Ermeniler ve Van İhtilal Örgütü (1896-1915)  (7)

Van İhtilal Cemiyeti 5. Genel Kurulu Toplantısı Tutanakları

Van Ermeni ihtilal komitesinin (Taşnak) davetiyle 14 Nisan ila 17 Nisan 1909 arasında toplanan istişare meclisi şube heyetlerinin raporlarını okuma ve üyelerin beyanatını dinledikten sonra aşağıda yazılı konular hakkında kararlar alınarak iş bu kararları Vaspurakan komitesinin bilcümle şube heyetine beyan eder.

Müzakerat Jurnalinde Münderic Mevad

(Müzakere tutanaklarında bulunan maddeler)

Yazılı ve sözlü propagandayı ne gibi vasıtalar ile ileri götürmek lazım geliyor.

Komite tarafından neşrolunan risaleler ve gazeteler.

Nefsi müdafaa ve muhafaza meselesi ne gibi esaslar üzerine oturtmak lazımdır.

İdare ve teşkilatın yenilenmesi. 

Ermeni İhtilal Komitesinin 5. genel kuruluna iştirak ve idare meclislerinin tahdit salahiyeti 

1

Meclis propaganda hakkında iddia olunan yazılı ve sözlü beyanatı inceleyip müzakere ettikten sonra aşağıdaki fezlekeyi tanzim eyledi.

Komite faaliyetin gelişip daha kuvvetli olabilmesi için en etkili çarenin sözlü ve yazılı propaganda olduğu, her ne kadar propaganda idaremiz dahilinde başlamış ve oldukça mütevazı bir halde devam etmekte ise de bazı siyasi sebeplerden önce üyelerin kalitesinden dolayı tabi olarak arzu edilen netice elde edilemediğinden bu konuda ciddi esaslar teklifler olsun. “Birincisi” hata ve yanlışlıklardan kurtarmak için sözlü propagandadan bir usul oluşturmadan “sistematik” ilişki ve tahlili propaganda dairesi dahilinde komitecilik müsabakası ve fırkalar ayrı bir çalışma birimi olarak propaganda merkezleri oluşturmak. “İkinci” kural ve kaideleri iyi belirlenmiş bir usul ile şehir ve vilayetlerde kütüphaneler tesis ve teşkil etmek. “Üçüncüsü” toplantılara ve genel eğitime göndermek (ehemmiyet vermek) mümkün mertebe yardımlaşma içinde bulunmak ve maddi problemlere karşı para tedarik etmek. “Dördüncüsü” açıktan sistematik dersler ve hazır bulunanların bilgisini arttırıp zayıf olunan meselelere önem vermek. “Beşincisi” Propagandanın harekatını komitenin harekatına tatbik ve tevfik etmek. “Altıncısı” Kıymetli mesaimizin dakikasını boşa geçirmemek, her hangi bir hususta mensuplarımız ve alelumum gayretperane çalışanlara casuslarla haber vermek. “Yedincisi” Gizli bir kural ile komitenin esaslarını ve geçerli kurallarını genel olarak teşkil etmek (ortaya koymak) komitenin politikasına milli idare ve “demokrasi” esaslarına ve geçerli kurallar dahilinde olmak üzere yemin esasına dayalı bir “organ”a sahip olmak. “Sekizincisi” Yazılı ve sözlü propaganda yapılırken komitenin tarih felsefesi nazariyelerini (Dünya görüşünü) halkın itikadına ve mukaddes rivayetlere uydurarak ahalinin hissiyat ve itikadını zedelememelidir.

