İlişkiler Güç Kazandı

İkram Kali/ Tahran

Tahran’da gerçekleştirilen Formun açılışına katılan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı İbrahim Rahimpur Tatvan-Van demiryolu hattının hayata geçirilmesini arzu ettiklerini söyledi. Formun ikinci günü toplantılara katılan Tebriz, Urmiye genel valileri ise Türkiye’den yatırımcıları İran’a davet ettiler. Samimi bir hava içinde, dostluk temennileri ile ekonomik ilişkilerin artırılmasına yönelik ağırlıklı geçen Türkiye-İran Forumu’nun üçüncüsü 2016 yılında Van’da düzenlenecek.

BAŞLIKLAR HALİNDE GÖRÜŞTÜLER

Türkiye - İran Forumu'nun ikincisi Van Valiliği, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) stratejik partnerliğinde İran Dışişleri Bakanlığı Politik ve Uluslararası Araştırma Merkezi (IPIS) ile Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi (TASAM)'ın ev sahipliğinde İran'ın başkenti Tahran'daki Dışişleri Bakanlığı Politik ve Uluslararası Araştırma Merkezinde yapıldı

Türkiye-İran Forumu’nda Türk ve İran heyetleri Kamu Diplomasisi, Kültür ve Turizm, İnşaat, Müteahhitlik ve Altyapı, Eğitim (Dil), Sağlık ve Sağlık Turizmi, Enerji ve Petrokimya, Lojistik, Ulaştırma ve Haberleşme, Bankacılık ve Finans, Ekonomi ve Ticaret, Medya ve İletişim, Bilim ve Teknoloji, Sürdürebilir Çevre ve Marka Şehirler, Türkiye-İran Medeniyet Diyaloğu konuları başlıklar haline görüşüldü.

YOĞUN KATILIM OLDU

Başkent Tahran'daki Dışişleri Bakanlığı Politik ve Uluslararası Araştırma Merkezi'nde düzenlenen Sektörel ve Finansal Derinleşme için Fırsatlar temalı 2. Türkiye-İran Forumu’na, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Rahimpur, Van Vali Yardımcısı Önder Can, Tahran Büyükelçisi Rıza Hakan Tekin, AK Parti Van Milletvekili Burhan Kayatürk ile 23 Dönem Van Milletvekili Kayhan Türkmenoğlu TASAM Başkanı Süleyman Şensoy, İran Dışişleri Bakanlığı Politik ve Uluslararası Araştırma Merkezi (IPIS) Başkanı Mustafa Zehrani, Yüzücü Yıl Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Peyami Battal, DAKA Genel Sekreteri Emin Yaşar Demirci, Milli Eğitim Müdürü Kiyasettin Kırekin, Gençlik ve Spor İl Müdürü Nevzat İnanç, Van Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Necdet Takva, Organize Sanayi Bölgesi Başkanı  Şemsettin Bozkurt  OSB Başkan Yardımcısı Hasan Perihanoğlu İŞGEM  Genel Müdürü Mahmut Gedik, TÜRSAB Van Şube Başkanı  Cevdet Özgökçe, TUMSİAD  Van Şube Başkanı Süleyman Güler, DAKA Birim Başkanları Mehmet Emin Çakay, İbrahim Güray,  YYÜ Mimarlık Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi  Şahabettin Öztürk’ün yanı sıra Ankara, İstnbul, Van, Erzurum, Tahran, Tebriz, Urmiye iş dünyasının temsilcileri, akademisyenler, bürokratlar  ve diplomatlar katıldı.

İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİNE DEĞİNİLDİ

Forumun açılışında İran Dışişleri Bakan Yardımcısı İbrahim Rahimpur Van Vali Yardımcısı Önder Can,  Türkiye'nin Tahran Büyükelçisi Rıza Hakan Tekin Van Milletvekili Burhan Kayatürrk, 23. Dönem Van Milletvekili Kayhan Türkmenoğlu, TASAM Başkanı Süleyman Şensoy'un ve İran Dışişleri Bakanlığı Politik ve Uluslararası Araştırma Merkezi Başkanı Mustafa Zahrani söz aldı. Form Türkiye ve İran’dan iş dünyasının temsilcileri, akademisyenler, bürokrat ve diplomatların katılımıyla gerçekleşti.

Konuşmacılar Türkiye İran ilişkilerinin 400 yıllı aşkın bir geçmişinin olduğuna işaret ederek iki ülke arasında inişli çıkışlı dönemlerin zaman zaman yaşandığını ve yaşanabileceğini, bu tür ortak formlar toplantılar ve karışlıklı görüşmeler ile sorunların aşılacağını dile gtirdiler.

