Çerkesler Van Gölü Havzasında
Rıdvan Kadeş
1864 Çerkes sürgünü ve kıyımı sonrasında, Osmanlı topraklarına sığınan binlerce Çerkes topluluğu; Anadolu, Rumeli, Suriye, Lübnan ve Irak bölgelerine iskân ettiriliyor. Osmanlı idaresi, bu göçmen toplulukları hem asayiş hem de üretim dengesi açısından ülkenin farklı bölgelerine yerleştirir.
Van'da bu iskanın önemli duraklarından birdir.
Van gölü havzasına yerleştirilen Çerkes toplulukları, önce geçici, ardından daimi iskana geçilir. Ancak bölge, huzurdan çok savaş ve yıkımın sahnesi olacaktır. Henüz sürgünün yaraları sarılmadan bu kez 1877-78 Osmanlı Rus savaşları, yani "93 Harbi" patlak verir.
Ne yazık ki Çerkesler, bu topraklarda ikinci bir felaketle karşılaşır. Rus işgalinin ardından Ermeni isyanları baş gösterir. Bu dönem, Van ve çevresindeki köylerde büyük acıların yaşandığı bir dönemdir. Ancak Çerkes toplulukları, cesaret ve direnişleriyle bu saldırılara karşı koyarlar; topraklarını, onurlarını ve haklarını kahramanca savunurlar.
Van gölü havzasında yerleşen Çerkes köylerinden biriside Şikara köyüdür. Sikaranin yanı sıra Sigine, Amik, Erini, Ayanis ve Van gölünün güneyinde yer alan Ahlat ve Adilcevaz ilçeleri de Çerkes iskân bölgeleri arasında yer alır. Fakat bu huzurda da fazla uzun sürmez.
1914'te başlayan ikinci Rus ve Ermeni saldırıları, bölgeyi bir kez daha kana buluyacaktır.
Bu saldırıda özellikle yerli ve Çerkes köyleri hedef alınır. Köyler yakılır, insanlar katledilir. En büyük yıkım köyler arasında, Şikara ve Bardakçı köylerinde yaşanır. Bu köylerde taş üstünde taş kalmaz; yaşayanların çoğu hayatını kaybeder: sağ Kalan az sayıdaki kişi, az zarar gören şigine ve diğer çevre köylere sığınır.
Ancak bir kaç cephede savaşan devlet otoritesinin zayıflığı nedeniyle bu da kalıcı bir çözüm olmaz. Halkın korunamayacağı anlaşılınca ilin Valisi tarafından Güney ve Batı illerine göç etmeleri istenir. Böylece "üçüncü Kırım" da bu göç sırasında yaşanır. Yaşlılar, kadınlar ve çocuklar uzun, zorlu göç yollarında hayatlarını kaybeder.
Van soykırımdan sağ kalıp seferber olan az sayıda ki aileler, Adana, Mersin, Malatya ve Maraş illerine doğru yola çıkar. Yollarda hayatını kaybedenler dışındakiler, sayılan illere yerleşir.
Onların hikâyeleri, yaşadıkları, acılar ve 1918 Van kurtuluşu sonrası dönüş umutları sonraki yazımızda.
Devam edecek.
