BÜYÜKLERİMİZ BAZEN BEDUA EDERDİLER BAZENDE DUA

Ümit Kayaçelebi yazdı...

Bizler bi zamanlar balaydığ ağşama gadar suvağta tozun kirin toprağın içinde bildiğimiz oyunları oynardığ her tarafımız kir pis içinde galırdı. Eve geldiğimizde anam bi ğışımla üzerimize  kükrer, seni gafulgadaya gelesen bu ne haldır der bi gaç tene tapıldatırdı. Ele gızmış ki ğızını alamadı ya bu defada;

- o sesin gara salın altından gele, seni alıcı ala vurici galdıra der doğru çalın altına götürür bu sefer gutuldana gutuldana dırdır edereğ boynun altında gala bu nedir bele bağ ayağların gartmağ tutip dizlerin geşef tutip bi yandan yığar bi yanda yermisin yemezmisin ver getsin.

Anadır bu döğer de severde elbet.

Ama sevende de ğoş severler di; Seni peygamber efendimize gomşi olasan, Ayağın daşa değmiye, ağ  bağtlı altın tağtlı olasan der başımızı oğşar göğsüne bastırırdı.

Çocuğluğ, gençlik bitti bir gün merak ettim sordum? Dedim sesin gara salın altından gele ne demağtır ana? Anam boynıni büktü, ne bilim dedi. Eee dedim ana sen mana gardaşıma bacılarıma hep bele çoğ gızıp diyidin.

-Ne bilim derdim elbet.,

Men öğrenmiştim bir bilenden ne manaya geldiğini. Dedim ana  gara sal nedir.

O da dedi bilmiyemmektep medresimi görmişem !

Gara salın altında ne var?

-Men ne bilim.

Hasılı kelam senelerce bize gızıp dediği sözün manasını bilmiyi di ve manasını bilmeden hep bize gışgırmış meğersem beçara külbaş anam.

Dedim ana gara sal mezara bırağılan sallardır senelerce sen o salı menim üstüme goymuşsan ğeberin yoğ deyince anam;

-Vay külbaşıma men heç ele demedim.

Vallah dedim ana insan ölür gara salın altına goyarsan sesi kesilir gider.

İşte senin dediğin sözün manası budur der demez ağladı.

-Vay menim dilim tuttuladi men balalarıma ele demeyeydim. Men ne bilim men de böyüklerimdem öyle duydum zahar manasını bilmeden demişem.

Ve anacığım çoğ üzüldi. Dedim ana dert etme sen de manasını bilmeden demişsen sende de gebehet yok. Helal ğoşun olsun.

İşte o zamanlar anamız babamız sinirlenende gızanda ağızlarına geleni söylerlerdi ama ne manaya geldiğini de bilmeden dediklerini akılları başlarına gelende öğrendiler ama iş işten geçmişti.

İşte bu günde o günler aklıma geldi sizlerle o beduaları, duaları, ata sözleri ve deyimleri paylaşmağ istedim.

