İranlı turistler Van’a can veriyor
İkram Kali
Hammadde, teknoloji, üretim sorunu olmayan; çevre kirliliği yaratmayan, yoğun istihdam olanağı olan, farklı sektörlere etki eden girdisi bulunan, sosyal hayata değer, moral kazandıran turizm; hayvancılıktan sonra Van’ın başta gelen vazgeçilmez sektörüdür. Ancak Van bu sektörün felsefesini hala yeterince anlamış değil.
Geçmişte Van’da turizm yapılırken Ege ve Akdeniz bölgesinin bazı yörelerinde turizmin esamisi okunmuyordu. Bugün o yöreler Van’ı geçti. Öyle ki 1980’li yıllarda oteller dolarken Edremit çevresi karavan ve çadır turizmi ile dolup taşıyordu. Yer bulamayan müşterisini mağdur olmasın diyerek evinde ağırlayan otel işletmecileri vardı.
Kültür turizmi kapsamında 1990’lara kadar Van’a Avrupa ülkelerinden yoğun olarak gelen iki grup turist vardı. Biri gençlerden oluşan, pek harcama yapmayan keyfine göre gezen turistler, diğeri turlar ve özel araçlarıyla gelen halı, kilim, gümüş alan orta yaş ve üzeri turistlerdi. Birde Hac ve diğer dönemlerinde Van’ı geçiş noktası olarak değerlendiren İranlı turistler.
Anlayacağınız Van’ın turizm girdisi yüksekti.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi tarafından 1990’lı yıllarda “Sosyal Bilimler Kavşağında Van Sempozyumu” ismiyle düzenlenen akademik toplantıda Van hakkında önemli sunumlar yapılmıştı. Gazeteci olarak izlediğim toplantıda Prof. Dr. Mithat Melen sunumunda o gün itibariyle Van’da 40 adet turistik halı-kilim satan iş yerinin bulunduğunu resmi rakamlarla dile getirmişti. Turizmin ildeki ekonomik boyutunu varın siz düşünün. Bunun anlamı şuydu; Van o dönem turizmden kayda değer gelir sağlıyordu. Bugün hormonlu büyüyen, kalabalıklaşan Van’da turistik halı-kilim satan iş yeri sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Bölgede yaşanan olaylar, güvenlik sorunu ve diğer sorunlardan dolayı Avrupalı turistler eskisi gibi artık Van’a gelmiyor. Gelende halı, kilim almıyor. Bugün 4-5 yıldızlı çok kaliteli konaklama imkanlarına rağmen 30 yıl öncesi turist yok. Turistler göçmen kuşlar gibidir, konakladığı, güvendiği ortamın doğal yapısı bozulduğunda ürker ve başka yerlere göçer. Van’a gelen Avrupalı turistlerde öyle oldu.
Şimdi İranlı turistler var.
2011 depreminin yaralarını sarmaya çalışan Van ekonomisine İran’dan gelen komşularımız merhem olmuştur. Kültür, dil, iletişim sorunu yaşamadan birkaç gece ilimizde konaklayan komşularımız ciddi ölçüde harcama yapıyorlar. Yiyecekten kırtasiyeye kadar neredeyse bütün ihtiyaçlarını Van’dan karşılıyorlar. Aileleriyle birlikte Van’a gelen İranlı turistler Van’da olmaktan mutluluk duyuyorlar. Ailece gelen turistin ekonomiye katkısı daha büyüktür. Bunu da göz ardı etmemek gerekir.
Oteller İranlı dolu.
Lokantalar İranlı dolu.
Mağazalar İranlı dolu.
Marketler İranlı dolu.
Çarşı-Pazar, sokaklar, caddeler İranlılar ile dolu. Geziyorlar, alıyorlar, harcıyorlar gidiyorlar. Kimi mağazaların yıllık cirolarını İranlı müşterileri sayesinde bir ayda gerçekleştirdikleri söyleniyor. Kimi mağazalar ise ciroda Türkiye rekoru kırıyor. Endişelenen yeni otellerimiz İranlılar sayesinde dolarak nefes almaya başladı. Personel çıkaran oteller şimdi eleman arıyor.
