4857 sayılı iş kanununun 44- 46- 47- ve 63. maddeleri kapsamında sorulan suallere cevaben?

SORU: KANUN KAPSAMINDA HAFTA TATİLİNDE ÇALIŞMANIN ÜCRETİ NEDİR?

CEVAP: İşçi hafta tatili günü çalıştırılmışsa, hafta tatili ücreti yanında, çalışmasının karşılığı olan ücrete, yani bir günlük ücrete hak kazanacağı gibi, hafta tatili çalışması, haftalık 45 saatin üzerinde ise fazla çalışma sayılır; bu durumda çalıştırıldığı hafta tatili ücretinin %50 zamlı olarak ödenmesi gerekir. Yani işçi, tatilden önce haftalık 45 saatlik çalışma süresini tamamlamışsa hafta tatilinde çalışması durumunda, çalışılan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesiyle 1,5 gündeliği daha eklenerek zamlı olarak toplam 2,5 gündelik olarak ödenecektir. Ancak, haftalık çalışma süresine göre fazla çalışmadan söz edebilmek için, işçinin tatilden önceki iş günlerinde ve bu günlere ait süreler içinde tamamen çalışmış olması gerekir. Haftalık çalışma süresi tamamlanmamışsa, hafta tatilinde çalışması fazla çalışma sayılmaz ve işçiye bu çalışmalarından dolayı zamlı ücret ödenmez.

SORU: KANUN KAPSAMINDA RESMİ TATİLLERDE ÇALIŞMA NEDİR?

CEVAP: 4857 sayılı İş Kanunu'nun 44. maddesinin başlığı, "Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma" şeklindedir. Diğer bir ifadeyle İş Kanunu hafta tatilinde çalışma konusunda özel bir hüküm getirmemiş ken resmi tatiller için ayrı ve özel bir hüküm vardır. Düzenleme, "Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Bu günlere ait ücretler 47 nci maddeye göre ödenir" şeklindedir. Atıf yapılan 47. maddede ise "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir" hükmü yer almaktadır.

İşçinin, resmi tatillerde çalıştırılabilmesi için ya iş sözleşmesinde bu durumun kararlaştırılması gerekir ya da işçinin onayının olması gerekir. Böyle bir sözleşme hükmü ya da onay yoksa işçi, resmi tatillerde çalışmaya zorlanamaz. Böyle bir sözleşme hükmüne ya da işçinin onayına rağmen işçi resmi tatilde çalışmayacak olursa, işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

SORU: KANUN KAPSAMINDA RESMİ TATİLDEKİ ÇALIŞMANIN ÜCRETİ NEDİR?

CEVAP: İşçi, resmi tatilde çalışmazsa o günün ücretini tam olarak alacaktır. Resmi tatilde işçi, çalışırsa ayrıca bir günlük ücreti daha ödenecektir. Kanun'da çalışmanın ne kadar süreyle olup olmadığına ilişkin bir sınırlama getirilmemiştir. Dolayısıyla resmi tatilde bir saat de çalışılsa 7,5 saat de çalışılsa karşılığı bir günlük ücret olacaktır. Resmi tatil günlerindeki çalışmalar, kural olarak fazla çalışma değildir. Ancak, resmi tatilde çalışıldığı için haftalık çalışma süresi aşılmışsa aşılan süre için fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekecektir. Fazla çalışma ücreti %50 artırımlı olarak hesaplandığı için,daha fazla olacaktır. Fakat burada bir karşılaştırma yaparak, işçi açısından hangisi fazla ise onun ödenmesi gerekecektir. Örneğin, resmi tatilde 1 saat çalışan işçiye –bu çalışma haftalık 45 saatlik aşılarak yapılmış olsa dahi- o günün ücreti yani 7,5 saat karşılığı ücret ödenir, 1 saatlik fazla çalışma ücreti ödenmez. Çünkü 7,5 saatlik ücret, 1,5 saatlik ücretten daha fazladır.

SORU: KANUN KAPSAMINDA HAFTA TATİLİNDE ÇALIŞMA NEDİR?