ORTAK ÇOK YÖNÜMÜZ VAR

Türkiye'nin Tahran Büyükelçisi Rıza Hakan Tekin, Ankara ve Tahran'ın gerçek anlamda iş birliği yapması halinde bölgedeki sorunların kolaylıkla çözülebileceğini söyledi.

Tahran Büyükelçisi Tekin, "Türkiye ve İran ilişkilerinde genelde inişli çıkışlı bir grafik vardır ama hiçbir zaman kopma noktasına gelmez. Tarihimiz coğrafyamız kültürümüz bizi birbirimize mahkum ediyor. Ortak çok yönümüz var, ortak menfaatlerimiz var. İlişkilerimizi her alanda geliştirmek gerektiğini düşünüyoruz" dedi.

İRAN'I İZOLE ETMEYE DE ÇALIŞMADIK

İki ülke ilişkilerinin her alanda geliştirilmesi gerektiğini vurgulayan Tekin, "Bu sadece iki ülke menfaati için değil bölgenin menfaati için de önemli. Türkiye ve İran, gerçek anlamda bir işbirliği yapsa el ele verse bugün bölgemizde yaşanan sorunların birçoğunu çözmek çok daha kolay olur" diye konuştu.

İki ülkenin Suriye konusunda yaşadığı ihtilafa işaret eden Büyükelçi Tekin, Türkiye'nin Suriye konusundaki görüşünün açık olduğunu belirtti. Tekin şöyle devam etti:

"Akan kandan kimin sorumlu olduğunu biz gayet iyi biliyoruz. Elbette bu konuda İran'la aynı çizgide değiliz ama biz hiçbir zaman İran'la angajmanımızı kesmedik ve İran'ı izole etmeye de çalışmadık. Çünkü İran'ın önemini biliyoruz. İnanıyoruz ki daha fazla istişare ederek bu görüş ayrılıklarımızı asgari düzeye çekebiliriz."

TÜRKİYE-İRAN TİCARET HACMİ DÜŞTÜ

Rusya'nın da bölgeye müdahil olmasıyla doğudaki yeni güçler ve batıdaki geleneksel blok arasındaki rekabetin kontrol edilebilir bir noktanın dışına çıkmak üzere olduğunu kaydeden TASAM Başkanı Süleyman Şensoy, "İki ülkenin yapacağı ilk işbirliğinin ve ilişkilerin derinleştirilmesinin bölgenin, ülkelerimizin ve dünyanın istikrarı açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum. Yaklaşık 23-24 milyar doları görmüş olan Türkiye-İran ticaret hacmi son bir iki yıldır çeşitli faktörlerden dolayı belli ölçüde düştü. Fakat iki ülke otoritelerinin kısa vadede 30 milyar dolar gibi bir hedefi var. Fakat biz bunu ısrarla ve bilimsel olarak temellendirerek iddia ediyoruz ki iki ülke arasında orta ve uzun vadede yüz milyar dolarlık bir ticaret hacmi var. Böyle bir hedefi başardığımızda da Türkiye-İran arasında siyasi krizlerden bahsetmenin artık mümkün olmadığını düşünüyorum" değerlendirmesinde bulundu.

30 MİLYAR DOLARLIK BİR HEDEF VAR

İki ülke arasındaki tek önemli görüş ayrılığının Suriye konusu olduğunu belirten TASAM Başkanı Şensoy, forumun temel konseptinin sektörel ve finansal derinleşme olduğunu belirterek, "Çünkü Türkiye ve İran ilişkilerinde kısa vade için iki ülke otoritelerinin koyduğu 30 milyar dolarlık bir hedef var. Fakat orta ve uzun vadede biz 100 milyar dolarlık potansiyel olduğuna inanıyoruz. Dolayısıyla sağlanacak sektörel ve finansal gelişmelerin mevcut siyasi krizleri de zaman içerisinde azaltacağını düşünüyoruz. Bu anlamda iki ülke arasındaki karşılıklı bağımlılığın derinleştirilmesi için bu forum önemli bir işlev görüyor. Üçüncüsü inşallah önümüzdeki sene Van'da düzenlenecek" diye konuştu.

