'Ne Oluyor Bize'
Veysel Selen
Bütün bir haftayı ana planda Paris'teki teröre bağlı olarak Türkiye- Yunanistan arasında oynanan özel milli maçta Yunan ulusal marşının ıslıklanması ve Paris saldırısında ölenler için saygı duruşunda yuhalama, farklı sloganların bize yakışmadığı tartışmasıyla geçirdik. Herkes "ne oluyor bize" türünden laflar etti. Bizim medeniyetimiz gibi hamasi sözler söylendi, aslında bize bir şeyler olmuyordu, biz zaten her zaman böyleydik sadece bu kadar göz önünde olmamıştı. Saygı duruşu sol- sosyalist ve Laik kesimde uzun zamandır var, ancak AKP li milliyetçi muhafazakar kesimde bu anlayış yok. Stadda bir imam Paris'te ölenler için tumturaklı bir el-fatiha deseydi eller açılırdı, ölenler Hıristiyan olduğu için böyle bir şeyde söz konusu olamazdı. Bir de buna Müslüman toplumun yüzyıllardır Batıya karşı duyduğu aşağılık kompleksini, onların başarılarının karşısındaki ezilmişlik de eklenince bir "van munit" de burada çekildi. Oysa Afganistan'dan, Irak'tan, Suriye'den kaçan bütün mülteciler canlarını kaybetme pahasına İslamcıların "şeytan, İslama karşı haçlı birliği" diye suçladıkları batıya kaçıyor. Bu bile bizi şaşırtmıyor. Hiç bir mülteci İslamın yaşandığını söylediği Suudi Arabistan'a ya da zenginliğin zirvesindeki Katar, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri'ne gitmiyor. Demokrasiye, özgürlüğe, insan hakların saygınlığına, hukukun üstünlüğüne koşuyor. Bunların da dinler kadar kutsal değer olduğunu anlayıp sahiplendiğimizde hem kaçmayı önleriz, hem saygı duymayı öğreniriz. Yoksa kimse şaşırmasın "biz hep böyleydik".
Şimdi gelelim Van'ın görünen yüzünün arkasındaki çıplak gerçeklerine: Günümüzde yoksulluğun en yoğun olduğu illerden biri Van'dır. Yetersiz istihdamın yanı sıra kayıt dışı istihdam yoksulluğu derinleştiriyor. Süreksiz ve güvencesiz işlerde çalışan kötü ve çökmüş kentsel mekanlarda yaşayan risk grubu olarak anılan kesimler, kent yoksulları, konut maliyetleri, mülkiyet güvencesi, barınma kalitesi, istihdam olanakları, sosyal haklara erişim tam felaket. Bir araştırmada; %10.8 hanenin aylık geliri 0-400 Tl dir. %39.1 hanenin geliri 401-800 Tl arası, %22.3 hanenin geliri 801-1600 Tl, %11.2 hanenin geliri 1601-2000 Tl, %5 hanenin geliri 2001-3000 Tl, %2.2 hanenin geliri 3001-5000 Tl sadece %o6 hanenin geliri 5000 Tl üstüdür. Hane halkı ortalaması 1117.84 Tl dir. (Türkiye ortalaması 2.465.58 Tl dir) Türkiye'de açlık sınırı Ekim ayı itibarıyla 1414.76 Tldir. Demek ki Van'da açlık ve yoksulluk diz boyu. Bu yoksulluğun ve açlığın ana nedeni işsizliktir, nitekim Van'ın en önemli sorunu nedir diye sorulduğunda %73.9 la işsizlik deniyor, bunu %5.9 la yoksulluk, %3.8 le sosyal yardımları yetersizliği takip ediyor. Van'da işsiz sayısı %13.5 ile Türkiye ortalamasının üstündedir. Çalışıyor gözükenlerin ise %79'u kayıt dışıdır. Yani sigortasızdır. Kayıt dışı çalışma en çok inşaat alanındadır. İnşaat alanını hizmet sektörü takip ediyor. Van'daki kurumsal kimlikli büyük mağazalarda bile kayıt dışı çalışma yüksektir hatta marka mağazalar 8 saatlik çalışmayı bile part-time göstererek sigortadan kaçınıyor, hizmet sektöründe kayıt dışılık %85 dolayındadır. Sanayinin hemen hemen olmadığı Van'da Organize Sanayi Bölgesindeki iş yerlerinde ancak 612 kişi istihdam ediliyor. İşsizliği göreceli olarak azaltmak için İş-Kur aracılığıyla 6 ay süreli olarak 3000 kişi işe alınmış, ancak bu bile büyük işsizlik yanında çölde bir damla su etkisi yaratmamış olacak ki İş-Kur 3000 kişi daha almak için çalışma başlatmış. Ama unutulmasın ki bu iş geçici... Büyük umut bağlanan Van Tekstil merkezi henüz faaliyete geçemedi. Gelecek için umudu yok Vanlının nasıl olsun ki bir araştırmada en umutsuz 27. İldir. Gayri Safi Milli Hasıla Türkiye'de 10.500 dolar seviyesindeyken bu oran Van'da 3.515 dolardır. Buna rağmen kamu yatırımlarından ancak %o4 oranında yararlanmaktadır. 6. Bölge Teşvik kapsamında olmasına karşın istenen sonuç alınamamaktadır. AKP Van yeni milletvekili Beşir Atalay Van'a yeterli desteği verememişiz, artık Van'ın sorunlarıyla daha yakından ilgileneceğim demiştir. Bakıp göreceğiz.
Gelecek yazımızda Van'ın çıplak halini biraz daha irdeleyip neler yapılabileceğini tartışalım. Van'ın makus talihini yenebilmenin yollarını, yapılabilecekleri ele alalım.
