiz çocuklarımız yeterli beslenemediği gibi doğru da beslenememektedirler. Öğretmenlerimiz hafızası güçsüz, sinirleri zayıf, fiziği cılız öğrencilere etkili bir eğitim ve öğretim sunamamaktadırlar.

BECERİ OKURYAZARLIĞI

Yeni okuryazarlık yaklaşımlarına beceri okuryazarlığını da dahil etmemiz faydalı olacaktır. Bireylere beceri okuryazarlığını kazandırdığımız takdirde sahip oldukları yeteneklerini keşfetme ve doğru kullanma olanağı sağlamış olacağız. Beceri okuryazarlığı kavramını farklı başlıklar halinde incelememiz mümkündür.

İletişim Okuryazarlığı

Bireylerin yaşam boyu eğitimlerinde en fazla ihtiyaç duydukları becerilerden biri iletişim becerisidir. İletişim becerisini sözlü ve yazılı iletişim olarak ele alabileceğimiz gibi beden dili ve empati gibi ifade dışı becerileri de buraya dahil edebiliriz. Bireylerin kendilerini sözlü ve yazılı olarak ifade edebilme becerilerini kazanmaları toplum içinde yeterli özgüvene sahip olarak yaşamalarını sağlayacaktır. Özgüveni olmayan bireyler içe dönük yaşayan, başkalarıyla paylaşım ve işbirliği geliştiremeyen bireylerdir. Bunun yanı sıra başka insanlarla sosyal statüleri koruyamayan ve nerede, nasıl davranacağını bilmeyen bireyler anti-sosyal olarak tanımlanmaktadır.

Bireylerin toplum içinde normal davranış göstermeleri iletişim becerisi açısından son derece önemlidir. İletişim kurulan kişi veya topluluğun ruh hali, yaş, cinsiyet, kültür ve eğitim durumlarının yanı sıra sosyal, siyasal, ekonomik ve mesleki durumlarının bilinmesi empati kurma konusunda yardımcı olacağı gibi doğru ve etkili iletişim kurma konusunda da faydalı olacaktır. İletişim becerisi kazanmış bireyler bu becerilerini hayatlarının her alanında kullanabilir ve bu konuda okuryazar olurlar.

Sadece sözlü ve yazılı iletişim kurmak iletişim becerisini kazanma konusunda yeterli olmadığından, sosyal ortamlarda uygun ve doğru beden dilini kullanmak da önemlidir.

Mekanik Okuryazarlığı

Pratik yaşantımızda kullandığımız elektronik ve mekanik araç gereçlerin nasıl kullanıldığının öğretilmesine mekanik okuryazarlığı diyebiliriz. Örneğin uygun yaş seviyelerine göre bisiklet ve motosiklet kullanma eğitimi, lise son sınıflarda araba kullanma eğitimi bu kapsama dahil edilebilir. İş hayatında kullanılan, faks, fotokopi, bilgisayar, yazar kasa, pos cihazı gibi elektronik aygıtların nasıl kullanıldığını öğretmek öğrencilere hayatları boyunca büyük bir rahatlık sağlayacaktır.

Cep telefonunu doğru ve uygun kullanma alışkanlıkları okul sürecinde verilmesi gereken bir eğitimdir. Bilgisayarda yazı yazma, çıktı alma, e-posta gönderme gibi bilgiler hali hazırda bilişim derslerinde kazandırılan bilgiler olmasına rağmen öğrencilerin bu bilgileri pratik hayatta doğru ve etkili şekilde kullanmalarına vurgu yapılmalıdır. İnternet üzerinden herhangi bir konuda araştırma yapma, elektronik kütüphanelerden yararlanma, uluslararası arkadaşlar edinme gibi becerilerin de bu kapsamda öğretilmesi doğru olacaktır.

Teknoloji kullanma becerisine öğrencilerin pratik hayatta kullandıkları diğer araç ve gereçleri de dahil edebiliriz. Örneğin belirli yaşa gelen öğrenciler evlerinin mutfaklarında bulunan beyaz eşya, ev aletleri ve elektroniklerini kullanabilir duruma gelmelidirler. Bunların yanı sıra bahçe ve temizlik işlerinde kullanılan araç gereçlerin nasıl kullanıldıklarını uygulamalı olarak öğretmek faydalı olacaktır. Teknoloji kullanma okuryazarlığı bireylerin uygulamalı eğitimlerinde yerini alması gereken önemli bir beceri dersidir.

Keşfetme ve Üretme Okuryazarlığı

Sürekli olarak başkalarının keşfettiği veya ürettiği bir dünyada yaşayan bireyler zihinlerini yormayan, hazıra konan, tembel bireyler olarak yaşamlarını sürdürmektedirler. Oysa bireylere keşfetme ve üretme becerisini kazandırdığımız takdirde, yaşamları boyunca dış dünyayı daha iyi inceleme ve alternatif düşünce üretme yeteneğine sahip olacaklar. Yeni okuryazarlık yaklaşımları kapsamında keşfetme ve üretme becerisi kazandırma eğitiminin son derece yararlı olacağına inanıyoruz.

Bireylere bu tür becerileri kazandırmadığımız takdirde içinde bulundukları imkân ve şartları sorgulamaları mümkün olmayacaktır. Oysa yaşadığımız dünyada ve evrende keşfedilmeyi bekleyen sayısız kaynaklar var. Bu tür keşifleri yapmak sadece batılı bilim insanlarına özgü bir beceri değildir. Beynimizi etkili ve üretken bir şekilde kullandığımız takdirde önümüzde hiçbir engel duramaz. Yaratıcı düşünen, sorgulayan, araştıran beyinler evrendeki gizemlere daha hızlı ulaşabilir, güncel hayattaki işleyişe alternatifler ve çözümler üretebilirler. Keşfetme ve üretme becerisi okuryazarlığını en alt seviyedeki sınıflardan itibaren vermemiz gerekmektedir.

Buraya kadar farklı başlıklar altında sunduğumuz yeni okuryazarlık yaklaşımları konusu eğitim uzmanları tarafından genişletilebilir ve yeni yaklaşımlar ilave edilebilir. Bu tür okuryazarlık becerilerinin okullarımızda ders olarak okutulması müfredat programlarımızı zenginleştirmekle kalmayıp, öğrencilerimizin zihinlerinin açılmasına, bakış açılarının genişlemesine ve beyinlerini doğru işlerde kullanmalarına katkıda bulunacaktır. Bilgi ve birikimleri bireylere hazır şekilde sunarak onları ezberci ve hazırcı bir alışkanlığa itmek yerine, öğrenmeyi öğretmek, zihinsel potansiyeli kullanmayı öğretmek, beceri ve kabiliyetleri doğru kullanmayı öğretmek en doğru yaklaşım olacaktır.