Nedim İlikçi

Van'da Ermeni Devleti Denemesi -Belgelerle-

Nedim İlikçi

Değerli okurlar; bu hafta sizlere Prof.Dr. Cemalettin Taşkıran'ın yazmış olduğu "Van'da Ermeni Devleti Denemesi" isimli kitabı tanıtmaya çalışacağım. Kitabın tamamen arşiv belgelerine dayandırılarak yazılmış olduğunu belirtmek isterim.

Bilindiği üzere 1800'lü yıllarda ortaya çıkan ve 1.Dünya Harbi döneminde doruk yapan, Müslüman ve Ermenilerin onulmaz acılar yaşamasına neden olan Ermeni Meselesi, günümüzde de gündem oluşturmaktadır. Özellikle devletimizin dış ilişkilerinde krizlere sebep olmakta, Avrupa parlamentolarında istismar edilmektedir. Oysaki arşiv belgeleri incelendiğinde konunun istismara açık olmadığı ayan beyan ortadadır. Birinci Cihan Harbi öncesinden başlayarak neredeyse gün gün konu ile ilgili yazılar Devlet Arşivlerinde bulunmaktadır. Bu belgeler incelenip kamuoyunun bilgisine sunuldukça mesele daha da aydınlanmaktadır. Gönül istiyor ki konuya müdahil devletler de arşivlerini araştırmacıların çalışmalarına açmış olsunlar. Tarihi gerçekleri duygulara dayalı ve kulaktan dolma bilgilerle değil de akıl ve muhakeme ile değerlendirilme şansımız artsın.

Meseleye aklıselim ve samimiyet ile yaklaşarak, yaşanmışlıkları olduğu gibi kabul ederek, acılarımızı yüreğimize gömerek yaklaşmalıyız. Sarabildiğimiz oranda birbirimizin yarasını sarmaya gayret etmeliyiz. Bu meseleyi, Ermeni ve Müslüman halkın büyük acılar yaşamasına vesile olan Avrupalıların ve Taşnakların tekelinden kurtarmalıyız.        

                               

Kitapta, Rusların Van'ı işgalinden önce Kafkaslardan gelen militanların öncülüğünde Ermeni Taşnakların Van merkezini işgal ettikleri anlatılıyor. Van Valisi Cevdet Bey'in Osmanlı Genel Kurmayına 22 Nisan 1915'te yazdığı bir telgrafta Van'da yaşanan çatışmalardan şöyle bahsediliyor:

"Bugün müsademe(çatışma)şiddetle devam etti. Arz olunduğu veçhile kaleye hücum için komitece şehrin ve köylülerin en muharip efradının intihap olunduğu(en savaşçı bireylerinden seçildiği)anlaşılan ve 700 kadar tahmin edilen iç şehir ihtilalcılarıyla bizzat uğraşmak üzere kaleye gittim. Venezuellalı Nokalis Efendi de o sırada geldi ve yanımda çalıştı. Bir kaç gün de bu asilerle uğraşmak üzere burada kalacaktır. Bütün gayrete rağmen haneler dâhilinde mahfuz siper yapan ve pek ziyade faaliyet göstererek kasabanın mühim bir kısmını ateşe veren asileri işgal ettikleri mahallelerin umumundan çıkararak tepelemek mümkün olamadı. Maahaza (bununla birlikte)etraftan kuvvet gelmeye başladı. Daha şiddetle taarruz ediyoruz."

Telgraftan da anlaşıldığı gibi Taşnaklar saldırı halindeler,silahsız ve masum değiller…..

Kitapta Van'ın işgali ile alakalı olarak Rus Gazetesi "Outroyouga de Rostow"un 142.sayısında Seferyan imzası ile çıkan bir belge  paylaşılıyor. Bu belgede Ermeni Taşnaklarının vatandaşı oldukları Osmanlı Devletine karşı kimlerle beraber hareket ettikleri anlaşılıyor. Kitaba adını veren cümleye atfen bu yazıdan bir paragrafı sizlerle paylaşmayı uygun buluyorum:                                                                                                                                                              

"Ermeni milletinin yüzyıllar boyunca mücadele ettiği ve kan akıttığı hürriyet aşkı ve ideali nihayet Rus ordusu sayesinde gerçekleşecek. Fakat yıllardan beri yazılan, tartışılan Ermeni meselesi nihayet çözülmüş olacak mı? Hiç şüphesiz ki evet! Rus ordusunun gayretleri, Ermeni askerlerinin gözü pekliği ve cesareti, İngilizlerle, Fransızların işbirliği, kurtuluşun büyük çabasının başlangıcıdır. Tanrı onları daima başarılı kılsın! Van bölgesi barbar Türklerin ve Müslümanların boyunduruğundan kurtuldu ve bundan böyle bir Rus general-vali tarafından yönetilecek. Van'ın kahramanı Aram bu göreve atandı" diyor.

Ancak evdeki hesabın pazara uymadığını bugün görüyoruz.

 Anlaşılan Ruslar, Amerikalılar, İngilizler, Fransızlar ve Ermeni Taşnakları el ele kol kola vererek bu coğrafyayı kendi istekleri doğrultusunda şekillendirmeye çalıştılar. Ancak başaramadılar. Fakat bu heveslerinin sonucunda hem Ermeni halkına hem de bizlere telafisi mümkün olmayan acılar yaşattılar. Aynı güç odaklarının bu gün de oyuna yeni aktörler katarak coğrafyamızda at oynattığını biliyoruz. Ancak aynı acıları yeniden yaşamaya niyetli olmadığımızı da belirtmekte fayda görüyorum.

Prof.Dr. Cemalettin Taşkıran Hocamızın "Van'da Ermeni Devleti Denemesi-Belgelerle-"isimli kitabı Platin Yayınları tarafından 2006 yılında piyasaya çıkmış ve 219 sayfadan ibarettir. Genel Kurmay ve Osmanlı arşiv belgelerinden faydalanılarak hazırlanmış olan kitap aynı zamanda yerli ve yabancı birçok kitap, dergi, gazete ve makalelerden de kaynak almıştır. Van'ımız ile ilgili birçok bilgi ve belge içeren bu kitabı okumayı tüm hemşerilerime tavsiye ediyorum.

Kalın sağlıcakla…

Yazarın Diğer Yazıları