Neleri kurban etmedik ki…
İkram Kali
Geçenlerde bir grup dostumuzla Van'ın tarihi yer altı su şebekesi kehrizler üzerine sohbet ediyorduk. Erek dağından Van ovasına kılcal damarlar gibi yayılan 33 kehrizin mimari özelliklerinden, suyundan ve zamanında şehrimizin dört bir tarafına kattığı güzellikten ve talihsiz akıbetlerinden söz ettik. Çavuşbaşı, Eski Yengi kehrizlerinin hayatımdaki önemini kehriz anılarımızla süsleyerek anlatmaya çalıştık. İlkbahar ayalarında kehrizlerin bakımını yapan kenkanların kehrizleri ne büyük fedakarlık ve zorluklar içinde nasıl temizlediklerini, çöken kısımlarını nasıl onardıklarını ve ne tür aletler kullandıklarını bildiğimiz kadarıyla paylaştık.
Şimdilerde elde kalan bir kaç kehrizimiz var.
Bir toplantıda Van'a çok önemli eserler kazandıran, şehrimize aşkla ve heyecanla hizmet eden Vali ve Büyükşehir Belediye Başkan Vekili Murat Zorluoğlu'na Vakıf, Sofi, Eskiyengi kehrizlerden söz ederek çalışır durumda olan bu kehrizlere sahip çıkılması önerisinde bulundum. İlgi gösteren Vali Bey, toplantıda bulunan VASKİ (Van Su Kanalizasyon İdaresi) Genel Müdürü Alı Tekataş'dan söz konusu kehrizlerin Van'a kazandırılmasını istedi. Ali Bey ile birlikte yakın bir zamanda bu kehrizleri kenkan Eşref Tuci'yi yanımıza alarak, yerinde inceleyip göreceğiz. Ali Bey kehrizlerin yaşatılmasıyla ilgili yapılması gerekenleri teknik ekibiyle görüşerek büyük ihtimalle projeye dönüştürecek. VASKİ'den kehrizlerle ilgili pek yakında sevindirici haber duyabilirsiniz.
***
Kehrizleri konuşurken şehrimizde kurban edilen diğer zenginliklerimiz akılma geldi.
O kurbanlardan bazıları…
* 7 Kilometre uzunluğunda, iki yanı kavak ağaçlarıyla bezeli, kenarındaki kanallardan kehriz suyu akan ferahlık veren İskele Caddesinin eşsiz görüntüsü sözde yaşlanan kavak ağaçlarının kesilmesi, ama esasında birilerinin evlerinin önü ticaret yeri olsun diye kurban edildi.
* Sabah güneşi doğmadan kağnılara yüklenerek geçtiği yollarda doğal koku saçan Van'ın lezzetli Sıhke kavunu çarpık kentleşmeye kurban edildi.
* Şehrimizin merkez mahallelerinde boncuk taneleri gibi yan yana dizilen, kapı ve pencereleri sokağa açılan, pencerelerini semaver ve saksıda küpeli çiçekleri süsleyen Van evleri beton binalara kurban edildi.
* Biblo gibi şehir merkezinde duran kesme taştan yapılan eski valilik binası mimari estetikten uzak beton Hükümet Konağı binasına kurban edildi.
* Bin bir zahmet ve emekle şehrimize kazandırılan Dabbağolu parkının neredeyse yarısı belediyeye ve şehrimize hiçbir yararı olmayan Yeraltı Çarşısı uğruna kurban edildi.
* Şamranaltı mahallemizden gelen lezzetli manda yoğurdu ve kaymağı bir hafta süresince katı kalabilen ne olduğu belli olmayan katkılı yoğurtlara ve uydurma kaymaklara kurban edildi.
* 5 Yol Ferit Melen Meydanı'nın görüntüsü Yeraltı Çarşısının çirkin abartılı girişlerine kurban edildi.
* Antika değerinde sağlıklı bakır mutfak araç gereçleri kalay zahmetinden kurtulmak uğruna kanserojen saçan naylon tabak çanağa kurban edildi.
* Tarihi çevreyle örtüşmeyen, sit alanını işgal eden, camdan mimari tasarımı tartışma yaratan Urartu Müzesi uğruna Van Kalesi'nin ihtişamı kurban edildi.
* Konut, sosyal yaşam ve turizm alanı olması gereken Erciş yolu Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi karşında yer alan göle nazır araziler yanlış planlamayla Organize Sanayi, Sanayi Siteleri yapılarak kurban edildi.
* Mis kokulu lezzetli meyve veren ağaçları, zeringadek, Van lalesi çiçekleriyle huzur mutluluk beldesi Yeşil Edremit bahçeleri betonlaşmaya kurban edildi.
* Altın değerinde içme suyumuz Zernabat suyu ilgisizlik, özensizlik sonucu köreltilerek kurban edildi.
* Van'ın ticari yaşamında ayrı bir yeri olan Tablacılar Çarşısı ve Eski Buğday Pazarı restore edilerek yaşatılması gerekirken saçma sapan proje ve inat uğruna kurban edildi.
* Kuşların barınağı ve doğal üreme alanları olan Van Gölü sazlıkları rant uğruna taş toprak doldurularak kurban edildi.
* Şehrimizin tarihinde, kimliğinde sıcak yüzü, mütevazı görüntüsüyle ayrı bir yeri bulunan eski Büyük Cami çok merdivenli beton yığını sözde camiye kurban edildi.
* Eski Kız Öğretmen Okulu/Eski Araştırma Hastanesi yerinin bir bölümü kent ve toplum yararına değerlendirilmesi gerekirken birilerinin arzusu üzerine 9 katlı kamu binasına kurban edildi.
* Van Kalesi, Eski Van Şehri başta olmak üzeri birçok önemli tarihi eserlerimiz kötü restorasyona kurban edildi.
* Hacı Hidayet, Yukarı Norşin ve daha birçok küçük şirin camilerin etrafındaki ağaçlar kesilerek çevreyle uyumlu görüntüleri manevi havadan yoksun estetikten yoksun camilere kurban edildi.
* Van'ın orijinal halk oyunları kıyafetleri el yordamıyla Van kültürüyle uzaktan yakından ilgisi olmayan acayip kıyafetlere göz göre göre kurban edildi.
* Ankara'da yüzlerce Vanlı üniversite öğrencisine eğitimleri boyunca 1990'lı yıllara kadar ev sahipliği yaparak destek olan Van Öğrenci Yurdu bir bilinmezlik içinde satılarak kurban edildi.
* Kökleri, hikayeleri yüzlerce yıl öncesine dayanan özgün halk oyunlarımız uyduruk oyunlara, figürlere kurban edildi.
* Şirin Van ağzı ve sözcükleri sözde kibar konuşma uğruna kurban edildi.
* Van Gölü kıyılarındaki yapılaşmaların olası göl sularının yükselmesinden korunması için bilimsel olarak tespit edilen 1652 Afet kodu birileri zenginleşsin, arsaları daha çok değerlensin diye 1653 bandına yani Van Gölü'ne daha yakın mesafeye çekilerek Van Gölü ve gelecek kurban edildi.
* En son Edremit'in gözde sırtlarında inşa edilen Karayolları 11. Bölge Müdürlüğü hizmet binasına ana yoldan ulaşımı sağlayacak köprülü kavşak uğruna Van Denizi'nin insanlarla buluştuğu kumsal sahili beton duvarlarla çevrilerek kurban edildi.
Bunların yanı sıra…
Saygı sevgi, duyarlılık, katılımcılık, dostluk, doğruluk, sadakat, vefa, güven, dayanışma gibi temel kavramlar da kurban edildi.
