Gurbetteki Vanlılar Mehmet Nebih Bekiroğlu Van'ı anlatıyor

1932 yılında Van’da doğan Mehmet Nebih Bekiroğlu, hayatının en önemli yıllarını Van’da siyasetten, spora, eğitimden, dernekleşmeye kadar her alanda üstün başarı ve özveri ilkleri arasında geçirmiş. Van’ın yaşayan çınarlarından Mehmet Nebih Bekiroğlu Van’ı ve yaşam hikayesinden önemli kesitleri gazetemize anlattı.

 Cihan Mumcuoğlu ile birlikte evine konuk olduğumuz, Mehmet Nebih Bekiroğlu, Van ile ilgili yaptığı çalışmaları anlatırken memleketine duyduğu sevgiyi, verdiği hizmetin gurunu ve huzurunu yaşadığını hissettirdi.

Misafirperver eşiyle birlikte fotoğraf arşivinden anılara yolculuk yaptığımız Bekiroğlu ailesi fotoğraf arşivleri arasından çıkan 1955 yılına ait Van Postası Van’ın ilk gazetesi olan eski ismiyle Yeni Yurd Van şimdiki ismiyle Vansesi gazetemizin arşiv sayılarında yer alan haberi 1963 yılına ait heyecanla gösterdi. 51 yıl sonra yine aynı gazete yani Vansesi tarafından haberinin yapılmasından büyük mutluluk yaşadıklarını belirten Bekiroğlu ailesi bakın dünden bugüne neler anlattı. 

-Eğitim durumunuzdan bahseder misiniz?

-1932 yılında Van’da doğdum. Van ilkokulunu ve Van Ortaokulunu bitirdikten sonra lise tahsilimi İstanbul Kabataş Erkek Lisesinde tamamladım.

-Eğitime neden devam etmediniz?

-1949 yılında Van’ın en büyük koyun tüccarı olan babam Osman Bekiroğlu’nun yanında ticarete başladım. Aynı yıl sarı-larcivet renklerle “Van Şen Gençler Spor Kulübü” kurduk. Uzun yıllar yönetim kurulu üyeliği ve kulüp Başkanlığı görevini yaptım.

-Siyaset hayatınızdan bahseder misiniz?

-Van CHP İl Gençlik kolunu kurdum. Van’dan ayrıldığım tarihe kadar il gençlik kolu başkanlığı yaptım. Bu arada 1961 yılında Van Ticaret ve Sanayi Odasının kuruluş çalışmalarında da bulundum,  genel sekreter ve yönetim kuruluğu üyeliği yaptım. Aynı yıllarda Van Kütüphanecilik Derneği, Van Folklor ve Turizm Derneği, Cami yaptırma, Onarma Derneği kurdum. Bütün kurduğum derneklerin üyelik görevini yaptım. Yine aynı tarihlerde Belediye Meclis üyeliğine seçildim. Van’dan ayrılıncaya kadar belediyenin daimi Encümen üyeliği ve zaman zamanda Başkan Yardımcılığı görevinde bulundum. Türkiye’de ilk defa Van Belediyesi adına toplu iş sözleşmesini ben imzaladım.

-Bu kadar dernek ve sosyal faaliyetlerin yanı sıra spor ve siyaset zor olmadı mı? Başka ilklere imza attığınız branş ya da dernek oldu mu?

-Çalışmayı çok seviyorum. Ayrıca Van’da yapılan ve yapılması icap eden her konuda derin araştırmalar yaparak şehrime kazandırmaya çalıştım. Bu arada Hüsrev Paşa İlkokulu, Atatürk Lisesi, Ticaret Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Kız Öğretmen Okullarının  Okul Koruma Derneklerinin başkanlıklarını yaptım. Van’da kulüp başkanlık, yöneticilik yanında Bölge Futbol ajanlığı yaptım. Van’ın ilk Futbol Hakemi oldum. 1967 yılında İstanbul’a nakille İş Bankasında göreve başladım. Şef yardımcılığı, Şef, Şube Müdürlüğü, Genel Müdürlük, Seksiyon Müdür Yardımcılığı yaptım.  Halen Türkiye İş Bankası mensupları Munzam Sosyal Güvenlik ve Yardımlaşma Sandığının İstanbul Şubesi Müdürlüğünü yapıyorum. Banka çalışanlarının kurduğu TİBAŞ Sendikasında 15 yıl şube temsilciliği, sendika yönetim kurulu üyeliği, genel sekreter yardımcılığı ve BANKSİF Federasyonu Yönetim Kurulu Üyeliğinde bulundum.

