Van hakkında bunları biliyor musunuz?

Kurban Bayramı tatlısıyla, yenilen içileni ve gidileni geleni ve gündeme dair ağır siyasi sohbetleriyle geride kaldı. Yeni bir haftaya başlıyoruz. Hafızaları tazelemek bu güzel kentte yaşayan hepimizin üst kimliği olan “ Vanlı” olma bilincine bazı bilgilerle küçük bir katkı sağlamak düşüncesiyle yakın geçmişteki Van’ın fotoğrafını çıkarmaya çalıştım. İlginizi çekeceğine inanıyorum.  Okuduklarınız ilimizin ekonomik ve sosyal açıdan 40 yıl içinde ulaştığı noktayı özetliyor.

Kısaca anımsayalım:

• 1927 yılında Van merkez nüfusu 22 bin 548, Başkale, 5 bin,164,Çatak,3 bin 382,Erciş,18 bin 387,Gevaş 11 bin 338,Gürpınar 9 bin, Muradiye 6 bin, 890, Özalp 7 bin 728 olmak üzere ilimizin toplam nüfusu 75 bin 437’ne ulaşıyor. l
• 1970 yılı sayımında Van merkez nüfusu 88 bin 254 olurken Başkale, 29 bin 295, Çatak 16 bin 415, Erciş 53 bin 531, Gevaş 29 bin 610, Gürpınar 28 bin 922, Muradiye 43 bin 366, Özalp 36 bin 370 olmak üzere 7 ilçesi, 551 köyü bulunan ilimizin toplam nüfusu 325 bin 763’e çıkıyor.
• 1972 yılında Van merkezi; Şerefiye, Bahçıvan, Ak köprü, Aşağı Norşin, Edremit Sokağı, Emin Paşa, Çalık, Halilağa, Hafıziye, Mercimek, Selimbey, Şabaniye, Tepebaşı, İskele mahallelerinden oluşuyor.
•  Rus işgal sonrası 1923’de yeniden kurtulan Van ancak 1948 yılında ilk (Atatürk Lisesi) liseye kavuşuyor. 1972 yılına gelindiğinde Van’da 1, Erciş’te 1 lise, il genelinde 8 Meslek Lisesi, 10 Ortaokul, 301 köy ilkokulu,37 Yatlı Bölge Okulu eğitim hizmeti veriyor.
• 1973 yılında ilimizde 15 bin kişiye 1 hekim, 9 bin 500 kişiye 1 hemşire,10 bin kişiye 1 sağlık memuru, 4 bin kişiye 1 ebe düşerken il merkezinde 200, Erciş’te 20, Başkale’de 10 yataklı Devlet Hastanesi bulunuyor.
• 1972 yılında 599 vakayla en fazla kızamık ardından Boğmaca, Dizanteri, Trahom, Şarbon, Ş.Isrık, Poli, Difteri, Tifo, Hepatit, Kızıl ve Menenjit bulaşıcı hastalık olarak tespit ediliyor. Bu hastalıklar arasından yalnızca kızamıktan 19 kişi öldüğü belirleniyor.
• Turistik belgeli Beşkardeş, Bayram, Van, Nuh Palas, Ferah otellerinin bulunduğu ilimize Fransız, İngiliz, Alman, Hollandalı, Polonyalı, İran ve İsviçre gibi ülkelerden 1972 yılında 24 bin yabancı, bin 200 yerli turist gelmiş. Turizmden o yıl 2 bin 500 lira girdi elde edilmiş.
• 1973 yılında ilimizde büyük ve küçük olmak üzere faaliyet gösteren bin 509 işyerinde 8 bin 709 kişi çalışıyor.
• İlimizde 1968 yılında 22 erkek, 1969 yılında 11 erkek, 1970 yılında 145 erkek, bin 453 kadın, 1970 yılında 153 erkek, 1972 yılında 96 erkek İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından yabancı ülkelere işçi olarak gönderilmiş.
• Van’da 1968’de 7, 1969’da 6,  1970’de 6, 1971’de 7, 1972 yılında 6 öldürme olayı yaşanmış.
• 1973 yılında il merkezinde 440 kişiye, Erciş’te, 965 kişiye, Muradiye’de 446 kişiye, Özalp’te 355 kişiye, Başkale’de bin 34 kişiye ve Gevaş’ta ise 638 kişiye 1 polis düşmüş.
• 1972 yılı itibariyle ilimizde 1 Emniyet Müdürü, 1 Emniyet Amiri, 4 Başkomiser, 2 Komiser, 7 Komiser Muavini, 94 Polis ve 32 bekçi görev yapmış. İlçeleriyle birlikte Van’da görev yapan toplam polis sayısı ise, 144, bekçi sayısı ise 67.
• 1968’de 55, 1969’da 3,1970’de 19, 1971’de 15, 1972 yılında 55 trafik kazası meydana gelmiş.