VAN İNSİYATİF ALDI

İlki 2014 yılında Van’da yapılan Türkiye-İran Forumu’nun bu yıl Tahran’da 2016 yılında da Van’da yapılacağını ümit ettiğini gazetemize açıklayan Şensoy” Van Türkiye- İran ilişkilerinde önemli bir kenttir. Van uluslararası bir formun inisiyatifini aldı.  İlkini Van’da yaptık. Bu yıl Tahran’da gerçekleştiriyoruz. Van ekonomik ticari açıdan önemli başarılar elde edebilir. Karışlıklı görüşmeler bu açıdan çok değerlidir. Van’ın iyi bir potansiyeli var” dedi.

VAN ÖN PLANA ÇIKAN İLİMİZ OLDU

Van, Tahran, Tebriz ve Hoy gibi şehirlerin, Türkiye-İran arasındaki ekonomik ilişkilerden hak ettiği payı alamadıklarını, bunun için ulaşım ve iletişimin yanı sıra finansal, bürokratik ve diplomatik hizmetler gibi alanlardaki eksikliklerin süratle giderilmesi gerektiğini söyleyen Şensoy sözlerini şöyle sürdürdü:

“Türkiye-İran Forumu adı altında dönüşüm sırası gereği bu yıl İran’da düzenlenen etkinliğin temel amacı, özelde şehirlerin genelde Türkiye ve İran ekonomilerinin karşılıklı derinlik kazanmasına stratejik katkı sağlamak oldu. . Nükleer müzakerelerin başarıyla sonuçlanması ile tarih; iki ülkeye karşılıklı bağımlılığı derinleştirecek stratejik fırsatlar sunmaktadır. Bu bağlamda sektör temsilcilerini stratejik boyutu da kapsayan bir yaklaşımla bir araya getiren Forum önemli bir işlev gördü. Ön yargılar, bilinmeyen konular sorunlar görüşüldü. Van ön plana çıkan ilimiz oldu.”

VAN TATVAN DEMİRYOLU HAYATA GEÇİRLİMELİ

Van’a uzun yıllar önce gittiğini ve beğendiğini belirten İran Dışişleri Bakan Yardımcısı İbrahim Rahimpur Van Gölü üzerinden feribot ile yapılan insan ve   eşya  taşımacılığın iki ülkenin ticaret ve turizmine engel teşkil ettiğini belirterek Van Tatvan arasında   modern demiryolunun hayata geçirilmesini istedi. Rahimpur İki ülkenin ortak yatırımlar yapması gerektiğini belirterek bu yatırımların iki devlet arasında normal bir alışverişten ziyade ikili arasında kopmayan bağlarla bağlı bir ekonomik ilişki yaratacağını ifade etti.

İslam dünyasında Türkiye ve İran'ın seçimle yönetilen demokratik ülkeler olduğunu söyleyen Rahimpur, "Etrafımızdaki ülkelerde de hükümetler halkın oylarına dayanmalıdır" dedi.

VAN GÜNDEMDE

Formun ikinci ve son gününde Van Urmiye, Tebriz illeri açısından çok yararlı ve önemli toplantı gerçekleştirildi. Toplantıya Batı Azrbaycan (Urmiye) Genel Valisi Saadet Ghorbanali, Doğu Azerbaycan (Tebriz)  Genel Valisi İsmail Jabbarzade, Van Vali Yardımcısı Önder Can iki ülke heyetleri bir araya gelerek illerin ekonomik ve kültürel ilişkilerini, sorunlarını görüştüler. 

TEBRİZ VALİSİ TÜRKÇE KONUŞTU

Formun ikinci ve son gününde Van Urmiye, Tebriz illeri açısından çok yararlı ve önemli toplantı gerçekleştirildi. Toplantıda Doğu Azerbaycan (Tebriz)  Eyaleti Valisi Esmail Jabbarzadeh, Batı Azerbaycan (Urmiye) Eyaleti  Valisi Saadet Ghorbanali, Van Vali Yardımcısı Önder Can ve  iki ülke heyetleri  bir araya gelerek  komşu illerin ekonomik ve kültürel ilişkilerini, sorunlarını  karşılıklı görüştüler. 