-Peki, ailenizden bahseder misiniz?

-1951 yılında eşim Suat Hanımla görücü usulü evlendik. Tekel Başmüdürünün kızıydı. Ben eşimi gördüm fakat o beni hiç görmedi. Evlenmemize Ağır ceza Hâkimi aracı oldu.  Hatta bir ilki daha anlatayım size. Nişan merasimimiz kız tarafında yapılıyordu. Ben nişana gitmek istedim beni bırakmadılar ayıp dediler. Ben ısrarla gittim. Çünkü beni görmesini istedim. Bende onu görmek istiyordum. Van’da o güne kadar damat nişana gitmezdi. Ben ilk oldum ve nişanı birlikte yaptık. Benden sonra diğer damatlardan da gidenler oldu. Onlara öncülük yaptım. Askere gitmeden önce büyük kızım dünyaya geldi. Sonra askere gittim. 4 çocuğumuz var. 1954 doğumlu Hayfi Zülfikar öğretmen. 1957 doğumlu Emel Ay Psikolog. 1962 doğumlu Süheylp İnşaat firmasında Müdür. 1965 doğumlu Sedat yüksek mimar. 7 torunum 2 de torun çocuğum var.

-Evlilik hayatınız da unutamadığınız bir anınız var mı?

-1951 yılında evlendik. 60. evlilik yıldönümümüzde çocuklarımız ve torunlarımız bize sürpriz hazırlamışlar. Hiçbir şeyden habersiz gittik. Salon tutmuşlar. Çok katlı pastalar yaptırmışlar. Annelerine gelinlik diktirmişler. Hayatımız boyunca unutamayacağımız bir sürprizdi. 60 yıl sonra nikâh tazeledik yeniden evlendik. Çok mutlu olduk. Çocuklarımız, torunlarımız, ailevi dostlarımız herkes nikahımız da vardı.

-O zamanlar maddi durumunuz nasıldı?

-Çok büyük manifatura dükkânımız vardı. Van’da ki esnaflara malzeme verirdik. Hayvan ticareti de yapıyorduk. Çok zengin bir aileydik.

-İsmet İnönü ile tanışmanız siyaset döneminizde mi oldu?

-Siyasete askere gitmeden önce başladım. CHP Gençlik Kollarını ben kurdum. 1963 yılından sonra İsmet İnönü geldiğinde Van’da tanışıp görüştük. Gençlik kolu başkanlığı yaptığım dönemde sürekli Ankara’ya gidip geliyordum. Ortamın Solu toplantısında Genel Başkanımız Bülent Ecevit ile birlikteydik. O zaman CHP tutucuydu. Yeni fikirlere alışık değillerdi. Bize brifing verdiler. Biz gençler olarak yeni fikirlerimizi dile getirdik. Fikir çatışması oldu ama herkes fikirlerimi benimsedi, beğendi. Hep ileride oldum. Benim siyasette olduğum dönemde hep Cumhuriyet Halk Partisi kazanıyordu. Bir seçimde kullanılan oyların yüzde 97’sini aldık. DP’li Şükrü Kösereisoğlu Belediye Başkanıydı. 4 dönem belediye başkanlığı yapmıştı biz onu oradan indirdik.

-O zamanlar seçim çalışmalarını nasıl yapardınız?

