Lüks hayat…
Azmi İlvan
Kelime olarak bana itici gelse de, Lüks'ü severim. Yo yo yanlış anladınız Lüks dediğim o lüks yaşam değil. Hani her şeyin en iyisi en rahatı değil kastım.
Lüks olarak sayılırdı bir dönem Lüks Lambaları. Öyle her evde olmadığından o dönemin Lüks'ü sayılır. Adını aydınlatma birimi olan 'lüks' den almıştı.
Florasan ışığı gibiydi o küçük fileden ışık. O file neden ateşte yanmaz diye de hep merak etmişimdir ve hala cevabını da bilmiyorum. Lüks lambasının adı da buradan geliyor. Lüküs dendiği gibi löküs dendiği de olurdu. Lüks lambalarının en meşhuru Optimus markaydı.
Kandillerden sonra çıkan Gaz lambaları ki, hani o karanlık gecelerin titreyen loş ışığında ders çalıştığımız gaz lambası. Hali vakti yerinde olmayanların ışığıydı gaz lambaları, Lüks lambası ise, toprak evlerden çok beton evlerin ışık veren, gündüz gibi aydınlatan lüks saçan lambasıydı.
Hiç unutmam Lüks lambasının ilk defa yakında görmenin heyecanını yaşadım. Bugün tadilat nedeniyle kapanan Peynirciler çarşısı o dönem Sebze Hali bir bölümü kasaphane olan kapalı çarşımızda, amcam rahmetli Suat İlvan'ın dükkânında çalışıyoruz. Birden ortalık karardı, çok sık elektrik kesintisi yaşadığımızdan ya Gaz lambası yada Kandille aydınlatmaya çalışırdı çarşı esnafı.
Amcam tezgahın altından bir şey çıkardı, üstten tutmak için "U" şeklinde demir tutacağıyla koydu tezgahın üstüne. Ortası camlı alt kısmı Gaz ocağına benziyordu. Yan tarafından gaz ocağı gibi pompası vardı birkaç kez bastıktan sonra kibrit ile camın ortasındaki küçük file torbaya tutturdu. Önce kırmızı bir alev yanar gibi oldu, fakat birden bembeyaz bir ışık yaydı. Sebze halinde bir tek amcamın dükkânı çok aydınlıktı. O zaman adını öğrenmiştim. Amcam Aze bunun adı lüks'tür demişti. Teknik tanımla hava basınçlı bir tür petrol lambasıydı Lüks denilen lamba.
Hakikaten de Sebze pazarının en lüks dükkânı oluvermişti. Zamanla çarşı esnafı Lüks lambası aldı. Elektrik kesildiğinde Sebze hali bir başka güzelliğe bürünüyordu. Ordayken elektriklerin kesilmesini çok isterdim. Her Dükkkanın tezgâhlarının üstüne asılı olan Lüks Fener gibi gelirdi bana. Sağlı sollu sanki bir sokak lambası yanıyor gibiydi. İnanın sokak lambalarından çok daha güzel görünürdü. Lüks ışığı altında sebzeler meyveler, yeşillikler, rengarenk olurdu Sebze Pazarımız..
Lüks'e alışmıştık, Gaz lambaları misyonunu tamamlamış bir kenara itilmişti. Artık yavaş yavaş herkes Lüküs hayata alışmaya başlamıştı.
Evet bir dönem gelecekti, kaçınılmazdı Lüks Lambaları da ömrünü tamamlayıp bir kenarda hazır kıta bekleyecekti ihtiyaç halinde.
Elektrik her eve, iş yerlerine okullara girdikçe çağın gereği olan gelişmelere ayak uyduruverdik. Ekmek fırınları bile elektrikle çalışarak ekmek çıkarmaya başladı. Onlara fabrikasyon ekmekler derdim. Odun da pişen ekmek ile elektrikle çalışan fırınların ekmeğinin tadı aynı gelmezdi bana. Yani ekmekler de Lüks olunca tadı kaçmıştı.
Van'a gittiğimde her yerde ve hatta her köşede tandır ekmeği yapan küçücük yani iki kişinin zor sığdığı tandırda lavaş ekmek yapan yerler o kadar çoğalmış ki bana geçmişte toprak damlı kerpiç evlerin arkasında veya yanında bulunan tandır evlerini hatırlattılar.
Çağ ne kadar gelişse de insanoğlu alışkanlıklarından kurtulmak istemiyor. Van da bulunduğum sürede inanın Fırın ekmeği yemedim. Çünkü evlere almıyorlar, herkes açık ekmek, Lavaş ve Van çöreği ile kahvaltı yapıp öğün yemeklerini yiyor.
Beni Van'a tekrar çeken sebeplerden biri ekmeklerimizdir. Lüks yaşam diye de ben buna derim canlar.
İstanbul da hafta sonları kahvaltısını Van kahvaltısı gibi yapma özlemi ağır basar. Tam birebir benzemese de açık ekmek yapan bir yer buldum. Ama yaklaşık 16 kilometre mesafede, bir de İstanbul trafiğini düşünün, kahvaltı yapma isteğim bile kalmıyor.
Van'a özlem nedir iyi bilir Gurbet kuşları. Senenin bir kaç haftasını Van'da geçirmek isteyenler, Erik Değdiren misali mevsimlik yaşar Van'ı. Ayrılmak zor gelse de hayat alıp götürür işte biz Gurbet kuşlarını... Sağlıcakla kalın Esen kalın hep Barış ile kalın canlar. İyi günlerde buluşmak dileğiyle.
Aze...
