Yunus Türkoğlu

Van Kültüründen İnciler -2

Yunus Türkoğlu

"Dıngılepişto" Tahtarevalli.

"Melikan" Çelik çomak oyunu

"Püçülük" Havucun bir cinsi. Eskiden Van'daki bostanlarda çok yetiştirilirdi. Mor olanları daha bir lezzetli olurdu sanki!

"Dıgırlanmak" Yuvarlanmak! Bu Van'da çok kullanılan bir tabirdir.

 Biri "Ne var ne yok?" Diye sorarsa, karşısındaki ise;

" Ne olsun ağabey dıgırlanıp gidiyoruz işte" diye cevaplayabilir! Hülasa, buradan" Eh işte idare ediyoruz" Manası çıkabilir.

"Sütül" Kayısının tam değmeye başlamış hali veya kurutulurken tam kurumaya yakın hali. Çok lezzetli olur! Tadına doyulmaz…

 "Milav" Toprak duvarla zeminin birleştiği kısma küçük bir kuyucuk kazılır ve fındıklar bunu içine atılarak tek çift gelişine göre kazanılan veya kaybedilen bir Van oyunuydu. Bu oyun tabi ki bayramlarda oynanırdı!

 "Şene" yaba veya Ege Bölgesi'nde "dirgen"

"Hayıtmak" Zıvanadan çıkmak.

"Çılgısız" Ne dediğini kulağının duymaması/ Halini hareketini bilmemek!

"Gırran düşe içinize!/ Gırlığanlar" Yorumsuz

"Elin işte gözün oynaşta!"Bir işi yaparken ilgisinin başka meyyalde olması…

"Dimdik atmak" Kuşun veya tavuğun gagalaması.

"Hol hol gezmek!" Her hangi bir iş yapmadan gezip tozan kişi."Boş gezenin boş kalfası."

"Göz yummaca" Saklambaç oyunu

"Heleş güleş olmak" Kudurmak.

"Altı vayvayli, üstü galayli" Dış görünüşü alımlı fakat içi harmahozan!

"Bıhıri" Toprak damlardaki baca.

"Teşi" Ahşaptan yapılan yün eğirme aparatı. Koyunyününü teşi ile elde ip haline getirme işlemi.

"Ander/ ander gala" "Gehet/ gehet ola"

"Kerdi" Sebze ekilecek küçük bölümler veya bostandaki her bir birim.

"Gırit" Toprağın topaklaşması.

"Nehre" Yayık

"Hovak etmek/hovaklamak" Banyo suyu sıcaksa, suya soğuk su katılarak yıkanılacak duruma getirme veya buzdolabından çıkarılan su soğuksa suyun içilecek duruma getirilmesi, ılıklaştırma…

"Zırza"  Tahta kapıların kilit asılan aparatı…

"Şipana" Toprak evlerin girişinde taştan sonradan betondan yapılan küçük verandamsı yer desek olur herhalde. Anneler çocuklara yiyecek bir şeyler verir ve çocuklar şipanada oturup yemeye başlayınca;

"Aman şipanada oturma oğlum/kızım kısmetin kapanır derlerdi!"

"Kenkan" Su kuyusu kazan usta. Artık ne kuyu var nede kuyu suyu, tabi nede kenkan!

"Püşürük" Toprak damlar yapılırken, önce döşeme sonra mertekler döşenir ve kamışlar üstüne koyulurdu. İşte sıvadan önce samansız biraz katıca olan bu çamur yani püşürüğ serilir, sonra da üzerine bol samanlı sıva vurulurdu. Bu bir nevi tesviye ve dolgu malzemesiydi!

"Gedele" Küpün küçüğüne "gedele" denir. Van'da gedele ile altın bulduğunu söylediğimiz çok kimseler olmuştur. Bu bana göre yalnızca zannetmektir! Veya şehir efsanesidir! Gedele ve altın konularına çok girmemek gerek yoksa konu uzaaar gider…

"Girdebil" İki kişinin kullanması için tasarlanmış büyük testere.

"Önüm gavurga gavuri, arkam harman savuri!" Soğuk havalarda soba ilk yakılma anında ön tarafımız ısınır fakat sırtımızda ise yeller eser ya! İşte tam bu tabiri kullanma vakti…

"Micimsiz" Gözü ve midesi doymayan!.. "Obur" olabilir gibi!

"Şergada" Kavgacı, belalı veya şerrinden emin olunmayan kimse!..

"Tabanın bu tarafa" Aman aman benden uzak dur, Yalova'ya kaymakam ol!

"İti azıp/İti azmak" Belasını arıyor demek

"Pinti" Van'da bu tabir, kirli ve pasaklı olma hali olarak değerlendirilir.

"Mevzuyu şor etmek" Bir konu hakkında konuşulurken hariçten birinin araya girip olayı sabote etmesi. Konuyu allak bullak etmek!

"Biti yağlandı" Sonradan ekonomik durumunun iyiye gitmesi ve zenginleşmesi.

"Fink atmak" Dolaşma, ama bu dolaşmak daha çok bir bilgi veya incelemeye yönelik olabilir. Gayesiz ve amaçsız dolaşma değildir…

"Fingirdeşmek" Kudurmak!

"Apardı" Gitti/aldı götürdü

"Guşhana" Tencere

"Lembeki" Tas veya kâse.

"Teşt" Önceleri bakırdan daha sonraları kalın galvanizli sacdan yapılan leğen.

"Hardadır?" Nerdedir?

"Çimmağ" Suya girmek, yüzmek.

Bu haftaki yazımızı da muhteşem Van dualarıyla bitirelim. Hepinize gelsin…

"İki cihanda aziz olasan balam!"

"Allah ne muradın varsa versin"

"Dar gün görmiyesen İnşallah"

"Tuttuğun altın ola"

"Ayağınız daşa değmesin"

Yazarın Diğer Yazıları