• 1968-1972 yılları arasında Van’da en fazla hırsızlık olayı 112 olayla 1968 yılında meydana gelmiş. 1968-1972 yılları arasında uyuşturucu madde ile ilgili 5 olay kayıtlara yansımış.
• Hava, Kara, Demiryolu ulaşım imkânı olan Van’da 1972 yılında 7 adet benzin istasyonu, 621 kamyon, 67 otobüs,130 Jeep,153, minibüs,174 motosiklet, 186 Otomobil,198 Kamyonet,108 Payton ve At arabası, 341 Traktör,365 Bisiklet bulunuyor.
• 1967 yılında Havayolu ile Van’a 3 bin 550 gelen, 4 bin 664 giden yolcu olurken, 1971 yılında 3 bin 546 gelen, 3 bin 949 giden yolcu olmuş.
• 6 milyon bütçeli Van Belediyesinde 1971 yılında 3 otobüs, 4 itfaiye eri, 1 çavuş, 15 temizlik işçisi, 2 vidanjör, 3 çöp arabası bulunuyor.
• 1972 yılında Vansesi, Vanpostası, İknisan gazeteleri günlük olarak yayımlanırken ilde Güven ve Murat matbaaları matbaa hizmeti veriyor.
• 1966 yılı Türkiye Kupası Futbol karşılaşmalarında Van Gençler Karması grubunda yer alan Elazığ, Sivas, Siirt il karmalarını eleyerek grubunda şampiyon olurken, Mersin’de yapılan maçlarında federasyon karmasına yenilerek 5’nci olmuş
• Van 1971 yılında bin kişilik spor salonuna, 1970 yılında çim saha ve stadyuma kavuşuyor.
• 1972 yılında Van Gençlik (Siyah-Beyaz), Şengençler (Sarı-Lacivert), İkinisan (Mavi-Beyaz), Erekspor (Sarı-Kırmızı), Erciş Gençlik (Sarı-Lacivert), Erciş Birnisan  (Siyah-Beyaz)  futbol kulüpleri Van amatör liginde seyirci tribünü bulunmayan toprak sahada mücadele ediyor. Şengençler ve Van Gençlik takımları 1974 yılında birleşerek Vanspor (Siyah-Sarı ) kutuluyor.
• TRT Van İl Radyosu 1960 yılında kuruluyor. Normal günlerde 802 dakika, pazar, bayram ve Van’ın Kurtuluşu gibi özel günlerde 915 dakika yayın yapıyor. 1988  yılında kapanıyor.
• Vanlıların televizyon izlemesine teknik imkan sağlayan Kurubaş televizyon verici istasyonu 1973 yılında hizmete giriyor.
• 1972 yılı Kurban Bayramında THK Van’da Kurban derisinden 18 bin 991 lira 70 kuruş gelir elde etmiş.
• Van Çimento Fabrikası 1972 yılında İran’a yaptığı çimento ihracatından bin dolar gelir elde etmiş.
• 1962 yılında kurulan Ticaret ve Sanayi Odası’nın 1972 yılı meslek grupları itibariyle;  168 Manifaturacı, 98 Tuhafiyeci, 51 Nakliyeci, 181 Canlı hayvan ve mahsulleri, 50 Marangoz ve keresteci, 40 Teknik malzeme ve oto parçacısı, 125 müteahhit, 48 Müessese, 50 Otel, kahveci ve Kavaf, 56 Sanatkar, 55 Tüccar  Terzi, 114 Kantariyeci, 175 Hırdavatçı ve Bakkal, 50 Lokanta, Pastacı ve Fırıncı  bulunuyor.
• 1968’de Van’da 1 milyon 360 bin 120 koyun, 25 bin 407 manda bulunurken 1972’de koyun sayısı 1 milyon 689 bin 113’e, manda sayısı 27 bin 648’e yükseliyor.

1959 yılında İstanbul’da Yüksek öğrenim gören Samatya Van Talebe Yurdu’nda kalan Vanlı Sabahattin Türkoğlu’nun Van’a dair özlemlerini, tasvirini dile getiren “ Dünyada Van”  dergisinde yer alan  “Çalışalım” şiiriyle yazımızı noktalayalım.

Dalgalardan yükseldi bir ahenk yavaş yavaş/Sahilden Van gölüne tebessüm etti Gevaş/Yıkık minarede ıslık çalarken rüzgar/Ne fabrika bacası ne yükselen bir ev var/Selviler o, tarihi ninniyi fısıldaşır/ Mazi gözlerimizde yaklaşır uzaklaşır/Sonra göz kapakları salar bir kaç damla yaş/Sahilden Van gölüne tebessüm eder Gevaş/Sen mahrum olsan dahi yükselen bacalardan/Yine içimdeki o yemyeşil cennetsin Van/ Kesin artık o ninniyi eski selviler/Gelin coşkun bir marş çalalım hep beraber/Çalışalım bizde de birkaç baca yükselsin/Çalışalım bizede  ışık gelsin su gelsin.