BEDDUALAR

Sesin gara salın altından gele

Ağ gundağa hesret galasan

Toğ yediğin bayramdan bayrama ola

Ataş başan töküle

Ye zeher zıkkımın ola

Ağ güne hesret galasan

Ağ diyesen baba evi diyesen

Başın yerde gözünde baca da ola

Şil olasan  yerlerde galasan

Boynun altında gala

Ciğerin ağzından gele

Er yüzi görmeyesen

Yediğin zeher zıkkım olsun

Gidişin ola dönüşün olmaya

Etegen uşah çişi deymesin

Ander galasan

Gara ğeberin gele

Ölmeyesen sürüm sürüm sürünesen

Parça parça tike tike olasan

Seni vuruci vura alıcı galdıra

Ye ağo afatın olsun

Ölmeyesen yerlerde sürünesen

Parçaların havadan gele

Gözlerin avucan gele

Malın itler canın bitler yesin

Baba çığa o yüzen

Teşennek dökesen

Gan irin gusasan

Gözlerin mil çekile

Ayağlaran gara su ine

İnce sanci tutasan

Sevdiğine hesret gidesen

İki cihanda da yüzün gara ola

Senin yeren daş doğuraydım

Gözlerin kör ayağların şil ola

Yüzün gözün töküle

Sütüm burnundan gele

Yedi gat yerin dibine giresen

Allahın topuna gelesen

Ekmek atli sen yaya olasan

Kül goyum senin halına

Evinde ölmeyesen

Ganli köyneğin gele

DUALAR

Yedığın içtığın şifa olsun

Ayağın daşa değmesin

Hezreti ğızır imdadan yetişe

Allah seni belalardan gorıya

Ömrün uzun ola

Sırtın yere gemliye

Gebir ezebi görmeyesen

Gebrın aydınlığ ola

Gözlerin yaş görmeye

Ağ bahtlı altın tahtlı olasan

Sar gün görmeyesen

Evin bağrın şen ola

Ağ bahtlı olasan

SÖZÜN GELİŞ BAĞIN NE DERLERDİ

Gorğ ondan gorğmaz Allah’ından

Ölen ile olana çare yoğtur

Atın iyisi doru, yiğidin iyisi de deli oluar

Daş kesen, baş kesen ve yaş kesen iflah olmaz

Ölüler ele bililer dırılar her gün helva yiyiler

Çat başında çarığ da ayağında

Yüz verdiğ bide astar istiyi

Serçe nedir ki budu nolacağ

Yetim kısmı arsız olur yüzü gözü nursuz olur

Öğüt veren çoğ olur ekmek veren az olur

Ay arsızın, gün arsızın, gönlü ğoştur tumansızın

Ağanın malı gidi ğızmekârın  canı çıği

Çömlek yuvarlanmış gapağını bulmuş

Yemedik aşından kör olduğ tütününden

İt yatağında kemik gırıntısı

İtin bahsini et köseviyi yanına goy

Düz yolda yürüyemiyi galdı ki şoğum da şıllığ ata

Yağmur yağanda şoratan borç verilmez

Henek henek sonu değenek

Adamın ağzına bağarlar ona göre de atının ayağına nal çağarlar

Acı işletme toğu söyletme

Kesek oturmiş daşın haline ağlıyi

Öküz yere düşende pıçağ çeken çoğ olur

Eli işte gözü oynaşta

Keçel derman bulsa kendi başına sürer

Kör köre söyler çırtiğim gözen

Fukarayı döveceğine üstünü başını yırt

El eli yığar, el de döner yüzü yığar

Allah verende dıngonun bağından da verir

İt itin postunu yırtmaz

İtin ecele gelince gider cami duvarına işer

Gel de tandır evine sen vur badana

Ben umarım bacımdan bacım ölür acından

Çömlekte et bitmiş cındır başını galdırmiş

Guzuya rakı içirmişler getmiş gurdun evi nerde diye sormuş

Çürük bazar dostluğu bozar

Allah dağına bağar garını verir

Elmayı soy ye, eriği say ye armudu ha ye ha ye

Avcı gırğ gün daban eti yer bir günde av eti yer

Atın ölümü itin bayramıdır

Ölü gözünde yaş olmaz, fakir evin de aş olmaz

Ağacın gurdu her zaman içinde olur

At geriye zamanı gelir döner beriye

Guyuyu enine gaz boyuna gaz kendi boyuna göre gaz

Akraba ekrep olur

Bitleri ölmüş, sirkeleri can çekişi

Dağdaki gelmiş bağdakini govi

Değirmeni yitirmiş şağşağını arıyi

Attan inmiş eşeğe binmiş

Sınanmamış atın arğasına geçilmez

Gatranı gaynatsan olmaz şeker, cinsine tükürdüğüm cinsine çeker

Et giren eve dert girmez

Atın gidişine yiğidin yiyişine bağ

Keçinin goturu baş bulağtan su içer

Fukaranın düşkünü beyaz giyer kış günü

Aslan yatağından belli olur

Şeyhi şeyh eden mürididir

Kul daralmasa Hızır yetişmez

Atta karın, yiğitte burun

At at olana gadar sahibide mat olur

Elden gelen öğün olmaz, olsada garın doymaz

Ayağın daşa değmeye

Allah birini bin etsin

Allah analı babalı büyütsün

İki  caminin beynamazı ola

Tülki tülkiye tülki de guyruğuna

Üzimi ye bağını sorma

Diyesen babasını men öldürmişem

Gız  vaya batmış bu ne havadır

Diyesen kâbe gapısında mana borç vermiş

Elden alım ele verim,  kel gızımi kime verim

Men diyem demden deme, o diyi damdan dama

Görmemişin oğlu olip, tutup çükünü gopartıp

Dışı galaylı içi vayvaylı

Ele çarçenk galdım

Gutim guridi

Ellere balığ tutiyiğ, kendmize  gurbağa

İtten acsan ilandan da çıplağ

Sen nere keçel mıstonun ağırı nere

Gettiğ kebap goğusuna bağtığ eşek dağlıyiler

Bakmadan Geçme