Van Gölü'nün gemileri Tatvan'dan Bodrum'a yelken peşinde bir yaşam
Nedim İlikçi
Değerli okurlar; 1945'li yıllarda Elazığ ve Van arasında demiryolları ağı henüz döşenmemişti. İstanbul'dan kalkan trenler Ankara, Elazığ ve Diyarbakır üzerinden Siirt'in Kurtalan ilçesine kadar gelirdi. Kurtalan'a getirilen yolcu ve yükler, Kurtalan'dan kamyonlarla Tatvan'a, Tatvan'dan da gemilerle Van ve kıyı ilçelere, yakın illere ulaştırılırdı. Ancak Van Gölünde yük ve yolcu taşımacılığına uygun ve yeterli gemiler bulunmazdı. Bunun için Tatvan'da, Van Gölü kıyısında günün şartlarına uygun gemiler üretmek için bir tersane kurulması ve gemi üretilmesi kararlaştırıldı.
Tatvan'da bu tersaneyi kurmakla Devlet Denizyolları İstanbul- Haliç Tersanesinde görevli gemi inşa mühendisi Fethi Algon görevlendirilir. Fethi Algon eşini ve oğlu Atila'yı alarak İstanbul Haydarpaşa İstasyonundan kömür ile çalışan bir lokomotifin çektiği tren ile 1945 yılı yazında Tatvan'a doğru yola çıkar. Yolculuk süresince tüketecekleri kumanyalarını da beraberlerine alırlar. Çünkü trenler bugünkü gibi konforlu değiller. Trenle birazda rotar yaparak dört gece ve beş gündüz yolculuğundan sonra Kurtalan'a varırlar. Seksen kilometre olan Kurtalan-Bitlis kara yolunu kamyon ile yedi saatte kat ederler. Bitlis'e varırlar ancak Bitlis'te ailece kalabilecekleri uygunlukta bir otel bulamazlar. Fethi Bey Tatvan'a hareket etmek için başka bir kamyon kiralar. Bu kamyonla da otuz kilometrelik yolu iki saatte kat ederler ve Tatvan'a ulaşırlar.
Atila Algon hatıra kitabında Van Gölü ile karşılaşmasını şöyle anlatır;" Otuz kilometrelik binlerce yıllık tarihi geçmişe sahip Rahva Ovası veya geçidinin ham şose yolunu iki saatte geçtikten sonra bir anda adeta cennet ile karşılaşmış olduk. Önümüzde uzun bir rampanın sonunda uçsuz bucaksız bir mavilik, Van Gölü görünüyordu."
Fethi Bey, Tatvan Jandarma Kumandanlığının yardımları ile Tatvan Tersanesinin nereye kurulacağı konusunda araştırmalar yapar. Tersanenin Tatvan merkezin üç kilometre batısında yer alan Tuğ Köyü Koyu'na kurulmasına karar verir. İstanbul'dan gerekli malzemeler ve ekipmanlar istenir. Gemi yapımına aynı yıl başlanılır. Barınma ve atölyelerin kurulması sürecinde yaşananları kitabı okuyunca öğrenirsiniz.
Atila Algon kitabında o dönemin Tatvan'ını anlatırken şöyle yazar;"Tatvan'da elektrik yoktu, telefon yoktu, radyo yoktu, hastane, dispanser yahut özel doktor muayenehanesi yoktu, diş doktoru yoktu, adliye teşkilatı yoktu, evlerde su yoktu, bakkal, kasap, manav, fırın, hamam yoktu, banka yoktu, ilkokul yoktu. Okul olmadığı için de askerliğini batı illerinde yapanların dışında Türkçe bilen yoktu."
Fethi Bey bunca yokluğa rağmen mahiyetinde çalışanlarla beraber gemiler inşa eder ve Van Gölü modern gemilere kavuşur. Tersane bölgesini ve Tatvan'ı bir cazibe merkezi haline getirmek için büyük emekler sarf eder. Tersane bölgesinde dışarıdan gelenlerin dinlenip eğlenebileceği mekânlar ve konforu oluşturur. Günün şartlarına göre son derece gelişmiş bir oteli hizmete açar. Tatvan'a ilkokulu tersane işletmesi içinde bir odayı boşalttırıp sınıf için gerekli malzemeleri temin edip veya tersanede üreterek açar. Van Gölü kıyılarında yerleşim merkezlerine gemilerin yanaşabileceği iskeleler inşa eder.
Yazarımız Atila Algon'un babası gemi inşa mühendisi Fethi Algon'un bu işleri yapmak için gösterdiği çaba takdire şayandır. Keşke çevresini böylesine değiştirecek cesarette ve dirayette mühendis ve bürokratlarımızın sayısı çok olsa diye temenni etmeden geçemeyeceğim. Kendisini rahmetle anıyorum. Oğlu Atila Algon'a sağlıklı ve uzun ömür diliyorum.
Atila Algon babasının tayini sebebiyle 1958 yılında İstanbul'a döner. İlk ve orta tahsilini Tatvan'da lise ve üniversite tahsilini İstanbul'da tamamlar. Tatvan'da başlayan denizcilik aşkı hayatı boyunca sürer. Yelkenli Deniz Sporları ile uğraşır. Ulusal ve uluslar arası dereceler yapar. Denizcilik Bankasında yirmi yıla yakın planlama uzmanı olarak görev yapar. Daha sonra görevinden istifa eder ve kendi yelkenli yat imalatı şirketini kurar. Bursa'da, İstanbul'da ve en son Bodrum'da yelkenli yat imalatçılığı yapar.
"Van Gölü'nün Gemileri- Tatvan'dan Bodrum'a Yelken Peşinde Bir Yaşam" isimli kitap, yazar Atila Algon'un hatıralarından oluşmaktadır. 2011 yılında Naviga Yayınları tarafından basılmış ve 231 sayfadan ibarettir. Tatvan'ın ve Van Gölü çevre yerleşkelerinin 1950'li yıllarını merak edenlerin, denizcilik sporlarına ilgi duyanların, yat imalatçılığı hakkında bilgi edinmek isteyenlerin okuması gereken bir kitap olduğunu tavsiye ediyorum.
Kalın sağlıcakla…
