Bir kişinin ölümü ile malvarlığının kanuni mirasçılarına geçmesi (veraset) veya sağlar arası ivazsız mal intikalleri, Veraset ve İntikal Vergisi'nin konusunu oluşturmaktadır. 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu'na göre; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ait Türkiye içi ve/veya dışında bulunan malların veraset veya herhangi bir şekilde ivazsız olarak intikalleri, Veraset ve İntikal Vergisine tabidir. Türk vatandaşlarının Türkiye dışındaki malları Türkiye'de ikamet etmese bile bir Türk vatandaşına veraset veya ivazsız yoluyla intikali, veraset ve intikal vergisine tabi tutulmaktadır. Ayrıca yabancı ülkelerde bulunan malların Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları tarafından veraset veya herhangi bir şekilde ivazsız olarak iktisap edilmesi durumu da veraset ve intikal vergisi kapsamında mütalaa edilmektedir.
Bu kanunun mükellefi sayılmak için, veraset yoluyla veya ivazsız olarak mal iktisap etmek yeterli görülmüştür. Yasal ve atanmış mirasçılar, mirasçı olduklarını öğrendikleri tarihten itibaren üç ay içerisinde sulh mahkemesine sözlü veya yazılı beyanla mirası reddedebilmektedirler. Mirasın reddedilmesi halinde mükellefiyet söz konusu olmamaktadır. Diğer kanunlarda olduğu gibi bu kanunda da muaflık ve istisna düzenlemesi yapılarak bu kişi ve kurumlar kanun kapsamı dışında tutulmuşlardır. 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun(1) istisnalar başlıklı 4.maddesinin ikinci fıkrasında, "(b), (d) ve (e) bentlerine göre, her bir takvim yılında uygulanacak istisna hadleri, önceki yılda uygulanan istisna hadlerine bu yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artış yapılmak suretiyle tespit olunur. Artırım sırasında 1 milyon liraya kadar olan tutarlar dikkate alınmaz." hükmüne yer verilmiştir. Buna göre, 01/01/2012 tarihinden itibaren geçerli olan istisna tutarları;
a) Evlatlıklar dâhil, füruğ ve eşten her birine isabet eden miras hisselerinde 130.589 TL (füruğ bulunmaması halinde eşe isabet eden miras hissesinde 261.336 TL),
b) İvazsız suretle meydana gelen intikallerde 3.010 TL,
c) Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişler ile 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunda tanımlanan şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerde 3.010 TL olarak tespit edilmiştir.
Ayrıca Kamu idareleri, Emekli ve Yardım Sandıkları ile Sosyal Sigortalar Kurumları, Kamuya Yararlı Dernekler, Siyasi Partiler, Bazı Kurumlara Ait Teşekküller, Kamu Yararına Kurulan Bazı Teşekküller, Yabancı Devlet Temsilcileri ve Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıflar Veraset ve İntikal Vergisinden muaf tutulmuştur. Keza vergi konusunun taşıdığı özellikler nedeniyle; Eşya istisnası, Miras Hissesinin Bir Kısmı, Hediye-Cihaz-Yüzgörümlüğü ve Drahomalar, Sadakalar, Sağlar arası İvazsız İntikallerin Bir Kısmı, Piyango ve İkramiyelerin Bir Kısmı ile Milli Piyango İkramiyesi, Bazı Kurumlarca Yapılan Yardımlar, Emekli-Dul ve Yetim Aylık ve İkramiyeleri, Görev Sırasında Ölenlerden İntikal Eden Malların Bir Kısmı, Rücu Şartı İle Yapılan Bağışlar, Kuru Mülkiyet İntikali ve Ticari Plakalı Taşıt Sahiplerine Dağıtılan Paylar Veraset ve İntikal Vergisinden istisna edilmiştir.
Veraset ve İntikal Vergisinin hesaplanabilmesi için, önce matrahının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu kanuna göre matrah; intikal eden malların mükellefe isabet eden safi tutarı olarak hesaplanmaktadır. Safi tutara, intikal eden malların safi olmayan tutarından, kabul edilen borç ve masrafların suretiyle indirilmesi suretiyle ulaşılmaktadır. Bu amaçla öncelikle, vergi mükellefi konumundaki kişiler tarafından intikal eden malların özelliklerine göre farklılık arz eden değerleme ölçüleri uygulanarak bulunan değerler üzerinden ön (ilk) tarhiyat yapılmaktadır.
İntikal konusu malların, mükellefler tarafından değerlenip vergi idaresine beyan edilmesini müteakiben, bu kez ilk tarhiyattan sonra idare tarafından Vergi Usul Kanunu'nda yer alan ölçülerle takdir komisyonu tarafından değerleme ölçüleri uygulanarak ikinci ve nihai tarhiyat yapılmaktadır. Yapılan bu tarhiyat üzerinden vergi hesaplanmaktadır. Ancak matrahın tespiti sırasında murisin (ölen kişinin) belgeye dayalı Sigorta ve Vergi Borçları ile senet, makbuz vb. belgeler ile tevsik edilebilen borçları, rehin ve ipotek borçları, yurt dışındaki mallara ait borçlar ile cenaze masrafları gibi harcamalar matrahtan indirilebilmektedir. Hesaplanan vergi, tahakkukundan itibaren her yılın Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere toplam altı eşit taksitte ödenmektedir.
Vergi alacağının tahsilinin tehlikeye girmesinin söz konusu olduğu durumlarda veya vergi matrahına girecek unsurların doğru saptanmasına yönelik olarak vergi idaresi; Tereke Defterinin Tutulması, Kiralık Kasaların Açılmasında Önlem Alınması, Gayrimenkullerin Devir ve Ferağ Yasağı ile Ölüm Olaylarının ve Buna Bağlı İntikallerin Bildirilmesi Zorunluluğu gibi ihtiyati tedbirler alabilmektedir.
