Van Folkloru
Nuran Demirhan
Doğu Anadolu Bölgesinin en güzel illerinden biri olan Van şehrimiz Halk oyunları ile farklı zenginliğe sahiptir. Osmanlılardan Araplara, İran, Irak, Suriye'den Ermenilere kadar uzanan büyük bir topluluğa hizmet veren Van ilimiz, medeniyetler kenti, kadim kent Şehrivan yöresel oyunları ile dillere destan düğünleri, toyları geçmişten bu günümüze folklorik kaynaklar bırakmıştır.
Van Folkloru kızlı erkekli oynandığı gibi, yalnız erkek ve yalnız kız oyunları da vardır. Oyunun başında, başı çekene Güvenk denir. Başı çeken kişi güvenk çok tecrübeli ve yetenekli oyunculardan seçilir. Oyuncu başı gibi, oyun sonunda olan kişi yine çok yetenekli ve tecrübeli olandır. Oyun sonunu yönetene POÇİK denir. Ekibin başındaki ve sonundaki oyuncunun elinde mendil olur mendil sallarken oyunu yönetir. Sallanan mendil asla göbek altına gitmemelidir bunun ifadesi saygınlığı andırır.
Van Folklorunun tek çalgısı davul zurnadır. Davul zurna eşliğinde oynanan oyunlarda davulcuya mutlaka bahşiş verilir, buna halk dilinde Şabaş denir. Yöremizde davul ve zurnayı çok iyi çalan kişiler yörenin insanlarıdır. Van toylarını yöneten toy büyüğü bunlara çok özen gösterir toylarda yerini alır.
Van Yöremizin oyunları yaklaşık 105 adet isimle adlandırılır, bunlardan bazılarını sayarsak.
Altın yüzük hoş bilezik,
Bizim eller,
Bablekan Baran, Dokuzlu, Devzen, Dello, Edremit, Edle, Ezirgene, Findo, Ğırğır, Halay, Şirvan, Lorke, Süleymane, Temirağa Nare, Toycular,Koçero,Üç ayak,Pappori,Tozeneke,Neri,Nanayı,Kelek van mirobori,Gülizar,Sarhoş barı,Güngülü,Havasör,Hımhımme,Peyda,sunalar Halayı gibi oyunlardır.
Yöremizin Folklor giysileri günümüz oyunlarında değiştirilip farklı giysilerle tanıtılmaktadır.
MAHALLİ ERKEK GİYSİSİ: Van yöresine ait şalvar, beline şal, üst kısım kolları uzun bilekten düğmeli yakasız gömlek, üzerine cepken veya yelek giyilir. Başına fes, fesin etrafına Ahmediye bağlanır. Kıyafetin üzerine kışın kadife sakko (palto) giyilir. Gümüş saatli köstek takılır. Bellerindeki şalın arasında aksesuar olarak gümüş kalpli hançer takılır. Çoraplar yerli yünden elle örülen yün çorap, ayağa potin giyilir.
MAHALLİ KADIN GİYSİSİ: Simle işlenmiş kadife Canfes entari, bu entari etekleri kloş ve yine simle işlenir. Bele çok değerli gümüş kemer bağlanır. Aksesuar olarak gümüş köstek kolyeler, gümüş bilezik ve beşi bir yerde takılır. Elbisenin üzerine yine simle işlenmiş yelek giyilir. Başlarına fotör şapkaya benzer püsküllü AĞVA denilen bir nevi şapka bunun üzerine yazma veya leçek bağlanır.
Çoraplar yine yerli yünden elde örülmüş beyaz yün çorap, ayaklarına potin veya mes giyerler. Altına dize kadar beyaz içlik şalvar giyilir.
Yöremizin Davul ve zurna ile oynanan oyunlarında, merhum davulcu Tosun Özisteri anmadan geçmek olmaz. Merhum Van düğünlerinin olmazsa olmazıydı. Mekânı cennet olsun.
