Ümit Kayaçelebi

VAKT-İ ZAMANINDA VAN'DAKİ KÖMÜRCÜLER VE GAZYAĞI SATANLAR

Ümit Kayaçelebi

Daha şehr-i Van’da tüp gazın zuhur etmediği, Hava Gazının ise sadece filmlerde büyük şehirde olduğunu gördüğümüz, Doğal Gazın ne mene bi şey olduğunu ise hiç hayal bile edemediğimiz yıllarda sobalarda sadece palıt odunu yanardı ve kahvelerde de meşe kömürüyle semaverler kaynardı.

Ben bu yazımda meşe kömürü ve gaz yağı  satanlardan birazcık hafızamda kaldığı kadarıyla yazmaya çalışacağım inşallah.

Van’da yaşayanlar bilir o zamanlar oldukça fazla kahve vardı;

İşte Bapir Başak ,Mustafa Aktuğ, Yusuf Şengül, Salman Çeviköz, Necmettin Özvan, Hasan Doğanay, Kahveci Nezih, Kahveci Sait baba, Mustafa Cengiz, Salih Kuşan, İhsan Aktuğ, Fevzi Ağar, Sait Hoca, İbrahim ve Şahap Öngel, Davut Yenitürk, Pala  Vahyettin, Kahveci Niyazi, Kahveci Koçero, Kahveci İzzet ve Dolayi kardeşimiz.

Unuttuklarımız olabilir ve mutlaka vardır ama hatırladığımız isimler sadece bunlar. Bize hatırlatırsanız unuttuklarımızı da ilave ederiz inşallah.

İşte o zamanlar kahveler ter temiz piri pak özenli ve itinalı mekanlar. Oturduğunuz sandalyeler tahtadan, masalar tahtadan olsa da onları dert etmiyordunuz. Mühim olan o kahvenin çayıydı. Hepside birbirinden değerli büyüklerimizdi hepsi de işinin ehli hatır naz insanlardı.

Tüp gaz sonradan Van’a geldi ama ondan daha önceleri tekmil kahvehanelerde semaverler hep meşe kömürü ile kaynardı. Meşe kömürü elzem bir şeydi ve alternatifi de yoktu.

Hal böyle olunca bu sektörde de bu işi yapan bir çok esnaf vardı. Bu meşe kömürlerinin pazarlandığı satıldığı yer eski buğday meydanın altıydı. Burası açık alan bir yerdi kazalara köylere giden kamyonlar otobüsler vs.hep buralarda dururlardı.

Açıkçası halkın en çok bir araya geldiği alış veriş yaptığı köylünün bütün ihtiyaçlarını buradaki esnaflardan temin edip kazasına, nahiyesine, köyüne gittiği bir yerdi.

Yalnız meşe kömürü değil burada en çok satılan şeylerden biri de Gaz yağıydı. Burada petrol istasyonu falan yoktu. Ne vardı derseniz gaz yağını teneke ile satanlar vardı.

Gaz yağı lüks gibi bir şey teneke ile almak her babayiğidinde kârı değildi. Zenginler ve varlıklı insanlar teneke ile alırlarken bir de köylüler köye götürmek için teneke ile alırlardı. Şehirde yaşayanlar ise ekseriya petrol istasyonlarından gaz yağını kaplar içinde litre usulü doldurarak alırdı.

Çünkü o zamanlar petroller de benzin, Mazot ve bir de gaz yağı pompaları vardı. Şimdi gaz yağının yerini tabi ki Tüp gaz aldı.

Meydandaki esnafın bir çoğu hem gaz yağı hem de meşe kömürünü birlikte satarlardı. Bu yüzden bu işi yaparak çok zengin olanlarda vardı. Bu işi yapanların isimlerinin  hep başlarına kömürcü falankes kömürcü filankes diye hitap edilirdi.

Benim rahmetli kayınpederim Müştak Güray da bu kömürcü esnafı içinde çok itibarı olan biriydi. Herkes ona Kömürcü Müştak Efendi diye hürmet ederlerdi.

Bir tek o değil sadece onun yanı sıra Vandaki kömürcüler den bahis edildiği zaman isminden hep sitayişle bahsedilen Kömürcü İsmail. İsmail Çolak.

İsmail amca seneler evvel (Aksaraylıydı )ve askerlik yaptığı zaman Kömürcü Müştak efendinin kızı rahmetli Cahide hanımı almış ve buradan gitmeyerek Van’da yurt kurmuştu.

Rahmetli İsmail amcada  benim en büyük bacanağımdı. Renkli bir simaydı. Vanlı olmadığı halde Van’ı Vanlıdan iyi bilen ve anlatan biriydi. Sohbetine doyulmazdı ben çoğu zaman gider onu can kulağı ile dinlerdim. O saatlerce konuşur ama ben asla bıkmazdım. Van hatıraları çoktu. Vefatından evvel onunla bir Televizyon programında bir araya gelmek de nasip oldu bana.

Van’a tüp gaz gelince tabii ki artık insanlar işin rahatına kaçarak çayları tüp gaz ile yapmaya başlayınca bu meşe kömürü işiyle uğraşanlar da bu işten terki ticaret etmeye başladılar. Hem işin tadı kaçtı hem de tüpgazla yapılan çayın tadı kaçtı

İsmail amcada hayatının sonuna kadar çeşitli yerlerde hep büfe açarak ıvır zıvır (Öte beri) satarak bu işi sürdürdü. Van’da  yaşadığı zaman içinde çok saygı gördü ve çok sevilip sayıldı bu gün bile herkes onu rahmetlinın ismi geçdiğinde rahmetle anmaktalar.

İşte Kömürcü Emrullah efendi. Emrullah Durgun. O da vakti zamanında bu işi çok yaptı eski kömürcüler dendiğinde hemen akla gelen insanlardan biri oldu. İşin ilginç tarafı bu işle uğraşanların hepsi  de Yukarı norşin mahallesinde ikamet etmekteydiler,

Kömürcü Müştak Efendi, Kömürcü Emrullah Durgun, Kömürcü İsmail Çolak, Kömürcü Seyit efendi, Kömürcü Sadettin, Kömürcü Hasan, Kömürcü Niyazi Güray ve aklıma gelmeyen başka kömürcüler.

Senelerce onlar meşe kömürü gaz yağı getirip sattılar ve bir zaman sonra hepsi kömürcü falan kes kömürcü filan kes diye anılarak Van’ın tarihine geçtiler.

Ben de bu gün onları rahmetle ve hürmetle anarak yazımı noktalıyorum.

Ruhunuz şad mekanınız cennet olsun bir z amanlar kahvehanelerde semaverimizi meşe kömürüyle demleyip lezzetli çayların içilmesini sağlayanlar.

Hey gidi günler hey.

Yazarın Diğer Yazıları