Dr. Mine Kılavuz Ongün

ANNESİNİN DİLİNDEN,BABAMIN KALEMİNDEN

Dr. Mine Kılavuz Ongün

VAN’DA HIDIRELLEZ

1-HIDIRELLEZ ÖNCESİ HAZIRLIKLAR:

İlimizde Hıdırellez 6 Mayıs sabahı başlar.Bu günden birkaç gün evvel, tüm eş dost ve komşulara haber verilerek söz birliği edilir.Tüm bu haber verilenler,bahçelerinde geçen yıldan kalma soğanların taze filizlerini;bahçesi olmayan komşular ise saksılarda daha önceden yetiştirdikleri soğan filizlerinin iki adedini aynı boyda kesip, her birine iki renkte ayrı bir ip veya tel bağlayarak Hıdırellez sabahına kadar beklerler.Bu soğan filizlerinin birine “Bahtı”,diğerine “Cahdı” adı verilir.Hıdırellez sabahı bu soğan filizleri kontrol edilir.Bahtı uzmış ise,daha önce tel bağlarken tutulan niyetin olacağı,Cahdı uzamış ise bu niyetin olmayacağı anlamına gelir.

Bu işlerden hemen sonra veya Hıdırelleze bir gün kala Mağrib (akşam)Namazına yakın gül ağacının dibine yıkanmış bir yumurta konur,niyet tutulur.Hıdırellez sabahı kontrol edilir:Yumurtanın üzeri çizik çizikse tutulan niyetin olacağına,hiçbir değişiklik yoksa niyetin kabul olmayacağına inanılır.

Bunlardan başka Hıdırellez günü yenecek yiyecekler de hazır edilir:Yumurta Börtmesi,PatatesBörtmesi,Kavut,Kavurma,Murtuğa(çatcingir),Hedik,Kavurga,Çedene,Ekşili,Cılbır,Kazayağı sulusu,Kazayağı şilesi,Koyun yoğurdu,Cacık(Çökelik)

2-HIDIRELLEZ:

6 Mayıs sabahı şafiler namazından yarım saat evvel kalkılır,abdest alınır,hiç konuşmadan aşağıda sıralayacağım Hıdırellez yerlerinden birine gidilir:

-Toprakkale eteklerindeki Vangölüne akar Akköprü Deresi

-Erek Dağı eteklerinde Çoravanis(Kavuncu Köyü) Köyündeki dere ve ağaçlıklar

-Erek’teki Bezirhane (bugünkü Şabaniye Mahallesindeki Hacıbekir İlkokulu yanı)

-Şamranaltı Mahallesindeki (bugünkü Eminpaşa mahallesi) Fidanlık mevkii.

-Van Kalesi civarındaki sazlıklar.Kalenin batısındaki Madır ve Horhor adı verilen yerler.

Sözü edilen yerlere hiç konuşmadan varılır.Sabah Namazı kılınır,dualar edilir. Dua edilirken,bugünün özelliği nedeniyle ,duaların ve isteklerin Hızır ve İlyas Peygamberler tarafından Allahu Teala’nın yüce katına iletilerek kabul olacağı

inancı hakimdir.Namazdan sonra dere ve sazlıkarın kenarına inilir.Gün ağarırken ortalık daha bir kalabalıklaşmış,şenlenmiştir.

Su kenarlarına çamurdan bebek,çömlek; küçük ağaç parçalarından ev,araba vs gibi resim ve şekiller yapılır.Bunun yanı sıra kötü niyetli olarak mezar,kılıç,tabanca gibi şekiller çizenlere de rastlanır. Ayrıca genç kızlar ve erkekler dileklerini küçük kağıtlara yazarak suya atarlar.Genellikle genç kız ve erkekler,orta yaşlı kadınlar Hıdırellez duasına giderler.Yaşlılara pek az rastlanır.Hıdırellez duasına gidenler su kenarından 40 adet yuvarlak ve düzgün taş toplayıp evlerine getirirler.Bu taşlar gelecek yılki Hıdırelleze kadar çeyiz sandıklarında veya evin bir köşesinde saklanır.Bunun eve 1 yıl boyunca bolluk bereket getireceğine inanılır.Evlenme çağındaki kızlar evden gelirken yanlarında oklava getirirler.Bu oklavaya çocukların atçılık oyunu oynadığı gibi biner,yedi defa belirli bir yere gidip gelirler.Etraftaki çalılıklara küçük bez parçaları bağlarlar.Bunun amacı da yılın bereketli,mevsimin bol yağışlı olmasıdır.