-Siyaset yaptık ama hiçbir zaman partizanlık yapmadık. Meclis üyesiydim o zaman. Kimin fikri doğruysa, hep ondan yana olduk. Bunun için de halk bizi tuttu. Yalan konuşmadık, hep doğruları anlattık. Sokak sokak, mahalle mahalle gezer bütün kapıları çalardık. Fikirlerimizi aktarırdık. Çok çalışıyorduk.

-Şimdiki CHP ile o zaman ki CHP arasında bir fark var mı?

-Zaman çok değişti. Biz o zaman muhalefet yapmazdık. Açıkça fikirlerimizi halka anlatırdık. Çok samimi ve açıktık. Kimseye cami yaptıracağız, okul yaptıracağız demezdik. Vaatlerde bulunmazdık. Diğer sosyal işleri konuşurduk. O günkü şartlara göre temizlikten, sağlıktan falan konuşurduk. Şimdiyle mukayese edilmesi mümkün değil. Çağ değişimi oldu. Bize öğretmenimiz derdi ki: Vanlılar dikkat edin, gözün görmesin, kulağınız işitmesin, yüreğiniz hoplamasın yoldan çıkarsınız. Şimdi insanların herkesin gözü görüyor, kulağı duyuyor, yüreği hopluyor artık.

-Hiç parti değiştirmeyi düşündünüz mü?

-Hayır, asla düşünmedim. Halen CHP liyim. Ferit Melen Bey Allah Rahmet etsin. Babam kendisini Van’a davet etti. O zaman Vansesi Gazetesi vardı sadece başka gazete yoktu. 1954 yılıydı Vansesi Gazetesi’ne gittik. Dedik ki; Bu hemşerimiz Ferit Melen Beyin biyografisini gazetede yayınlamak istiyoruz. O zaman CHP iktidarda değildi. DP iktidardı ve basamayız dediler. Biz evde daktilo ile dizgi yapıp fotokopi ile çoğaltıp biyografi hazırladık ve bütün Van’a dağıttık. Babam birçok ağanında kirvesiydi. Doğu Anadolu’da kirvelik en yakın akrabalık gibidir. Babamı da çok severlerdi. Çok itibarı vardı. Ferit Melen Bey Milletvekili seçildi hep kazandı. Taki Güven Partisi’ni kurduktan sonra kaybetti. Dostluğumuz hep devam etti. Halen saygıyla anar ve minnettarlığımı dile getiririm. Sonra DP iktidarı aldı. CHP koalisyonlarda kaldı.

-Neden Van’ı bırakıp İstanbul’a yerleştiniz?

-1955 yılında babam vefat etti. Kardeşler biz birbirimizden ayrılmak durumunda kaldık. Babamın kurduğu manifatura, hayvan ticareti hepsinin düzeni bozuldu. O nedenle çok sevdiğim Van’dan ayrıldım. Beşir abimle ben koyun işine bakardık. Suriye’ye hayvan ticareti yapardık. Diğer 2 abim manifatura işlerine bakarlardı. Nisan’da koyun alırdık. Aşiretlerle çalışırdık. Sürüler halinde koyunları yaylaya gönderirdik ben 4 ay onların başında çobanlarla birlikte otlanmasını, etlenmesini, beslenmesini sağlardım. Eylül ayı gelince de yaylaları terk eder yaya olarak hudut bölgesine Şırnak, Pervari üzerinden Gaziantep’e oradan Suriye’ye giderdik. 6 ay hiç eve gelmezdik. 4 çocuğum doğumunda da evde olamadım.

-Babanızı kaybedince her şey değişti mi?

