Eski Van'dan Sesler – 2
Şahbettin Uluat
Eski Van’ın bazı sesleri, sözleri bugünkülerden farklıydı.
Mesela annem, her nereden öğrendiyse ağlayan küçük çocuklarını kucağına alırken her zaman şefkatle gülümser ve çoğu zaman “İşim gücüm bucağa, / şah balası gucağa,” derdi.
Anneler babalar evlatlarını büyütürken “Ağır ol batman gelesen,”diyerek onları ciddi olmaya teşvik ederlerdi.
Bir işe yaraması beklenirken düş kırıklığına neden olanlara “Guri guri gurbanın olum!” diyerek sitem edilirdi.
Bir işi ayıp olmasın diye köşesinden iğreti bir şekilde tutup yapar gibi görünenler için “Halo, hetrın galmasın!” (Dayı hatırın kalmasın,) ifadesi vardı.
Kolay bulunamayan fırsatı kaçırmış olanlara “Göyden çörek yağanda, itin yohusi gelir!” (Gökten çörek yağarken köpeğin uykusu gelir,) denirdi.
Anne babalarına hizmet etmede kız ve erkek evlatların evlenme süreci değerlendirmeleri şöyle yapılırdı:
“Kızdır, nazdır /Bin kese azdır /Bin daha getirin,/ Öyle götürün.
Oğlandır ohdur,/ Bir kürek p.hdur,/ Atın getsın,/ Faydası yohdur.”
Anneler kızlarına beddua ederken bazen “Er üzi ellemiyesen! (Erkek yüzüne dokunmayasın,)” ifadesini kullanırlardı.
Çekememezlik yapanlara, “Gözü bar tutmiyi,” denirdi.
Bir başka beddua şekli de, “Her, bar görmiyesen! (Hayır, ürün görmeyesin,” idi.
Bir çıkar hesabına sonradan dâhil olmaya çalışanlar için, “İt doydi, galdi Heyder,” ifadesi kullanılırdı.
Zamanın gençlerinin ağzında memleketimizle ya da mahalleleriyle ilgili meydan okumalar da vardı.
Şamranaltı Mahallesi’nin gençleri: “Altı, altı altmış altı,/ Meskenimiz Şamranalltı,/ Lastik gibi uzarız,/ Fiyakayı bozarız!” diyerek meydan okurlardı.
Kimi Vanlı hemşerilerimiz de “Elli elli yüz,/ Malum ya, Vanlıyız,” diye başlayan “Tahtadan tüfek,/ Bamyadan fişek,/ Nohuttan saçma,/ Erkeksen kaçma!” diye devam eden meydan okumayı kullanırlardı.
Yazının devamı yazarın Van ile Sohbet adlı kitabında…