Buraya kadar anlatılanlar sabah namazından kuşluk vaktine kadar olan zamandır.Piknik zamanı gelmiştir.Kahvaltı hazırlıklarına başlanır.Kilim ,halı,hasır gibi malzemeler yayılır,semaverler ateşlenir.Hemen orada bir de ocak yapılır.Çalı çırpı toplanıp yakılır. Gelen yemekler ısıtılır;yapılacak olanlar yapılır.

Öğlen yemeğine kadar neşe içinde ,manilerle oyunlarla vakit geçirilir.Yemek yendikten sonra genç kızlar bulaşıkları yıkamak için dere kenarına giderler.Günün özelliği nedeniyle bir yandan maniler ,türküler söylerler.Bunu biraz da beğenilmek için yaparlar.Evlenme yaşına gelmiş erkekler de bu hayırlı günde evlenecekleri kızı seçmek için etrafı gezer,yapılan niyetleri,şekilleri incelemek için dereye giderler.Ayrıca genç kızlar ve erkekler dileklerini küçük kağıtlara yazarak suya atarlar.

Çay içme faslı başlar.Kaynayan semaverler,kelpetenle kırılan kesme şekerler , çerezler,yine maniler eşliğinde ortaya getirilir.Orda bulunanlar birbirlerine ikramda bulunurlar.Bu olumlu davranışın,yardımlaşmanın sürmesi dilenir.

Çaylar içilmiş,sıra yine eğlenceye gelmiştir. Orda bulunanların hemen hepsi bir halka oluştururlar.Ortaya akşamdan içine yüzük,bilezik,küpe v.s gibi kadın süs eşyası konulan bir çömlek getirilir.Bu çömlek en genç kıza teslim edilir.Genç kız halkanın ortasına oturur.Süs eşyalarını tek tek çıkarır.Bu süs eşyası kime aitse o kişi mani söyler,şayet söyleyecek olursa süs eşyası kendisine iade edilmez.ayrıca söylenen mani,bir önceki süs eşyası kimin ise ,onun şansına söylenir.Bu manilerden örnekler:

Erek dağı düz gider

Uzun boylu gız gider

O gız yolun şaşırmış

İnşallah bize gider

***

Erek Dağının eteği

Çam balının peteği

Gız gurbanın olam

Yarın gey mor eteği

***

Gaz ayağı gumdadır

Balam irağ yoldadır

Çağırıram ses getmez

Kambah dağlar daldadır

***

İlana bah ilana

İlan yerde dolana

Meni yardan ayıran

Torba taha dilene

***

Şalvarın ağına bah

Çorabın bağına bah

Men aklına düşende

Ereğin dağına bah

***

Erek Dağı yücedir

Ay garanlık gecedir

Yastık gurbanın olam

Yar yatışı necedir

***

Bu dallar olmasaydı

Çiçeği solmasaydı

Ölüm Allah’ın emri

Ayrılık olmasaydı

Gün bitmek üzeredir.Neşe içinde geçen günün tekrarı dilenir,yine elbirliğiyle toparlanılıp evlerin yolu tutulur.

Yorumlar 4
Remzi Dede 05 Mayıs 2022 13:59

Emeğine yüreğine sağlık, kalemin kelamın susmasın.

Remzi Dede 05 Mayıs 2022 13:59

Emeğine yüreğine sağlık, kalemin kelamın susmasın.

Nurten Saylık 07 Mayıs 2021 20:29

Yazı da türküde harika Ellerinize sağlık

Özlem kaya 07 Mayıs 2021 00:54

Masal gibi bir anlatım olmuş gözümde canlandı çocukluk günlerimizdeki bahar Harika kaleminize sağlık

Yazarın Diğer Yazıları