Van'ın dini şahsiyetleri

Şeyh Sultan Hacı Hamza

1213-1292 tarihleri arasında yaşamış olan Hafız-ı Şirazi’nin oğlu olduğu rivayet edilmektedir. Şeyh Sultan Hacı Hamza Van’a 15 Km. mesafede olan Zeve Şehitliğinde yatmaktadır.

Bilindiği üzere burada Birinci Cihan Harbi sırasında kana susamış Ermeniler şehri terk ederlerken iki bin kişiyi toplu katliama tabi tutmuşlardır.

Şeyh Sultan Hacı Hamza’nın 14.asır ortalarında buraya gelerek yerleştiği ve kendisine Göllü ve Molla Kasım Köylerinin verildiği bilinmektedir. Bu iki köyden elde ettiği gelirle medrese yaparak uzun süre talebe yetiştirmiş ve irfana hizmet etmiştir.

Vakıf kayıtlarında Molla kasım ve Göllü köylerinde tekke ve zaviye kayıtlarına rastlanmaktadır.

Abdurrahman Gazi Baba

Tarihi Van Kalesinin Kuzey cephesinde yer alan Caminin bulunduğu yerde bulunan Türbe Şeyh Abdurrahman Gazi Babaya aittir. Şeyh Abdurrahman Gazi Baba Van’ın Erzurum ve Diyarbakır’a bağlı olduğu 1293 ve 1294 ve en son 1315 tarihli Van Salnamesinde yer almaktadır.

Ayrıca Divan-ı Hümayun Ruus defterleri, Mühime defterlerinde de kaydı vardır

Yine l5.yüzyıla ait bir kısım vakıf defterlerinde de zaviye ve tekke adı geçmektedir.

Kesin bilinmemekle beraber 15.asırda Vana gelerek yaşadığı bilinmektedir.

Mir Hasan-I Veli

Müküse hemen girişte öndeki tepede dikkati çeken mezarlıkta yatan tarihi şahsiyetlerden biridir Mir Hasan-ı Veli.

Sadece Müslümanların değil seferberlikten evvel Hıristiyanların dahi Mir Hasan-ı Velinin kerametlerine inandığı Faiz Demiroğlu’nun kitabında geçmektedir.

Mir Hasan-ı Veli Müküs beylerindendir. Tarihi kaynaklara göre Müküsün iki sancağa bölünerek yarısını Mir Hasan-ı Veliye verildiği belirtilmektedir.

Mir Hasan- Veli yaşadığı devirde Müküs’de çok hayırlı eserler yapmış ve bunlardan biride tarihi handır.

Şeyh Reşit Efendi

1900 yılında Van’ın Yukarı Norşin Mahallesinde dünyaya gelen M.Reşit Güleşer Van’da hep Şeyh Reşit Efendi olarak tanınmış ve söylenmiştir.

Halid İbni Velid soyundan olduğu söylenen Halife Abdullah Efendinin oğludur. Annesi Abid Çavuş oğullarından Habibe hanımdır.

Tahsilini Van’da Darülmuallimde yapmış, ayrıca pederinden medrese tahsili görmüş kültür sahibi olup Bediüzzamanın Norşin Camiindeki sohbet ve derslerinden istifade etmiştir.

1.Dünya savaşında Diyarbakır’a hicret etmiş birkaç yıl sonra babasının vefatı üzerine Van’a dönerek Fırıncılıkla bir müddet iştigal ettikten sonra Bitlis’te Askerlik Şubesinde askerliğini ifa ettikten sonra terhisini müteakip Van Adliyesinde zabıt Kâtipliği ve Başkâtiplik görevlerinde bulunmuştur.

Daha sonra Hakkâri de Ceza evi Müdürlüğü yapmıştır. Yine Hakkâri’de Fırıncılık ve yol yapımı müteahhitliğin de bulunmuştur.

Daha sonra Van’a dönen Şeyh Reşit Efendi 1946 yılında Yukarı Norşin Camiinde imam hatip olarak göreve başlamıştır.

Şeyh Reşit Efendi Camide verdiği ateşli vaazlarıyla Van’da nam yapmış ve yaşadığı yıllardaki hükümetler tarafından da zaman zaman sıkıntılar yaşamıştır.