CEVAP: Kaynağı dine dayanan ve haftanın bir gününün ibadet günü olarak kabul edilmesi ile doğan "hafta tatili", sanayi devrimi ile birlikte yoğun çalışma temposu içindeki işçilerin düzenli ve periyodik bir şekilde haftada bir gün dinlenmeleri, sağlıklarının korunması yanında, işçinin bir tam gününü ailesi ile birlikte geçirmesine ve işi dışında kendisini sosyal ve kültürel açıdan geliştirmesine olanak vermesi gibi sosyal düşüncelere de dayanır 2. Kural olarak işçinin hafta tatilinde çalıştırılması değil dinlendirilmesi gerekir.

SORU: KANUN KAPSAMINDA HAFTA TATİLİNDE ÇALIŞTIRMAK İÇİN İŞÇİNİN ONAYI NEDİR?

CEVAP: Hafta Tatilinde Çalıştırmak İçin İşçinin Onayı İşçilerin hafta tatillerinde dinlendirilmesi asıl olmakla beraber, sezonluk çalışılan işlerde, inşaat işlerinde, yeterli personelin olmadığı zamanlarda işçiler hafta tatillerinde de çalıştırılmakta yahut çalışmak istemektedirler. İşçilerin hafta tatilinde çalıştırılabilmesi için onayının olması şarttır.

SORU: KANUN KAPSAMINDA SERBEST ZAMAN ZAMAN KULLANILABİLECEK DURUMU NEDİR?

İşçi, hafta tatilinde çalışmasının karşılığını mutlaka ücret olarak almak durumunda değildir. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

SORU: YARGITAYIN HAFTA TATİLİNDEKİ ÇALIŞMANIN ÜCRET TKONUSUNDAKİ KARARLARI?

CEVAP: Yargıtay'a göre tatilden önceki günlerde çalışılmış olması koşuluyla işçinin hafta tatilinde de çalıştırılması halinde, bunun fazla çalışma olarak değerlendirilmelidir.

Yüksek mahkeme hafta tatili çalışmalarının ücretlendirilmesine ilişkin çeşitli kararlarında:, hafta tatilinde çalışan işçinin ücretinin nasıl hesaplanacağı yasalarda düzenlenmemiş ise de hafta tatilinde yapılan çalışmanın fazla çalışma sayılacağı, buna göre ücretin %50 zamlı ödenmesi gerektiği görüşünü benimsemiştir. Buna göre hafta tatilinde çalışılmış sa, çalışma karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken bir yevmiye yanında, çalışmanın karşılığı da bir buçuk yevmiye olarak ödenmelidir. Şu hale göre çalışılan hafta tatilinin ücreti iki buçuk yevmiye olmalıdır 7. Dikkat edilirse bu kararlarda haftalık 45 saatin doldurulup doldurulmaması hususuna bakılmamak ta, salt hafta tatilinde çalışılmış olması, ücretinin %50 artırımlı uygulanması için yeterli kabul edilmiştir.

SORU: YENİ YAPILAN YASAL DÜZENLEMEDEN BAZI MADDELER?

CEVAP: Anayasa ile teminat altına alınan ve iş mevzuatı ile de ayrıca düzenlenen dinlenme hakkı içinde önemli bir yere sahip olan hafta tatilinin yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz yirmi dört saat olarak kullandırılması ve o günün ücreti tam ödenmek suretiyle işçiye verilmesi zorunludur.

4857 sayılı İş Kanunu'nun 46. maddesinde, "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir" hükmü yer almaktadır. Gerek bu Kanun'da gerekse de benzeri önceki kanunlarda hafta tatilinin hangi gün olacağının belirtilmesi anlayışından vazgeçilmiştir.

Kanun'un 46. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, çalışılmayan hafta tatili günü için bir iş karşılığı olmaksızın işçinin ücreti tam olarak ödenir. Hafta tatilinde çalışan işçinin ücretinin nasıl hesaplanacağı yasalarda düzenlenmemiştir Sağlıkla kalın...