Prof. Dr. Ahmet Özer

LİDER VE LİDERLİK

Prof. Dr. Ahmet Özer

Liderlik konusu her zaman insanoğlunun ilgisini çekmiş, gündeminde olmuş, belleğini meşgul etmiş, eylem ve söylemlerini şu ya da bu şekilde etkilemiştir.

Peki nedir liderlik ve lider kimdir? Öncelikle kısa bir tanım verebiliriz liderlik için. Liderlik, kısaca etkilemektir. Lider başkalarının gücünü kullanarak sonuca ulaşan kişidir. Burada iki nokta öne çıkıyor, liderlik için başkaları olacak ve lider onların gücünü kullanarak hedeflediği şey/yer neyse ona ulaşacak. Zaten lider olacaksa liderlik edeceği bir kitle, grup diğer insanlar da olacak. Bir de karizma var.

Genellikle lider ile karizma karıştırılıyor ve ikisi bir madalyonun iki yüzü gibi ayrılmazmış gibi anlatılıyor. Oysa her lider karizmatik olmayabilir, her karizma kişi de lider olmayabilir.

Karizma görünüştür, karizmatik kişi görünüşü ile başkalarını etkileyen kişidir. Kaldı ki karizması olup da lider özellikleri olmayan biri sırf karizmatik özelliği ile öne çıkıp lider olmaya soyunduğu taktirde liderliğini yaptığı kitleyi felakete sürükleyebilir. Çünkü tek başına karizma yönetip yönlendirmeye yetmez.

Peki yönetici ile lider arasında fark var mı? Daha sonra anlatacağımız gibi önemli farklar var ikisi arasında. En basiti şudur: Lider doğru işi yapar, yönetici ise kendisine verilen işi doğru yapar. Her lider doğası gereği yönetici de olabilir ama her yönetici lider olamaz. Liderin kimi özelliklerine baktığımızda şunları görürüz. Bir kere lider neyi yapıp neyi yapmayacağını bilir; Lider yaratıcıdır, sorgulayıcıdır, motive edicidir, ekip kurandır. Lider cesurdur, kararlıdır.

Bu özellikleri taşıyan biri ister istemez fark edilme arzusu taşır, daha doğrusu lider fark edilme arzusu taşımalıdır. Ayrıca gerekli cesaretle birlikte enerjik de olmalıdır. İlginç bir nokta da şudur; başarıları genellikle kişilikteki aşırılıklar nedeniyle gerçekleşir. Bu yüzden başarılı olma hırsına sahip olmalı ve bunun motivasyonu ile hedefe ulaşmak için çaba göstermeli, çalışkan olmalı, gurura kapılmamalı, hatalarını kabul edip onlardan ders çıkarabilmelidir.

Ayrıca başarıya ulaşmak için risk alabilen, takım çalışmasına önem veren, her şart altında sakin kalabilen kişidir lider. İyi bir lider bütün yetkileri kendinde toplamaz ekibine de yetki ve sorumluluk verir. İyi bir lider övülmekten, yalakalıktan hoşlanmaz, alçak gönüllüdür.

….

Liderliğin bir hedefi gerçekleştirmek için başkalarının gayretlerini en üst seviyeye çıkararak hedefe götürmek olduğunu söylemiştim. Bunu sosyal ilişkileri kullanarak ve kişileri motive ederek yapar. Liderlik atanmayla değil, hakkıyla elde edilen bir şeydir. Zor olmasına rağmen herkes lider olmak ister, ama herkes lider olamaz. İnsanlar genellikle iki sebepten dolayı lider olmak ister: 1) Güç, prestij, statü elde etmek için 2) Başkalarına faydalı olmak için.

Lider yol yürürken hata yapabilir. Mükemmel, hatası olmayan lider olmaz. Bir liderin eksiklikleri olabilir, hataları, hatta zayıf noktaları da olabilir; yeter ki bunlar ölümcül olmasın. Hatasını gördükten sonra ondan geri dönsün, telafi etmesini bilsin. Bununla beraber İyi bir lider olmak için sahip olunması gereken en önemli özellik başarılı olmaktır.

Evet, her şeyden önce lider başarılı olmalı, başarının ölçüsü ise hedeflediklerini gerçekleştirmek ya da hedeflediği yere ulaşmaktır. Bunu üç şeyle yapabilir:

1. Yapısal sistemler kurarak. Yani liderin bir stratejisi, bir yol haritası olacak. (Bir kurt sürüsünün lideri bile sürüyü yönlendirirken bir saldırı halinde yok olmamak için bir sistem kurar. Zayıfları öne güçlüleri yana ve arkaya dizmek gibi)

2. Lider çatışmaları önler ya da çözer. Liderliğin olduğu her yerde (yönettiği toplum, grup, kurum, siyasi partide) çatışma mutlaka olur. Bu kurum ve topluluklarda birbiriyle uyuşmayan birçok iç ve dış etken vardır. Bunlar ister istemez çatışmalara yol açar. Liderin mahareti çatışmaları önlemek ya da çözmek veyahut yönetmektir. Bunun için liderin açık ve anlaşılır olması, en önemlisi de adil olması gerekir.

3.Liderin üçüncü özelliği ya da görevi de hedefi gerçekleştirmek için ilham verici bir ortam oluşturmaktır. Bunun için sahiplendiği bir davası olmalı. Örneğin iktidarı değiştirmek, statükoyu kırmak, değişimi sağlamak, yenilik getirmek gibi.

Başarıyı belirleyen motivasyondur bu da kurduğunuz yapısal sisteme bağlı.

Şimdi burada beynimizin nasıl çalıştığına bir bakalım: İnsan beyni üç kısımdan oluşur. En altta sürüngen beyni yer alıyor, onun bir üstünde memeli beyni var onun da üstünde insan beyni (korteks dediğimiz parça) yer alıyor. Alt tarafta amigdala denilen, badem büyüklüğünde ve bademe benzediği için bu ismin verildiği küçük bir kısım var. Bu kısım insanın duygularını yönetir ve hafızaya kaydeder. Bir olay olduğunda amigdala harekete geçer, eğer olay belli bir seviyeyi geçerse korteksi kapatır, rasyonel davranmayı azaltmaya çalışır, olayı hasır altı eder. Yani bir çeşit görmezden geliyor. İşte bu üç beynin liderde çalışma ve çatışma biçimleri de çok önemli. (Devam edecek)

 

Yazarın Diğer Yazıları