-Babam öldüğü zaman Vansesi Gazetesi “Fakir babası Hacı Osman öldü” diye tam sayfa manşet atmıştı. Bir müddet Van’da kaldık sonra ayrılmamız icab etti. İşlerde bozulunca çocuklarda büyümeye başlayınca onların tahsilini de düşünerek İstanbul’a nakil olduk. 1967 yılında. Ferit Melen Beyin aracılığı ile İş Bankası’nda işe başladım. Çok rahat bir işti. Van’da ki gayrimenkulleri de sattım. 3 tane İstanbul’dan daire aldım. Üniversite mezunu olmadığım için en üst kademeye kadar gidemedim. Ama şube müdürlüğü yaptım. Üniversite okuyamadım ama işletme fakültesini bitirdim. Hukuk Fakültesine bağlı olarak hukuk bankacılığını bitirdim. Bankada çok iyi dostluklarım oldu. Adım Vanlı sendikacı diye geçerdi. Çocuklarımın hepsi okudu. Hiç birine çalış oğlum, çalış kızım demedim. Bende çok çalıştım. Van’da banka müşterisiyken bankacı oldum. Bankacılığı öğrenmek için çok çalıştım. Cevap veremezsem bana ayıp. Materyal olmamasına rağmen çok çalıştım ve başardım. Mutlu yaşadım, mutlu ayrıldım.

-Van’ın ilk futbol hakemi oldunuz. Hakem olmak nereden aklınıza geldi?

-1957 yılında Van’da Şen Gençler diye bir kulüp kurduk. Sarı laciverti rengimiz. Başkanlığını, yöneticiliğini, yönetim kurulu üyeliğini yaptım. Federasyondan o zaman para yoktu kendi cebimizden harcıyorduk. Federasyon hakemlik kursu açıyordu bizde talip olduk Van’da açılması için. O sınava girdim ve hakem oldum. O zaman Ankara’dan Doğu’ya kadar hiç hakem yoktu. Hakemler İstanbul’dan geliyor Van’a hakemde vermiyorlardı. 3 kişi kurstan hakem olarak başarılı olduk. Eski ANAP Milletvekili rahmetli Aydın Arvas, Devlet Su İşlerinden Gardaş lakaplı Ali İhsan ve ben hakem olduk. İstanbul’a gittim bana Van’dan da hakem olur mu dediler. İstanbul havasında olan hakemler o zaman bana hep cephe aldılar. O cepheyi kırdım.  Bugünkü Çırağan Sarayı’nın bahçesinin yerinde olan boğaza bakan Şeref Stadında maç yönettim. 1970 yılında bel fıtığı ameliyatı olana kadar sahalarda maç yönettim sonra bırakmak zorunda kaldım.

-Van’da salgın hastalık olduğunu söylediniz bununla ilgili de çalışmalarda bulundunuz mu?

-1957 yılında yine tüberküloz hastalığı yaygındı Van’da. Van’a bir doktor gelmişti. Onun önerisiyle Van Verem Savaş Derneği’ni, Ruşen Altaylı, Gazeteci Fatih Altaylı’nın amcası ile birlikte kurduk. Sağlık Bakanlığı’na başvurduk. Dernek kurduk birde hastane yapmak istiyoruz diye. Şimdiki Van Devlet Hastanesi’nin (2011 depreminde yıkılan)arkasında bahçede Bakanlıktan biraz yardım alarak 36 yataklı o hastaneyi kurduk. Sonra Sağlık Bakanlığı’na devir ettik.

-Van’da bu kadar çok ilke imza attıktan sonra İstanbul’a yerleşmek zor olmadı mı?

-16 Dernek kuruculuğu ve başkanlığı, Meclis üyeliği, Gençlik kolu başkanlığı, belediye başkan yardımcılığı, yönetim kurulu üyeliği, okul yöneticiliği, spor, siyaset, eğitim, sosyal etkinlikler, cami, hastane, sendika üyeliğinden istifa ederek İstanbul’a geldim. Eğer Van’da kalsaydım istifa etmem ve bu faaliyetlerden ayrılmam çok zor olurdu. Ama İstanbul’a geldiğim için o boşluğu hissetmedim. Yaşadığım her şey benim için hayat tecrübesi oldu. Bu tecrübede benim kendimi İstanbul’da göstermem için şansım oldu. Her konuda bilgim, becerim, birikimim vardı.

-1950 yıllarında Van’da motosiklet var mıydı?

-Yoktu ilk ben aldım. Bir arkadaşım almış Bursa’dan bende ondan aldım.

-Van’a gidiyor musun?

