Van, Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde merkez olma yolunda

Vansesi Gazetesi'nden Burhan Ergin'in haberine göre Van Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nün girişimi, ceviz yetiştiriciliğinde önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor. Enstitü, Türkiye'nin ve Dünyanın verimlilik bakımından önemli ceviz çeşitlerini Van'a getirerek bölgede tarımsal çeşitliliği artırmayı hedefliyor. Bu adım, çiftçilere yeni fırsatlar sunarak bölgenin tarımsal potansiyelini daha da yükseltecek.
Dr. Erdal Orman, enstitü olarak yürütecekleri bilimsel araştırmalarla ceviz çeşitlerinin bölgeye adaptasyonunu ve verimliliğini belirlemeyi amaçladıklarını ifade etti.

Araştırmalar sonucunda elde edilen veriler, çiftçilere daha uygun ve yüksek verimli ceviz çeşitlerini seçme konusunda rehberlik edecek. Böylece bölgede ceviz yetiştiriciliği daha cazip ve sürdürülebilir hale gelecek.

Enstitüsü'nün yaptığı bu girişim, hem yerli genetik kaynakların korunmasına katkı sağlayacak hem de modern ceviz bahçelerinin kurulmasına öncülük edecek. Enstitü, çiftçilere aşı gözü ve çoğaltma materyali temin ederek, bölge ekolojisiyle uyumlu ve yüksek adaptasyon yeteneğine sahip fidanlarla verimliliği artırarak üretimi destekleyecek.

Van Tarımsal Araştırma Enstitüsü bölgede ilk kez denenecek olan yerli ve yabancı ceviz çeşitleri adaptasyon parseli oluşturdu. Türkiye'nin önemli ceviz üreticisi illeri olan Van, Hakkari, Bitlis illerine hitap eden enstitü, bölgede başlattıkları melez ceviz çeşitlerinin introdüksiyon denemeleriyle ürün çeşitliliğini ve verimliliğini artırmayı hedefliyor. 

Enstitüsü Müdürü Dr. Erdal Orman, ceviz yetiştiriciliğinde en büyük sorunlardan olan, özellikle ilkbaharda yaşanan geç donlara dayanıklı geç yapraklanan melez ceviz çeşitlerinin yanı sıra kış soğuklarına dayanıklı, iç meyve rengi açık, ince kabuklu ve yüksek randımanlı yabancı melez çeşitlerle üstün özellikteki yerli ceviz çeşitlerini kurduğumuz ar-ge parselinde dönemsel olarak yapacağımız agromorfolojik gözlemler ve analizlerle yöreye uyumlu en iyi çeşitleri ortaya çıkarıp bölgede yaygınlaştıracaklarını açıkladı. 

Ayrıca önümüzdeki yıllarda bu üstün çeşitlerden üreticilere aşı gözü ve çoğaltma materyalleri dağıtılarak bu üstün çeşitlerle üreticilerin Enstitü vasıtasıyla bölge ekolojisinde, toprak ve iklim koşullarında aşılanmış üstün adaptasyon yeteneğine sahip fidanlarla verimli üretim yapmalarını sağlayacaklarını belirtti. 
Bölgede kendi halinde hiçbir bakım ve kültürel şartlar yerine getirilmeden modern yetiştiricilikten uzak yöntemlerle yetişen cevizin bu alışkanlıklardan kurtulup modern kapama bahçeler şeklinde, iyi etüt edilmiş, yöreye uygun çeşitlerin kullanıldığı örnek bahçelerle bu işin öncüsü olacaklarını söyledi. 

Türkiye’nin ceviz üreten ilk 10 şehrinin 3' ü enstitümüz sorumluluk sahasında bulunmaktadır. Dolayısıyla bölge ceviz yetiştiriciliği için mükemmel derecede uygun bir ekolojiye sahiptir. Yapılması gereken çok değerli yerli genetik kaynakların korunarak bunların yanı sıra modern anlayışla inşa edilecek bahçelerle dünya piyasasında önde gelen bu standart çeşitlerle üreticinin yüksek verim almasını sağlamak olacaktır. Geçtiğimiz yıllarda selekte edilip tescillenerek milli çeşit listesine giren Adilcevaz, Kazankaya, Orman 77 çeşitleri ile geleneksel çeşitlerden olan Şebin, Bilecik, Yalova serisi, Oğuzlar 77 gibi yerli çeşitlerin yanı sıra Amerikan orijinli Chandler, Pedro, Howard, Midland, Hartley, Fransız orijinli Franquette, Fernor, Fernette, Lara, Ronde de Montignac çeşitlerinin parselde yer alacağını belirtti. 

En stratejik ürünlerden biri olan sert kabuklu meyvelerden cevizin bölgede yeni bir anlayışla yeniden inşasına kararlı olduklarını vurgulayan Orman, enstitünün tüm üreticilerin teknik bilgi eksikliğini giderme ve üretim materyallerini, aşılama yöntemleri ile bitki besleme, bakım ve yetiştiricilik adına tüm kültürel uygulamalarda uzman kadrolarıyla hizmette olduklarının altını çizdi.

Dr. Orman, konuşmasının devamında yoğun yetiştiriciliği yapılan coğrafik işaret almış Bahçesaray ve Çatak cevizleri ile Adilcevaz yöresi ve Hakkari Yüksekova bölgesinde geçmiş yıllarda Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi tarafından yapılmış olan çok değerli seleksiyon çalışmaları ile tespit edilen üstün vasıflı tiplerin de parsele eklenerek aynı zamanda Ceviz Genetik Kaynakları Koleksiyon Bahçesi de oluşturacaklarını söyleyerek, “Bu çalışmaları gidilmeyen yörelerde yeni seleksiyon çalışmalarıyla bölgenin yeniden taranarak yeni değerli ceviz tiplerinin tespiti ve adaptasyon çalışmalarının sonunda standart çeşit vasfında olanların tescillenerek çalışmaların taçlandırılması ve Türk tarımına kazandırılmasını hedefliyoruz” dedi. 

Dr. Orman, bölgenin diğer bir stratejik ürünü olan bademde de aynı çalışmaların önümüzdeki yıl başlatılacağının da müjdesini verdi.