Van-Sıhke Kavunu!

Kavun mevsimi gelip, kavun kokusu ortalığı sarınca, Vanlıların diline Sıhke kavunu dolanır. Van'da Sıhke denilince kavun, kavun denilince çoğumuzun akılına Sıhke gelir. Öyle ki Sıhke kavunu etrafında Van'ın dünde kalan güzel günleri, yaşanmışlıkları anlatılır. Sıhke (Bostaniçi)   Van'ın merkezinde yer alır. Eskiden köy, bugün belde olan, verimli topraklara sahip,  suyu bol tarımla özellikle kavun ve sebze ile geçimini sağlayan şirin bir yerdi Sıhke. Şimdi genelde kırsaldan göç eden insanlarımızın kalabalık olarak yaşadığı tarımsal özelliğini kaybeden yerleşim yerine dönüştü.
Bilenler, yiyenler, lezzetine nail oldukları Van-Sıhke kavununun tarladan sofraya uzanan renkli serüvenini anlatır dururlar. Sıhke kavununu bilmeyenler, kavunla anısı bulunmayanlar ise kavunun özelliğini birazda ağızları sulanarak merakla dinlemekle yetinirler.
Nerden çıktı bu kavun hikayesi diyenlere Sıhke kavunu tadına diyeceklerimiz var. Şunu iyi bilmek gerekir: Kadim memleketimiz Van'ın taşı toprağı bereketlidir. Toprağından, suyundan, havasından lezzetini alan her ürününde ayrı bir tat gizlidir, keşfedebilen için.
Yazılı kaynaklar Van kavununu dünyanın en lezzetli kavunları arasında gösterirler. Hatta bugün birçok ülkede yetiştirilen kavunların vatanın da Van olduğu yazılır. 
Önce kavunu tanıyalım.
Kavunun vatanı Asya'dır. Bugün Amerika ve Avrupa'da çok beğenilen tanınmış kantalup kavununun anavatanı Diyarbakır ve Van bölgesidir. Van'dan kavunlarımızın tohumları İtalya'ya götürülmüş oradan da dünyanın diğer memleketlerine yayılmıştır. Kavun bizde geniş ölçüde yetiştirilmekte ve tüketilmektedir. Dünyanın en güzel ve tatlı kavun çeşitleri ülkemizde üretilmektedir. Bunlardan biri de Van-Sıhke kavunudur.  Kavunda B1, B2, C vitaminleri de bulunmaktadır. Kavun; lezzet, şeker ve koku bakımından karpuzdan daha üstün özelliklere sahiptir. 
Peki,  Van-Sıhke (kantalup/cep kavunu) kavununun farkı,  özelliği,  nedir?
Van/Sıhke kavununun kabuğu ağsı ince yapıdadır. Ağsı yapının arkasında sarı ya da krem rengi kabuğa sahiptir. Meyveleri yuvarlak, alt ve üstten basık, dilimli bir yapıdadır. Dünyada en çok tüketilen kavun çeşididir. Meyve eti turuncu sarıdan somon rengine kadar değişir. Meyve eti yumuşak, sulu, tatlıdır. Olgun olduğunda güzel kokulu aroması olan bir çeşittir.
Van'ın ilgisizliğe,  duyarsızlığa yenilen, kaybolan diğer değerleri gibi lezzetli Van kavunumuzda maalesef yok!  Lezzetini, kokusunu ihtiyaç gibi şimdi diğer kavunlarda arıyoruz.  Ama nafile.
Tarım İl Müdürlüğü,  Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı'na sormak lazım. Bugünkü kaynaklara,  imkanlara rağmen neden Sıhke kavunu Van'da yok?  Gerçi geçmişte bu kavunu yeniden yetiştirmek için VATBO Başkanı Feridun Irak ve üniversitenin bir kısım çabaları olmuştu. Lakin gerisi gelmemişti.
Valilikte danışmalık yaptığım dönemde Fidanlık özelleştirilirken bazı valilerimize yerli Van meyve ve sebze çeşitlerinin hatta Van çiçeklerinin korunup, yetiştirildiği örnek bahçe kurulması önerisinde bulunmuştum.   Bugün İstanbul'da bazı belediyeler vatandaşların bahçe, bağ özlemini gidermek üzere kiralama uslu ile bağ ve bahçeler kurmaktadırlar.   
Sıhke orijinli kavunun ekimi sulama suyu ve tarım alanlarının yerleşime açılmasıyla son bulmuştur. Eskiden bir kavun tarlasından elde edilen gelirle 20 kişilik ailenin geçimi sağlanırdı. Tat ve aromasıyla beğeniyle damak tadına uygun kavun evlerimizde eksik olmaz, annelerimiz çekirdeklerini kurutarak çerez olarak değerlendirirlerdi. 
Sıhkeli Süleyman Faydalı, Muharrem Hallaç, Ali Yaparak, Hacı Reşit Kaçmaz, Ali Yıldız, Baba Göl, Mevlit Keser, Mehmet Atlı,  İzzettin Keser ve diğerleri tarladan topladıkları kavunları öküz (Kağnı)arabanlarına yükleyerek sabahın erken saatlerinde Sıhke'den Van şehir merkezine getirirlerdi. Kavunların üstüne güneş vurmasın diye üsteleri otlarla örtülürdü.  Kavun yüklü öküz arabaları ahaste aheste geçtiği toprak yol boyunca kavun kokusunu etrafına yayar, tekerleklerinin çıkardığı gıcırtılar kavun konvoyunun habercisi olurdu.  Kimi zaman yol kenarında 5-10 kuruşunu eline tutuşturan mahallenin kadınları ve çocuklarına kavuncular olgun, lezzetli ağır kavunları gerçek fiyatına, kelek olanları ise ucuza satarlardı.  
Kavuncular şehre öküz arabaları getirdikleri kavunları Tekel binası arkasında yer alan eski toptancı sebze hali ve Ulu/Büyük Cami önünde satarlardı. Hane halkı kalabalık olanlar kavunu tane yerine çuvalla alırlardı. Kavun yükünü boşaltan kavuncular evlerinin ihtiyacı olan un, şeker ve diğer gıda maddelerini öküz arabalarına yükler, birde şehre gelen yaşlı bir iki komşusunu arabaya alarak gün zevale girmeden Sıhke'ye dönerlerdi.
Şimdi Van-Alaköy kavunu var.
Alaköy kavunu tadını, kokusunu vermese bile Sıhke kavunu niyetine Vanlılardan baya ilgi görüyor.