Van'ın Kurtuluşu

2 Nisan 1918 VAN'ın Ermeni çetelerinden kurtulduğu gün. Tüm kent hafızasının, kültürel birikiminin yok edilmesinden sonra kurtulan ve sıfırdan bir kentin yeniden kurulmaya başladığı gün.

Ermenilerin yoğun yaşadığı Anadoluda ki öteki hiç bir kent Van kadar kadersiz olmadı. O kentlerin halkı kentlerini terk etmeyerek hem kentin hafızasını korumuş, hem de kültürel birikimini. Van valisi Cevdet beyin 27 Mayıs 1915'deki yanlış kararı sonucu halkı muhacırlığa yönlendirmesiyle yerini, yurdunu, evini, eşyasını bırakarak yollara düşen Van halkı, yeterli korumanın olmadığı yollarda da bir çok kayıp vererek ulaştıkları Anadolu'nun öteki kentlerinde, hayatlarını yeniden ve sıfırdan kurma şanssızlığıyla, yokluk içinde var olmaya çalışmışlardır. Kentleri işgalden kurtulduktan sonra da çok az sayıda Vanlı geri dönmüştür.

Van'da, Müslümanlarla birlikte yaşayan Ermeniler de çok değer verdikleri Van'ı terk etmek zorunda kalmış ve Ermenistan'a göç ederek onlarda hafızalarını, kültürlerini kaybetmişlerdir. İsyanlarının bedelini hem kendilerine, hem Müslüman ahaliye ağır bir fatura olarak bırakmışlardır.

Van, 1918'den sonra sıfırdan kurulmuş yeni bir kenttir. Cumhuriyet planlı, geniş caddeleri olan ayrık nizamda, büyük bahçeler içinde bir kent kurmuş, sivil mimarinin günümüze yansıyacak örneklerini de oluşturmuştu.

Hükümet konağı, Halk Evi binası ve bahçesi, Belediye binası, Kız Enstitüsü binası, Lise, Erkek sanat Enstitüsü, Devlet Hastanesi, Gümrük Md. binası, Tekel binası. Her iki yanı ağaçla kaplı 7 Km’lik İskele Caddesi. Atatürk ve Cumhuriyet düşmanları, bu binaların izinin bile kalmasına izin vermeyerek yok ettiler. Elde bir tek Tekel binası ve Erkek Sanat Enstitüsü binası kaldı, yakın tarihine dönük yapı olarak. Bu iki binayı kent müzesi ve kültür merkezi yapma konusunda bir avuç Van severin çabaları umarım sonuca ulaşır.

2011 depremi de ikinci bir yıkım getirdi ve şimdiki plansız, karmaşık, yüksek binaların yer aldığı yeşilden yoksun beton yığını kent kaldı elimizde.

KURTULUŞ GÜNÜN KUTLU OLSUN VAN.