Üzümlerin Gelin Olduğu Zaman
Ümran Öztürk
Yaz bitti sonbahar kendini yavaş yavaş hissettirmeye başladı. Ekim’i yarıladık, Kasım’a kapı araladık.
Zeytinlerin yağa, üzümlerin şıraya, incirlerin pestile, narların şuruba dönüştüğü, bahar kokularının yerini egzotik kokulara bıraktığı üzüm, incir, zeytin gibi meyvelerin olgunlaştığı, üzerlerinin buğulandığı, renklerinin değiştiği zamanı yaşıyoruz. Meyvelerdeki bu belirtiler bağ bozumu geldiğinin işaretleridir.
Tarladaki, bağdaki emeğin sofralara taşınma zamanı olan bağ bozumu devam ediyor.
Bağ bozumu Anadolu geleneğinde önemli bir yere sahip ritüellerden birisidir.
Bağın sağılması demek olan bağ bozumu, Anadolu’nun en önemli sosyokültürel etkinliklerinden birisidir. Bağ bozumu eskilerin de dediği gibi üzümlerin gelin olduğu zamandır.
Bağ bozumu coşkunun, bereketin, çoğalmanın, şenliğin, mutluluğun adıdır.
Toprağın yüz binlerce yıl insanlığa en muhteşem armağanıdır.
Bağ bozumu zaman içerisinde ekilen ve dikilen mahsulün sevinç içinde toplanarak içinde eğlenceyi de barındıran bir festivale dönüşmüştür.
Sosyal hayatı zenginleştiren, yaşama canlılık katan toplumsal bir etkinliğe evirilen bağbozumu üzümün; şaraba, şıraya, sirkeye, pekmeze dönüşmesinin muhteşem an’ıdır.
Bağ bozumunun önemli bir parçası olan imece kültürü de önemli bir gelenek olarak yıllar yılı varlığını sürdürmüştür. Bağ bozumunda yapılan imecede, bağ sahibi konu komşuyu üzüm kesmeye davet eder. Davete icabet edenler ellerindeki sepetlere kesilen üzümleri doldururlar. Bağ bozumu içinde yer alan bu imece geleneği de bölge halkının birbiriyle yardımlaşmasında, yakınlaşmasında, kaynaşmasında büyük rol oynar.
Bağ bozumu bize üzümlerin toplanma zamanını hatırlatsa da geçmişten gelen kültürle gelişen turizmin bir sonucu olan bağ bozumu festivalleri, bulunduğu bölgeye hem sosyal hem de ekonomik canlılık katar.
Bağ bozumunda emeği geçen her genç kıza, yeni gelinlere armağanlar verilir, evlere üzüm gönderilir; karşılıklı rıza ve hoşnutlukla yapılan yardımlaşma, oyun, şarkı ve türkülerle şenlik havasında geçer.
Bağ bozumundan sonra bağda kalan üzümleri isteyenlerin serbestçe toplamasına “Başaklama” denir.
Başaklama geleneği, bağ bozumdan sonra konu komşunun bağ ve bahçelerdeki ürünlerden göz hakkını alması ayrı bir ritüeldir.
Ülkemizde; Bozcaada Bağ bozumu Festivali, Urla Uluslararası Bağ bozumu Şenliği, Uluslararası Ürgüp Bağ bozumu Festivali, Elazığ Bağ bozumu Festivali, Manisa Bağ bozumu Yörük Kültür Şöleni, Trakya Bağ bozumu Şenlikleri yapılmaktadır.
Her kültür bağ bozumunu farklı karşılar, farklı kutlar. Uzun bir geçmişe sahip olan gelenekte ortak niyet yardımlaşma, paylaşma, umut ve berekettir.