-Tabi ki sürekli gidip geliyoruz. Oğlum Van’da yaşıyor. Van’da Üniversitede bölüm başkanı olarak çalışıyor.

-Van’da ev, arsa bir yatırım var mı?

-Hayır, ben geri dönmemek üzere çıktığım için hiçbir şeyimiz yok. Evimiz Vali konağı sokağındaydı. O sokağın adı da Hacı Osman Sokağıdır. Babamın adını vermişlerdi. O yolu da ben açtım. Van’da ilk parselasyonu da ben yaptım. Geniş bir arazimiz vardı.

-Van’da akraba arkadaş var mı?

-Ben Van’dan ayrıldığımda Van’ın nüfusu 25 bindi. Bugün Van’ın nüfusu 1 milyon 100 bin. Gittiğimde ne kimse beni tanıyor ne ben kimseyi tanıyorum. Yeğenlerim var orda sadece. Biz eskiden köyden gelenlere Kürt derdik onlar bize Rumi derlerdi. Hiçbir Vanlı Kürtçe bilmezdi Sadece köylülerle alışverişi olanlar Kürtçe bilirdi. Babam, abim ve ben Kürtçe bilirdik hayvan ticareti yaptığımız için diğer kardeşlerim Kürtçe bilmezdi çünkü köylüyle muhabbeti yoktu. 1945 yılında İstanbul’a okumaya geldiğimde Vanlı olduğumu duyan Kürt ‘müsün diye sorardı şimdi 2014 yılındayız halen Vanlı olduğumu duyan yine Kürt’ müsün diye soruyor. Yıllar geçse de hiçbir şey değişmiyor. Bir türlü o hendek atlanamadı. Ben Kürt değilim ben Vanlıyım. Hepimizin üst kimliği Vanlı olmaktır.

-Van için ne söylemek istersiniz?

-Bir gün Van’a gittim ağladım. Şuan bile anlatırken gözlerim yaşarıyor. İlkokula giderken Van İskele arasında bir cadde açıldı. Her çocuğun 20 tane kavak fidanı, 20 tane söğüt fidanı getirmelerini istediler. 7,5 km iki yola karşılıklı bu fidanları diktik. Yıllar sonra o ağaçlar büyüdü tünel halini aldı. Söğütler önde, kavaklar arkada çok güzeldi. Dünyanın en güzel manzarasını meydana getirdiler. 1980 ihtilalinde bizim ev vali konağının karşısındaydı. Sabah bir uyandım greyder bizim evin oradan o ağaçları kesmeye başlamış. Hemen Valinin makamına gittim durumu izah ettim ve kesimi durdurdum. Van’a gittiğimde Beşyol tarafına gittim bir baktım ki,  kavak ağaçlarıyla sıralı İskele Caddesi yok. Bir Karayolları Bölge Müdürü gelmiş hepsini kestirmiş. Van’da ki kimsede karşı çıkmamış hepsi susmuş izlemiş ve ağaçları katletmişler. Halen ağlıyorum. Bütün yeşilliği bitirdiler. Hiç ağaç bırakmadılar. Van’da yanlış birşey yapılacağı zaman biz karşı çıkardık şimdi insanlar izliyorlar.

-Sizi etkileyen anınız var mı?

-Vali birini çağırdığı zaman Sivas’a sürgüne gönderirdi. 1960 yılında ihtilal devriydi.  Bir gün Vali beni ve Vansesi gazetenizin bugünkü imtiyaz sahibi Erdal Perihan’ın babası Remzi Perihan’ı çağırmış. Vali; Siz nasıl adamsınız? Tüccarız diye geçiniyorsunuz bir Ticaret ve Sanayi Odanız, Borsanız bile yok. Hemen gidip kuracaksınız dedi. Remzi Perihan üniversitenin iktisat bölümü mezunuydu hemen tamam dedi. O zaman Van’ın ilk üniversite mezunu olarak Remzi Perihan ve Yalım Erez’in babası İhsan Erez vardı. Ben sordum nasıl olacak diye; Derhal gideceksiniz bir hafta içerisinde kurup geleceksiniz dedi. Biz ticaret odası sanayi odası nedir bilmiyoruz gidip öğrenelim bir hafta sonra gelip size durumu izah edelim dedik. Araştırdık geldik Valiye sunduk. Remzi Perihan, Ruşen Altaylı ile Van Ticaret ve Sanayi Odasını kurduk.   Van’dan ayrılıncaya kadar genel sekreterliğini ben yaptım. O yüzden kendimle iftihar duyuyorum.