Van’da İranlı bereketi var.
Daha ne istiyoruz?
Peki, sorumlusu- sorumsuzu, özeli-resmisi, yerel yönetimi İranlı turistler için ne yapıyor? Koca sıfır. Bu sıfırın içini doldurmak amacıyla size geçenlerde yaşanmış üzücü bir olayı eksiği, fazlasıyla aktarmak istiyorum. Olay şu; İranlı bir aile aracını Kazım Karabekir Caddesi üzerine, yani park yasağı olan yere bırakarak bir mağazadan alışveriş yapıyor. Aile mağazadan çıktığında aracının çekiciyle götürüldüğünü öğreniyor. Üzülüyor, kırılıyor, inciniyor. Van’a katkı sunmanın karşılığını bu şekilde alıyor. Siz İranlı turiste Van’a geldiğinde otopark gösterdiniz mi? Hayır. Yeterli otoparkınız var mı? Hayır. O zaman bu yapılan nedir? Hoş olmadı. İranlı turistin aracını çekip götürmek neye ve kime yardı? İranlı ceza yedi, çekici kazandı, Van kaybetti. Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü yetki alanında olan İskele, Cumhuriyet, Sıhke, Hacıbekir, Kazım Karabekir caddelerinde yaşanan trafik keşmekeşi, çift sıralı park yasağına düzen mi geldi? Konukseverlik, turizm anlayışımız bu mu? İranlı turist değil mi? Yoksa onları turist olarak görmüyor muyuz?
Van turizmle çelişen hatalar yapıyor.
İranlı turist Van’a gelirken ilk eziyeti personeli yetersiz Gümrük kapılarında iki saat bekleyerek zaten çekiyor. Van’a geldiğinde ise kendilerine günlük yaşamda yardımcı olacak, yol gösterecek tek bir kent rehberi, broşür, kroki bulamıyor. Hoş geldiniz, ne iyi ettiniz geldiniz diyen, küçük bir ikramda bulunan, sıcak el var mı? Yok. Bunlar güzel şeylerdir.
Oteller kendilerine göre İran’da arayış ve çaba içinde. Oysa otellerin, mağazaların iş yerlerinin, sektör temsilcilerinin, meslek odalarının İranlı turistlerin daha fazla gelmesi için ne yapabiliriz, eksiklerimiz nelerdir, bizden ne istiyorlar düşüncesiyle bir araya gelip güç birliği yapmaları gerekiyor. İranlıları Van’a daha çok çekecek dönemsel turizm planı yapılması kaçınılmazdır. Yapılırsa Van bavul turizminde Laleli gibi olabilir. Bu arada Van’a gelen İranlı ailelerin beklentilerini, harcama eğilimlerini tespit etmek ve veri olarak kullanmak amacıyla araştırma veya anket düzenlemesi kaçınılmazdır.
Bugün Van’da İranlı turisti ailesiyle mutlu edecek bir kültürel, sosyal etkinlik yoktur. Basit bir öneri: Mesela oteller, mağazalar, işletmeler ortak bir organizasyon yaparak İranlıların çok sevdiği Sibel Can gibi Türk sanatçıları Van’a getirerek onlar için özel konserler düzenleyebilirler Yine İranlıların yoğun olduğu dönemlerde Van’da İranlı ve ülkemiz sanatçıların katıldığı festival yapılabilir.
İranlı zaten geliyor diyerek kibirlenmeye, havaya girmeye gerek yok. Ayağımıza kadar gelen, kentimize hareket getiren, ekonomiye ciddi katkı sağlayan, gizli krizi hafifleten İranlı komşularımızın değerini bilelim, sevgi ve saygıda kusur etmeyelim. Turizmin, komşuluğun, ticaretin, insanlığın gereği neyse onları yapalım yeter.
Keselerine bin bereket olsun dediğimiz İranlı komşularımızı küstürürsek, kaybedersek kendimize ve kentimize yazık ederiz. Bizden söylemesi.
