Tandır kültürü kan kaybediyor: Satışlar durma noktasına geldi
Kentte yüzyıllardır sürdürülen tandır geleneği, şehirleşme, göç ve sağlık kaygıları nedeniyle hızla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bir dönem şehrin her köşesinde ekmek pişirmek için kullanılan tandırlar artık neredeyse hiç tercih edilmiyor. Bu durum, tandır üreticilerini derinden etkiliyor.
Bitlis’in Güroymak ilçesinde üretilerek Van’a getirilen tandırların satışında ciddi bir düşüş yaşandığını belirten üreticiler, hem ekonomik hem de kültürel bir kayıp yaşandığını ifade ediyorlar. Normal boyutlu bir tandırın fiyatının 4-5 bin lira arasında olduğu belirtilirken, satıcılar artık sokaklarda “tandır” diye bağırmalarına rağmen neredeyse hiç alıcı bulamadıklarını söylüyorlar.
Göç ve şehirleşme tandır geleneğini bitiriyor
Geçmişte özellikle kırsal bölgelerde tandır ekmeği pişirmenin sosyal bir etkinlik olduğunu hatırlatan üreticiler, şehir merkezine göç eden ailelerin artık bu geleneği sürdürmediğini belirtiyorlar. Şehir hayatına adapte olan ailelerin fırından ekmek alma alışkanlığı kazanmasıyla tandır kullanımı hızla azaldı.
“Eskiden köylerde kadınlar tandır başında ekmek pişirir, yöresel çörekler hazırlarlardı. Ancak göç ve şehirleşmeyle birlikte bu gelenek yok olmaya başladı” diyen tandır üreticileri, kırsalda yaşayan ailelerin azalmasıyla tandır kültürünün de kaybolduğunu dile getirdiler.
Sağlık kaygıları tandır kullanımını azaltıyor
Tandır kullanımının azalmasının bir diğer nedeni de sağlık sorunları olarak gösteriliyor. Tandır dumanının astım ve KOAH gibi solunum hastalıklarını tetiklediğine dikkat çeken kadınlar, hem kendi hem de ailelerinin sağlığını korumak için fırın ekmeğini tercih ettiklerini ifade ediyorlar.
Son yıllarda artan sağlık bilinci nedeniyle dumanlı ortamlardan uzak durma eğiliminin tandır kullanımını iyice azalttığını söyleyen uzmanlar, bunun özellikle kırsalda yaşayan kadınları etkilediğini belirtiyorlar.
Üreticiler destek bekliyor
Tandır üreticileri, sadece tandır satarak geçimlerini sağlamadıklarını, aynı zamanda bu geleneksel zanaatı yaşatmaya çalıştıklarını dile getiriyorlar. Güroymak’ın köylerinde kadınların günde 80-100 tandır ürettiğini belirten satıcılar, “Bu sadece ekonomik bir faaliyet değil, aynı zamanda kültürel mirasımızı yaşatma çabasıdır” ifadelerinde bulunuyorlar.
Artan yakıt ve ulaşım maliyetlerinin de satışları olumsuz etkilediğini ifade eden üreticiler, “Ulaşım maliyetlerinin düşürülmesi, taşıma desteklerinin sağlanması ve yerel pazarlama stratejilerinin geliştirilmesi gerekiyor. Tandırlarımız kültürümüzün bir parçasıdır ve bu bağın kopmaması için tüm paydaşların desteğine ihtiyacımız var” diyerek destek çağrısında bulunuyorlar.
“Tandır kültürü geçmişle bağımızdır”
Tandır satıcıları, tandırların sadece bir pişirme aracı olmadığını, aileleri ve komşuları bir araya getiren kültürel bir değer olduğunu vurguluyorlar. “Bu geleneğin yaşatılması için yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve halkımızın daha duyarlı olması gerekiyor” çağrısında bulunan üreticiler, tandırların tanıtımı için çeşitli etkinlikler düzenlemeyi planladıklarını açıkladılar.
Kentte tandır kültürünün hızla kaybolması, hem ekonomik hem de kültürel bir kayıp olarak değerlendiriliyor. Geleneksel tandır ekmeğinin yerini fırın ekmeklerinin alması, geçmişle olan bağın kopmasına neden oluyor.
