VAN'DA TABAĞ ORUCU TUTARDIĞ
Ümit Kayaçelebi
Ramazan ayı elbette oruç tutma ayı. Yeme kelimesi evlerde asla telaffuz edilmez. Varsa çok hasta çok yaşlı ve baların yani akil baliğ olmayanların dışında herkes oruç tutardı. Açıktan halkın gözü önünde kenarda köşede orucunu atana rastlanmazdı.
İnsanlar Allahtan korkar ve insanlardan utandıkları için aleni oruç bozmazlardı.
Bırakın oruç bozmayı da biz balalar bile üzerimize oruç farz olmadığı halde oruç tutmaya bele can atardık. Büyüklerimize ebeveynlerimize baktığımızda onlara imrenir ve biz de onlar gibi oruç tutmaya yeltensek bile onlar buna asla ve asla müsamaha göstermezlerdi. Bilirlerdi ki o yaştaki çocuk hala orucun ne olduğunu bilmediği gibi bünyesinin de bunu kaldıramayacaklarından siz hele büyüyün daha sonra sizlerde bizler gibi oruç tutarsınız diye lafla geçiştirirlerdi
Buna rağmen biz yine ille de oruç tutacağız diye diretince o zaman büyüklerimiz tamam siz “TABAĞ” orucu tutun derlerdi. Biz de sormazdık tabağ orucu nedir diye ve hoşumuza giderdi. O zaman bize dönerek tamam siz gece yarısı sahura bizlen beraber kalkın sahur yapın ve tabağ orucuna niyet edin derlerdi.
Biz de gecenin ilerleyen saatlerinde ev halkı ile birlikte sahura kalkar güya sahur yapardık. Zaten bizim için sahur yapmak karın doyurmak da değildi. O güzelim üzüm veya kayısı hoşafına kaşık sallamaktı. Çok seviyorduk hoşafı nedense. Sırf onun için sahura kalkıp bir şey yiyip içmeden hemen yatıyorduk.
Sabah kalktığımızda bize bak sen tabak orucu tutuyorsun artık yemek içmek yok. Ama bir zaman sonra midemiz guruldadığında hemen bir şey yemeye hamle yapınca annemiz yok sen oruçlusun derdi. Ama dayanamıyorduk ve hemen bi şeyler bulup yemek isteyince annemiz bizi sırtına alır tahta zeminli odanın üzerine kürt kiliminin üzerinde sırtında gezdirir ve avutmak isterdi. Bu böyle fazla sürüp gitmiyordu tabi ve en sonunda annemiz pış pşış da etse ne de yapsa bizim açlıktan kıvrandığımızı görünce artık orucunu boz daha sonra tutarsın der ve bizde hemen ekmeğe peynire saldırır orucumuz bozulmuş olurdu.
Burada maksat en azından çocuklara daha küçükken oruç tutma alışkanlığı kazandırmak ve ısındırmak. Ne kadar geç tabağ orucunu bozarsanız o kadar evde takdir edilirdiniz. Ve bu da sizin hoşunuza giderdi elbette.
Bu tabağ orucu dediğimiz şey tüm Anadolu’da da bilinen bir oruçtu oralarda “TEKNE” orucu denilen şeye Van’da “Tabağ” orucu diyorduk. Yöremizdeki adı Tekne değil Tabağ orucuydu. Bu Senelerce sürdü gitti ama şu sıralar artık tabağ orucunun ne olduğu da bilinmediği gibi Ramazan ayı kültürümüzde de artık yok.
Bizim Van’da “TABAĞ” orucu Anadolu da başka yörelerde tekne orucu dense de hedef kitle çocuklar balalar olunca aynı kapıya çıkmaktadır.
“Tekne orucu”, âlimlerin küçük yaşta çocukları oruca alıştırmak ve onlara İslâmî bir kimlik kazandırmak için önerdikleri tenkiye orucuna dayanıyor
Tekne orucu çocukların belli bir süre boyunca oruç tutmaları anlamına gelmektedir. İsterlerse sabahtan öğleye kadar, isterlerse öğleden akşama kadar tutabilirler. Tekne orucunda amaç çocuğun küçük yaşlarda oruç tutmaya alışması ve Ramazan ayının manevi iklimini ailesi ve toplumla beraber hissetmesini sağlamaktır. Öğlene kadar oruç tutan çocuk akşam anne yada babasına orucunu hediye eder. Bu adet yüzyıllar boyu sürüp gitmiştir..
Çok ilginçtir ki Ramazan ayında eskiden mutfaklarda büyük ekmek tekneleri bulunurmuş, çocuklar ve yaşlılar oruç tutarlarken zorlandıkları durumda işte bu kocaman ekmek teknelerinin arkasına gizlenerek karınlarını doyurup, oruçlarına kaldıkları yerden devam ederler bunun adına da Tekne Orucu derler.
Tabağ orucunda amaç çocuğun küçük yaşlarda oruç tutmaya alışması ve Ramazan ayının manevi iklimini ailesi ve toplumla beraber hissetmesini sağlamaktır. Öğlene kadar oruç tutan çocuk akşam anne yada babasına orucunu hediye eder. Bu adet yüzyıllar boyu devam etmiştir. Gün boyu aç ve susuz kalmaya bünyesi dayanmayan çocuklar için ‘çocuk orucu’ anne babalar tarafından böyle teşvik edilirdi.
İster tabağ orucu ister tekne orucu olsun zamanında az veya çok tuttuk. Anadolu’yu bilmem ama bu gün Van’da artık tabağ ocağı tutan da yok bilende yok.
Ama gerçek olan o ki bu güzel geleneğimizde yitirdik,.
Nerde kaldı tabağ orucu tuttuğumuz ramazanlar.
Hayırlı ramazanlar.