2

(Daşnaksutyun üyelerinin ve Daşnaksutyun komitesinin kontrolünde bulunan gazetelerin neşriyatı ve fırkaların ittihat noktay-ı nazarından vaziyetleri ) hakkındaki beyanat müzakere ve bir takım münakaşalardan sonra aşağıdaki kararlar alınmıştır.  1- Gazeteler genellikle mahalli propaganda işleri ile alakalı olmakla beraber teşkilata dair teşebbüsler ve faaliyette “iş üzerinde bulunanlar” hakkında gayr-ı musait bir vaziyet aldıkları. 2-Adı geçen gazetelerin müstakil muharrirleri propaganda aleyhine gaflet içerisinde bilmeyerek gammazlıklara meydan vermiş oldukları. 3-Bu gibi neşriyat, aleyhimize çalışanların elinde komitemize karşı silah makamında olduğu. 4- Bir takım karanlık kuvvetler gizlice cüret alarak muhabirlik adı altında bir takım teşebbüslerimizi ve ya mensuplarımızı imhaya vasıta oldukları. 5- Çoğunlukla ciddi meseleler ile meşgul olacaklarına şahsiyat ile uğraştıkları. İyi ve güzel düşüncelerden dolayı cemiyet “hürriyet, kelam ve matbuat” esasını kabul ile beraber gazete neşreden arkadaşlara teklif ederek komitenin teşebbüsatında Daşnakçağan ve şahsi hürriyetlerini muhafaza etmekle beraber aşağıda yazılı hallerden sakınmak lazımdır.

a)- Hükümet ve ahali huzurunda fesadı mucip meselelere asla yanaşmamak

b)- Propaganda aleyhinde dolayısıyla gammazlıklara meydan vermemek için bazen teşebbüsata ait muhaberatı fevkalade tedkik ve hatta hakkında incelemelerde bulunmak

c)- Şahsiyat ile uğraşmaktan ve kalp kırmak ve zıtlaşmayı gerektirecek hallerin doğmasına ve komite mensuplarının yekdiğeriyle bozuşmak gibi hallerin cümlesinden sakınmalıdır.

ç)- İncelemeğe değer ve önemli olan fikirler ve incelemeler yalnız Daşnakcağan Meclisi dahilinde kalmak lazım gelir. İstişare meclisi genç azaların bu meselenin ehemmiyetini takdir ve idrak ederek bundan böyle uyanıklıkla davranacaklarından ümit vardır. Komite gizli hususlarımızı bertaraf etmeğe (sırrımızı ifşa edenler için) ve aksi takdirde iç tüzüğümüz gereğince bu tür üyemizi mesul tutmağa vazifedardır.

3

Meclis, teşkilat, toplantı, idare ve muhafazay-ı nefs hususlarına dair verilmiş olan kararları dikkatlice gözden geçirildikten sonra aşağıda yazılı düşünceler ile meşgul olundu. 1- Diğer ihtilal cemiyetleri gibi Daşnakcağan cemiyeti dahi ihtilal ve harp teşebbüsatını lüzumlu addediyor. 2- Bizi etrafımızda bulunan kabileler (Kürtler) cahil ve mutaassıp olduklarından dini ve milli meselelerde pek kolaylıkla kendi “ağa” larına ve “kara kuvvetler”in teşviklerine tabi ve Ermeni ihtilali aleyhine ve gayretperverane karşı tahrik olunurlar. 3-Gerek komite mensuplarını ve gerek bilimum ahaliyi serbestçe silahlandırmak şart olup iş bu maksadın gerçekleşmesine muvaffak olmak için başlıca ticari teşebbüs fırkalarının yardımlarından istifade etmeğe çalışmak. 4- Komite, silahlanmak hususunu her şeyden önemli addederek komite dışında bulunan Ermenilerin de silahlanmasına yardımcı olmalıdır. 5- Komite propaganda vasıtasıyla ahalinin kalbine savaş hissini yerleştirmek ve bu meselede umum komitelerin ihtilal nazariyelerine uygun olarak hareket etmeli. 6- Komite talim ve müdafaa ile uğraşmaya ve silahını isyan ve iç harbe ve muhafazay-ı nefs hususlarında kullanmaya mecburdur. 7- Kılavuzlar vasıtasıyla şehrin önde gelen şahıslarını elde etmek bu gibi zevatın, amele ve işçilerin harp, müdafay-ı nefs ve ahdinden dönenler aleyhine kıyama sevk için en iyi vasıta olacaklarına meclis kanidir.