-Hacı Osman (Küçük Cami  ) Camisini siz mi yaptırdınız?

-O camiyi babam yaptırdı, babamın ismini taşıyor. 1938 yılında yapmıştı. O zaman cami yeterli gelmemişti. Kerpiçti cami ihtiyarlamıştı tamir ettirdim.  Ben ve abim Van’dan ayrılana kadar elektriğini, suyunu, müezzininin maaşını ve bütün masrafını biz karşıladık. Ayrılırken vakıflara bıraktık. Halen o cami hizmet ediyor. O zamanlar Cami yaptırma derneği kurdum birde tahsildar tuttum. Ruşen Altaylı ile birlikte para toplanmaya başlayana kadar bütün masrafları cebimizden ödedik. Ayda 2,5 lira aidat veriliyordu. Cami yapımına da öncülük yapmış olduk. Babam çok yardımsever bir insandı. Asla kravatsız takım elbisesiz gezmezdi. Herkes çok severdi. Kapıya geleni asla boş göndermezdi. İhtiyacı olmayan bir insan asla elini açmaz derdi. Bizim aile olarak Van’da halende seviliyor olmamızın sebebi babamdır. Köylerde 10 tane köprü yaptırmıştır. Başkale camisini  ilk o yaptırmıştır. Her yere yardım ederdi kimseye duyurmazdı. Verin derdi verdiğiniz sizin değil Allah’ın derdi. Siz bir verirseniz Allah 100 verir derdi ve öylede olurdu.

-Geçmişe çok bakar mısın?

-Asla geriye bakmam. İnsanlar geride güzeli hatırlamazlar, hep acı anıları hatırlarlar. Geriye takılıp kalanlar geleceği göremezler. İlerleyemezler. İleriye bakan insanlar daha mutlu olurlar. Benim geride keşke dediğim hiçbir şeyim olmadı. Daha zevkli, şevkli, azimli, zinde olmak için ileri gitmek gerekir.

-Van’a mesajınız var mı?

-Van’da Vanlı kalmadı. İstanbul’da Antalya, İzmir ve Bursa’da daha çok Vanlı var. 2 Nisan Van’ın kurtuluşudur. Her yıl Haber Türk Başyazarı Fatih Altaylı’nın babasıyla birlikte İstanbul’da Van gecesi yapardık. Allah aklımızı başımızdan almasın. Gördüğümüzden eksik etmesin. Çocuklarımızı sevdiklerimizi Allah korusun. Allah ülkemize, memleketimize sulhu, güzelliği getirsin. Van’ı çok seviyoruz. Hep gidiyoruz, gideceğiz. Çok hatıralarımız var. Bizim arkadaşlarımızla içki, alkol kötü alışkanlıklarımız hiç olmadı. Biz Van’ın iyi yerlere gelmesi için çok çalıştık çok şeyi de başardık. Van’a memleketime karşı vazifemi layıkıyla yapmanın huzurunu ve gururunu yaşıyorum. Van’da ki her ev bizim evimizdi. Daha hiçbir arkadaşımız diğerine ya da bir başkasına basit incitici  bir kelime bile kullanmamıştır. Her zaman saygılı davranmıştır. Kasap, ırgat, aşçı, her çeşit insanla ahbap, dost, kardeştik. Van çok güzel bir yer. Bu güzelliğe sahip çıkın. Hepinize saygılarımı iletiyorum. Çocukluğumun, gençliğimin tek gazetesi olan Vansesi Gazetesi’ne de teşekkür ediyorum. Hoş geldiniz sefa getirdiniz.