Toplantıda Türkiye’den gelen heyete incelik göstererek Türkçe sıcak mesajlar veren Doğu Azerbaycan  Eyaleti Valisi Jabbarzadeh iki ülkenin geçmişe dayalı sosyo -kültürel dini ortak değerleri olan komşu ülkeler  olduğunu söyledi. Jabbarzadeh, “Türkiye’den gelen heyet ile birlikte olmaktan son derece mutluluk duyuyorum.  İran İslam Cumhuriyeti  ve Türkiye Cumhuriyeti  cumhurbaşkanlarının  biz valilere talimatları dostluğu, ekonomik ilişkileri geliştirin yönündedir.  Bizim valiler olarak görevimiz bu hedefe  ulaşmak için çalışmak engelleri ortadan kaldırmak, sorunları çözmektir.  İki ülke arasında bakış açısından kaynaklanan sıkıntılar olabilir. Bunlar geçicidir.  Dün ile bugün değil geleceğe yönelik ilişkileri güçlü bir şekilde tesis etmeliyiz. Ancak Esendere ve Kapıköy kapılarında yaşanan sorunlar ilişkilerimizin ve ekonomimizin gelişmesine engel olmaktadır.  Bu engelleri kısa sürede gidermeliyiz.  Kapıköy sınır kapısının kapatılması mesai süresinin kısa olması insanlarımızı araçlarımızı zor durumda bırakmış mallarımıza zarar vermiştir. Biz Türk kardeşlerimizi yatırıma davet ediyoruz.  Kapılar 24 saat esasına göre hizmet verecek şekilde modernize edilmelidir. Serbest bölgemizde halen 18 Türk firması faaliyet gösteriyor. Öyle ki bazı firmalar çift vardiya çalışarak üretim yapıyorlar. Galatasaray eski  başkanı Ünal Aysal  bey ile   Tebriz’de  enerji santralleri  yatırımı  yapmak  üzere anlaşma yaptık.  Vanlı iş adamlarımızı da Tebriz’de yatırım yapmaya davet ediyoruz. Biz her konuda yardım ediyoruz. Bizzat ben ziyaret ederek sorunlarını dinleyerek çözüyorum. Kendilerinden son derce memnunuz. Urmiye ve Tebriz bölgelerimizde alt yapı ve ticari potansiyellerimiz var” dedi.

VAN GÖLÜ’NÜN SUYUNU İSTİYORUZ

Hoy Tebriz arasında  yapımı öngörülen yol üzerinde  modern demiryolu öngördüklerinin altını çizen Jabbarzadeh, Urmiye'de yaşanan soruna dikkat çekerek  “Urmiye Golü kuruyarak çevre felaketine dönüşmektedir. Van Gölü’nden Urmiye Gölü’ne su aktarılması konusu üniversitelerde bilim insanlarınca görüşülüyor. Sonuçlara ve verilecek karara göre Van Gölü’nün suyunun Urmiye Gölü’ne aktarılmasının gerçekleştirilmesini ümit ediyorum.  Biz dost kardeş komşu ülkeler olarak bu tür toplantıların somut sonuçlarını almalıyız. Alamaz isek toplantıların bir anlamı olmaz” diye konuştu.

ÇÖZÜLMESİ GEREKEN SORUNLAR VARDIR 

Van Vali Yardımcısı Önder Can Vali İbrahim Taşyapan’ın toplantıya mazereti nedeniyle katılamadığını söyledi. Can “2014 yılında Van’da yapılan ‘I. Sektörel ve Finansal Derinleşme için Fırsatlar’ Formu bu yıl Tahran’da gerçekleştirilmektedir.  Formun iki komşu, dost ülke ve sınır illerimiz arasında ekonomik ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla düzenlenen bu toplantıların yararlı sonuçları olacağına inanıyoruz. Kapıköy’de gümrük memurlarının kaçırılması ve terör saldırıları nedeniyle kapı geçici süreliğine kapanmak zorunda kalmıştır. Bu çok arzu edilen şey değildir. Kapı kapanmasının ötesinde geçmişten gelen ve çözülmesi gereken sorunlar vardır.  Elimizde istatistiki bilgiler bulunmaktadır.  Yapılan ticaretin yüzde 5’i sınır ticaretine konu olabiliyor. Rahat giriş çıkışlar için iki tarafta da kapıların modernizasyonu gerekiyor. Aynı şekilde karayolunun uygun hale getirilmesi lazım. İran medeniyetine büyük bir ilgi var. Yakın gelecekte Van’dan İran’a gidecek turist sayısında artış yaşanacağına inanıyorum” dedi.

Türkiye için İran ile birlikte, tüm Orta Asya, Güney Asya ve Kafkasya ülkelerine çıkış kapısı; İran için ise Türkiye ile birlikte tüm Avrupa ülkelerine erişim noktası konumunda olan Van’da; nükleer anlaşma öncesi stratejik ve proaktif bir yaklaşımla ‘Türkiye-İran Van Forumu’nun ilki Sektörel ve Finansal Derinleşme ana teması ile 23-25 Ekim 2014 tarihlerinde yapılmıştı.