Bir Van Romanı Şark Yıldızı

Kitabı ilk defa 1960'ların sonu ile1970'lerin başına denk gelen orta öğrenim yıllarımda ve bugün çoktan aramızdan ayrılmış olan, tanıyıp bildiğim ilk sahaf, Yunus dayının yer sergisinde görmüştüm.

Yunus dayının dükkânı yoktu. Şimdiki Cumhuriyet Caddesi'nden kahvaltıcılara giden sokakta, sol tarafta kaldırımın üzerine serdiği kitapları satardı. Çok fazla çeşidi de yoktu ve sattıklarının bir kısmı o günlerde hala popülerliklerini korumakta olan cenk kitapları ile aşık kitaplarıydı. Yani Hayber Kalesi Cengi, Kan Kalesi Cengi kitaplarını da Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha, Kerem ile Aslı, Emrah ile Selvi, Tahir ile Zühre ve benzeri bilumum kitapları orada bulmak mümkündü. Ayrıca Arap harfleriyle Mevlit, Mızraklı İlmihal da satılan kitaplar arasındaydı. İkinci el kitap alım satımı da yapıyordu.

Yanlış bilmiyorsam yalnız yaşayan biriydi Yunus dayı ve büyük olasılıkla Vanlı da değildi.

Beyaz sade kapaklı, eski bir kitaptı Şark Yıldızı. İki cilt halindeydi ve sergide iki ya da üç takım vardı.

O günlerde bir takımını ben almıştım. İş Bilgisi dersinde de kitaplardan birini ciltlemiştim.

Van İl Halk Kütüphanesi'nin iyi okuyucularından biriydim, bir kitapseverdim ve Van ile ilgili böyle bir yapıt o günlerde beni ciddi anlamda heyecanlandırmıştı.

Kitap o bizim yetişemediğimiz zamanlarda çeşitli inanç ve kültürlerden insanların birlikte yaşadıkları memleketim Van'da Birinci Dünya Savaşı öncesinde ve esnasında yaşananları; biz çocukların televizyonun, internetin, başka iletişim araçlarının olmadığı günlerde, kış gecelerinde ve gaz lambası ışığında, o dönemi bizzat yaşamış büyüklerimizden ya da ikinci ağızlardan dinlediğimiz acıklı seferberlik hikayelerini, o günlerde yüzleşmiş oldukları akla ziyan mezalimleri konu ediniyordu. Gidenlerin göç yollarında, kalanların düşman elinde nasıl ziyan olduklarını roman üslubuyla dile getiriyordu.

O günün koşullarında hazırlanan kitabın dikkat çeken eksiği, yazarıyla ilgili ayrıntılı bilgi içermiyor olmasıydı ki, mutlaka bir nedeni vardı.

Zaman içinde farkına vardığım bir diğer eksik de piyasada tükenen kitabın yeni baskısının yapılmamış olmasıydı.

Yıllar sonra kitaba yeniden gereksinim duyduğumda Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ferit Melen Kütüphanesi'nde bir nüshasını bulmuş, her sayfasının fotokopisini çekerek yeniden kitaplığıma almıştım.

Neyse ki, yeni baskı konusundaki eksiğin farkında olan tek kişi ben değildim. Bir yüksek lisans tezi konusu araştırması esnasında Şark Yıldızı'nın varlığını öğrenen Dr. Suat Akgül'de, başkaları da, kitabın yeniden okuyucuyla buluşmasını arzuluyorlardı.

Yayımcı Cuma Ağca kitabın birinci cildini 2001 yılında yeniden yayınladı. İkinci cilt de Dr. Suat Akgül'ün aynı yayımcıya teklifi sonrası yeniden basılıp raflardaki yerini aldı.

Dr. Suat Akgül Şark Yıldızı'nın yeni baskısının "Hazırlayanın Yeni Baskıya Önsözü" bölümünde yukarıda ifade edilen yeniden basım tarihlerini verdikten sonra kitabın yazarı hakkında da aşağıdaki açıklamalarla bizleri bilgilendirip önemli bir açığı daha kapatmış oldu.

".......Şark Yıldızı'nın yazarı Hikmet Ilgaz, Van'da 1940'lı yıllarda görev yapmış bir kişi. Ulaştırma Bakanlığı Müfettişlerinden olan H.Ilgaz, Van'da görevde bulunduğu sırada romanına kaynaklık eden kişilerle birebir görüşmüş ve anlattığı tüm olayların canlı tanıklarıyla tanışmış bir kişi. Kitabı tamamıyla gerçek olaylar ve gerçek kişileri içermektedir. ….."

Zaten kitabın yazarı da, kitap için yazdığı önsözde romanın konusunun gerçek olaylardan alındığını şu ifadelerle somutlaştırmıştı.

"Bu roman, Birinci Dünya Harbi sırasında şark vilâyetlerimizden birinde bulunan bir ailenin başından geçen acıklı bir olayın hikayesidir.

Bu olaya iştirak eden roman kahramanlarının isimleri, şerefli bir mazinin hâtırası olarak aynen alınmış, fakat bunlardan halen hayatta bulunanların veya talihsiz olaylara kurban gidenlerin isimleri ise ya meskût geçilmek veyahut da birer harfle gösterilmekle yetinilmiştir.

Binaenaleyh romanın gerek birinci kısmındaki tarihi ve gerekse ikinci kısmındaki içtimaî olaylarda hayal ve tasavvur sınırlarından taştığına şüphe edilen hadisatın yaşayan nesil arasında şahitleri bulunduğunu aziz okuyucuya beyana mezunum.

Esasen romanın mevzuu ile alakalı bilgileri vermeyi esirgemeyen bu muhterem zevata lütufkâr yardımlarından dolayı burada alenen şükranlarımı arz eylemeyi bir borç bilirim."

Şark Yıldızı, Birinci Dünya Savaşı öncesi çeşitli konsoloslukların bulunduğu, kültür düzeyi yüksek insanların yaşadığı bir şehir olan Van ile ilgili bulup okuyabildiğim ilk romandır. Nedense o günlerde Van'da yaşayan ve entelektüel düzeyleri yüksek olan insanlar tarafından yazılıp günümüze ulaşan bu türde başka bir yapıt yoktur ya da görünürde yoktur.

Kitap tamamen ilgisiz gözükse de bana bir yönüyle, zamanında çok ilgi gösterilen, sonradan şarkısı da yapılmış olan "Senede Bir Gün" adlı romanı da anımsattı. O kitabı da o günlerde Van İl Halk Kütüphanesinden alıp okumuştum.

Senede Bir Gün romanını kendisi romancı olmayan ancak Balkan göçleri esnasında yaşanmış acıklı bir aşk hikayesinin tanığı durumunda bulunduğu için bunu yazıya dökme gereği duyan bir bankacı yazmıştı.

Şark Yıldızı'nı da gerçekte Vanlı ve romancı olmadığı halde, görevi nedeniyle Van'da bulunurken gerçek tanıklardan acı olayları dinledikten sonra bunları yazıya dökme gereksinimi duyan bir müfettiş tarafından kaleme alınmıştır.

İki yazarın da bildiğim kadarıyla adı geçen kitaplar dışında basılı eserleri yoktur.

İçeriğinde bugünün ve yarının insanına ders niteliğinde pek çok şey olan Şark Yıldızı'nı tarihsel konulara ilgi duyan, Van Kalesi eteklerindeki eski Van şehrinin başına neler geldiğini, o günlerde neler yaşandığını merak eden herkese tavsiye ederim.