4

Meclis yeni teşkilatlanmaya ait beyanatı dinledikten sonra aşağıdaki fezlekeyi tertip eyledi. Siyasi cemiyetleri ve sanatkaran cemiyetlerini ve köylülerin ittihadını komitenin bir “organ”ı addetmek cemiyetler teşekkül edeceği zaman aşağıda yazılı şartlar nazar-ı dikkate alınmak lazımdır.

Birincisi, siyasi ve iktisadi programları tamamıyla kabul eden anasırlar ve amele ve işçi sınıfı ve küçük esnaf cemiyete dahil olabilirler, felsefey-i tarihiye (dünya görüşümüzü) nazariyemizi tamamı ile kabul eden şahıslar faal üyemiz olabilirler.

İkincisi, kooperatif cemiyetler, şehirler dahilinde harp iktisadı için en müessir çaredir. Bunlar bir taraftan tutumluluk faaliyetiyle siyasi toplantıları ve başka hususları yekdiğerine rapt ederler. Diğer taraftan da ahaliyi müttefiken çalışmaya alıştırırlar. Üçüncüsü, komite, sanatkâran cemiyetleri savaş ekonomisinin en iyi vasıtalarından biri olmak üzere kabul eder ve onların teşkilatını idaresinin tertibini kendisine vazife addeder. Kafkasya’daki tüccardan yararlanarak meclisimiz esnaf cemiyetlerini tarafsız bir memlekette teşkil etmeyi münasip addedilir. Ve iş bu cemiyetlerin dahiline kuvvetli propagandalar ithal etmeyi de uygun görür. Dördüncüsü, köylülerin birlik ve beraberliği teşkilatımızın en önemli organı addetmemiz lazımdır. İş bu birlikler tarafsız olmayan memleketlerde teşekkül etmeli Köylü ittihad kanunnamesi bu gibi ittihatlara iştirak meselesini evvelce düşünülüp karar alarak tayin eylemiştir.

5

Vaspurakan Cemiyeti kendi mensuplarının menfaatlerini dikkate alarak diğer komite ve fırkaların genel kuruluna iştirak eder.

Umum fırkaların kabul etmiş oldukları meslekte etkili olmak için iş bu iştirak yetkisi elzem addolunur.

Gelecek olaylar sebebiyle Vaspurakan Cemiyeti mesuliyet içerisinde olup devre-i sabıktaki mevkii talisi haleldar olduğu

Bütün arkadaşlar ve heyetlerin şan ve şerefini muhafaza etmek komitenin genel kurula iştirak etmek hakkını talep etmeğe yetkili olması.

Şube Meclisinin Yetkileri

1- Müfettişlerin hesaplarını ve icraatını kontrol ve bütçelerin tanzimi

2- Komitelerin umumi komiteye temas eden teşebbüslerini incelemek.

3- Genel kurul kararlarına muhalif olmamak üzere dairey-i idarenin çeşitli yönlerini tayin eylemek.

4- Komitenin kontrol ve idaresi dahilinde özel teşebbüste bulunmak.

5- Komiteye mensup şahıslara ve heyetlere ait hususları muhakeme ve incelemeye yetkili olmak.

Şube meclisleri kendi dairey-i idarelerini umurunu esma’ ve tervic ettirerek için umumi içtimaa murahhaslar irsal eylemek ve kendi dairey-i idaresine ve ya teşkilat ile ilgili yeni tekliflerde bulunmak. Komitelerle tali komitelerin delegeleri genel kurula katılmaya yetkili olmak. Köylü cemiyetlerinden her iki yüz kişiye bir delege, ve şehir ve esnaf cemiyetlerinden her yüz kişiye bir delege tayiniyle iş bu delegelerin genel kurula katılmaya yetkili olmak.

Kaynak: Dr. Hasan Oktay

ERMENİ ARAŞTIRMALARI, Sayı 5, Bahar 2002

Devam edecek.