Bütün bunların yanı sıra Van’da ve köylerde cami ve Kur’an kursu yapımları içinde büyük katkıları olmuştur.

24.9.1995 yılında 96 yaşında iken Hakka yürümüştür.

Mehmet Ali Çalım  (Malla Ali)

02.02.1938 tarihinde doğmuş olan Vanlılar tarafından hep malla Ali diye tanınan ve bilinen Mehmet Ali Çalım’ın Babası Ramazan Efendi annesi ise Zeliha hanımdır.

Malla Ali Van’daki fikir hayatında yer alan unutulmaz isimlerden biridir.

1957 Yılında Vana gelip yerleşen Malla Ali İskele ve Yukarı Norşin camiinde imam hatip olarak görev yapmış tıpkı Şeyh Reşit Efendi gibi ateşli vaazlarıyla Van da nam yapmış bir zattı.

8.10.1984 tarihinde aramızdan ayrıldı.

Masum Arvasi

Arvasi ailesine mensup olan Masum Efendi 29,5.1294 tarihinde Müküsün Arvas köyünde dünyaya gelmiş olup. Seyyid Fehim Arvasinin oğludur.

Asıl adı Mehmet olan Ma’sum Efendi ilk tahsilini kendi köyünde yapmış. Daha sonra Hakkâri ya gitmiş Ve Seyyid Abdülhakim Arvasiden ders almış ve tekrar Arvas Köyüne dönmüştür.

Arvas ve Mir Hasan-ı Veli medreselerinde ilim öğrendikten sonra Gevaş’a döner ve İzzettin Şir’de, Cizrede, Mardin’de, Erciş’te eğitim gördükten sonra o dönem Vana bağlı olan Adilcevaz ilçesinin Hatuniye medresesinde müderrislik yapmış ve bilahare müftü olmuştur.

Daha sonraları Şırnak’ta da bir müddet müftülük yaptıktan sonra tekrar Gevaş Müftülüğüne dönmüştür.

Birinci dönem Milletvekili olarak da mecliste görev yapmasına rağmen oturumlara katılamadığından müstafi sayılmıştır.

Hamit Ekinci (Molla Hamit)

Hamit ekinci 1900 yılında o zaman Vana bağlı olan Pervari ilçesinde dünyaya gelmiştir.  Babası Molla Hüseyin annesi Haliye hatundur. Hüseyin Efendi o zamanki Van Valisinin Farsi tercümanlığını yapmıştır. Vana gelip bir müddet Şamranaltı mahallesinde kaldıktan sonra

Babası vefat edince tekrar Pervariye dönen ve orada 4 yıl kaldıktan sonra tekrar Van’a dönerek marangozluğa başlar.

Yukarı Norşin camiinde ve Hacı Hidayet camiinde fahri imamlık yapan Hamit Ekinci 25 yıl süre ile de kuran dersleri vererek Van halkının kuran öğrenmesine yardımcı olmuştur.

Molla Hamit Efendi 1994 yılında Ankara’da hakkın rahmetine gitti.

Gazayil Baba

Şimdiki Şabaniye mahallesindeki camiye adını veren Gazayil baba 18.yüzyılda yaşamış şahsiyetlerden biridir. Siirtin Şirvan ilçesinden Van’a gelen gazayil babanın camiinin hemen yanında da türbesi bulunmaktadır.

Asıl Adı Elhac Yusuf Gazayi olan Gazayil babanın türbesi Vanılılar tarafından en sık ziyaret edilen türbelerden biridir.

Abdülmecit Perihanoğlu

1877 tarihinde dünyaya gelen Abdülmecit Perihanoğlu, Abdülhakim Arvasinin rahlesinde eğitim görmüş seçkin talebelerinden biridir. Abdulhalim Arvasi den icazet  alıp Van’a döndükten sonra İlkokulda Muallimi evvel  daha sonra ortaokulda Arapça dersleri hocalığı yapmıştır. Bir arada Mahkeme-i Şeriye Başkatipliği de yapan Abdülmecid efendi bir müddette Van kadı vekili olarak vazifede bulunmuştur.

1928 yılında Van Müftü vekili olarak görev yapmıştır.