Satsuma mandalinasının tarihi

Nusret Şener'ın torunu Yahya Şener'le Gümüldür'de yetişen Satsuma Mandalinasının tarihini konuştuk.

Gümüldür; İzmir'e 50 km uzaklıkta eşsiz sahili çam ormanlarıyla kaplı çam ve iyot kokusunun mandalina çiçekleri kokusuna karıştığı şirin beldeyle Nusret Şener'in yolu 1940 ların sonlarında kesişir.

Karadeniz'den İzmir'ın şirin beldesi Gümüldür'e gelip yerleşen Nusret Şener Karadeniz'de yetişen bazı meyveleri Gümüldür'de de yetiştirmeyi dener. İlk kez fındık fidanını deneyen Nusret Şener başarılı olamaz. Daha sonra Eski köyde bir bahçede portakal ağaçlarını görünce bu kez Karadenizlilerin Japonya'nın Satsuma Adası'nda tanıyıp sevdikleri, sonra da vatanlarına getirtip diktikleri, ürün aldıkları fidanlardan birkaç tanesini memleketi Rize'den Gümüldür'e getirir. 

Bu girişimiyle Nusret Şener Gümüldür' ü artık dünyaya tanıtacaktır. O tarihlerde yer altı sularını kullanma imkânı bulunmadığından fidanların nereye dikileceği konusunda yer aramaya başlar. O sıralar bahçecilik yapan Bahçıvan Hasan'ın bahçesindeki kuyudan da faydalanmak için Bahçıvan Hasanın bahçesine bu fidanları dikmeyi teklif eder. Böylelikle satsuma mandalina fidanlarını ilk defa 1950 yılında Karadayı Mahallesinde Bahçıvan Hasan'ın bahçesine dikerler.

Fidanlar o bahçede ilk meyvesini verip gelir elde edilmeye başlayınca Gümüldür halkı bu mandalinanın burada yetişeceğini ve iyi bir gelir kapısı olacağını düşünerek Nusret Şener'den fidan isterler. Nusret Şener Rıze'den Gümüldür'e Fidanları getirir, halkı teşvik etmek için de parası olana parasıyla, olmayanlara da ilerde ödenmek üzere fidanları dağıtır. Böylelikle ilk satsuma mandalinası Gümüldür'de üretilmeye başlar. Daha sonra etraftaki beldeler, ilçeler bu fidanları Gümüldür'den alarak kendi yerleşim birimlerine dikerler. Ancak Gümüldür'ün havasından toprağından ve suyundan dolayı bu mandalinaların zarlarının çok ince olması hatta ağızda erimesi, sulu, çekirdeksiz ve ince kabuklu olmasından dolayı rengi, kokusu ve aromasının lezzeti dünya çapında isim yapar.

Kışın en yakın beldelerde kırağı olmasına rağmen Dereboğazı mevkiinin daha ılık daha yumuşak olmasından dolayı kalitesinin daha iyi, tadının daha lezzetli olduğu daha erken olgunlaştığı üretici ve tüketici tarafından bilindiği gibi Gümüldür mandalinasının civar belde ve ilçelere göre 15 gün önceden olgunlaşır ve 15 gün önceden piyasaya girer, tüketilmek üzere tezgâhlardaki yerini alır. Piyasada Gümüldür mandalinası tükendikten sonra; Seferihisar, Ahmetbeyli, Özdere gibi beldelerin ürettiği mandalina tüketim için piyasaya sürülür.

 Mandalinanın Gümüldür de gelişmeye, olgunlaşmaya başlaması üzerine mandalina üreticileri bir araya gelerek kooperatif kurarlar. Kooperatif kanalıyla satsumanın bakımı dikimi ve üretimini yerinde görmek, daha kaliteli ürün almanın yollarını öğrenmek üzere Japonya'ya giderler. Mandalina üretimi, bakımı üzerine eğitim alarak beldelerine dönerler.

MANDALİNA FESTİVALİ

1966 yılında ilk kez İzmir Valisı Namık Kemal Şentürk'ün katkıları ve Gümüldür Belediye Başkanı Mehmet Niyazi Hepyılmaz' ın işbirliği ile Gümüldür Mandalina festivali yapılmaya başlar. Uzun yıllar süren festivallerde üreticileri teşvik etmek adına yarışmalar da düzenlenir. İlk defa bu ödül 1966 da en iyi satsuma mandalina üreticisi olan Hasan Akın'a verilmiştir. Gelenekselleşen bu festival uzun süre devam eder. En son Gümüldür Turizm Derneğince 2010 yılında Mandalina festivali yapılır ve aynı yıl dernek patent almak için müracaat eder. Ancak Seferihisar Belediyesi'nin itirazı üzerine patent alamazlar.

MENDERES BELEDİYESİ'NİN PATENT BAŞVURUSU

Bu yıl Temmuz ayında Gümüldür Mandalinasının daha bilinir hale getirmek ve ilçe ekonomisine katkı sağlamak amacıyla Menderes Belediyesince Türk Patent Enstitüsü ne başvuru yapıldığı yetkililerce açıklandı.  Belediye adına tescilinin yapılması değerlendirme aşamasında olduğunu belirten Gümüldür sakinlerinden Nusret Şener'in torunu Yahya Şener, Gümüldür Turizm Derneği eski Başkanı Nilgün Kurt ve Üretici Faruk Hepyılmaz patentin Gümüldür'ün hakkı olduğunu ilk fidanın buraya 1952 yılında dikildiğini buradan civar kasaba, köy ve beldelere fidan olarak verildiğini, yurtdışı fuarlarına katılarak dünyaya tanıtımının Gümüldür üzerinden yapıldığını söylerken Menderes Belediyesinin patenti alacağını ifade ettiler.