V. ULUSLARARASI VAN GÖLÜ HAVZASI SEMPOZYUMU
Nedim İlikçi
Değerli okurlar; 09-13 Haziran 2009 tarihleri arasında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Cengiz Andıç Kültür Merkezinde uluslararası bir sempozyum düzenlenmiş. Bu sempozyuma yerli ve yabancı seksen bilim adamı katılmış ve tebliğlerini sunmuş. Sempozyum; Van Valiliğinin ev sahipliğinde, İstanbul Üniversitesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van Ticaret ve Sanayi Odası, TMMOB Mimarlar Odası Van Şubesi ve ÇEKÜL Vakfının organizasyonları ile gerçekleşmiş.
Bu sempozyuma sunulan tebliğlerde, Van’ımızın binlerce yıllık hafızası bir kez daha hatırımıza sunulmuş. Tarih, etnoğrafya, arkeoloji, coğrafya, edebiyat, turizm, ticaret, mutfak kültürü vb. alanlardaki birikimi işlenmiş. Bahse konu alanlarda çok önemli bilgiler sunulmuş ve hafızamızın canlı tutulması sağlanmış.
Bilindiği üzere Van’ımız binlerce yıllık kültürel birikime ev sahipliği yapmaktadır. Bu kültürel mirası gün yüzüne çıkarmak ve hatırlanır kılmak için düzenlenen Sempozyumlar ilimizin kültür hayatına son derece önemli katkılar sağlamaktadır. Yapılan yeni arşiv araştırmaları ve edinilen yeni bilgilerin sempozyumlar aracılığı ile Vanlılarla, ülke ve dünya kamuoyu ile paylaşılması son derece önem arz etmektedir. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörlüğünün Van’ımızın tarihi ve kültürü ile ilgili bu türden sempozyumlara ev sahipliği yapması insanımıza kültürel bir zenginlik sunmaktadır. Kitaptaki iki farklı makalede Van Balığı ile ilgili sunulmuş bilgilerden birer paragrafı siz okuyucularla paylaşmak istiyorum.
Abdullah Acar “İslam Coğrafyacılarına Göre Van Gölü ve Çevresi” başlığı ile sunduğu tebliğinde birçok bilgi vermekle beraber, Van Balığı’nın ihracı ile ilgili Müslüman gezginlerden önemli alıntılar yapmaktadır. Tebliğinde İbn-i Havkal’dan (10.y.y) şöyle bir alıntı yapıyor:” Bu gölden et-tarikh adında küçük bir balığın çıkarıldığını, tuzlanarak Musul, El-Cezire dolaylarına, Suriye ve Irak’ın bazı bölgelerine ihraç edildiğini kaydetmektedir. İdrisi’den (12.y.y.) yaptığı alıntıda “Hilat ve Erciş’in güneyindeki gölden çıkarılan bu balığın tuzlanarak gönderildiği yerlere Rakka ve Harran’ı da eklemektedir.” Yakut el Hamevi’den (12.-13.y.y.) yaptığı alıntıda Van Balığı hakkında:”Buranın bir büyük gölü vardır ki dünyada eşi yoktur. Buranın et-tarikh denilen meşhur balığı çeşitli bölgelere ihraç edilir. Ben bu balıktan Belh’te gördüm. Bana bu balığın Gazne’de de bulunduğunu anlattılar. Gazne’nin buraya uzaklığı dört aylık yürüyüş mesafesindedir. Bu göl dünyanın harikalarındandır.”dediğini aktarıyor. Bu bilgiler bizlere tuzlu Van Balığının eski tarihlerde de ihraç malzemesi olduğu bilgisini veriyor.
Güzin Sühran Belli ve Oktay Belli tarafından “Evliya Çelebi’ye Göre 17. Yüzyılın Ortalarında Van Bölgesi Mutfak Kültürü ve Yemekleri” başlıklı tebliğlerinde Van Balığı ile alakalı, Evliya Çelebi’den şöyle bir alıntı paylaşırlar:” Bend-i Mahi mevkiinde, yılda bir kere Mayıs ayında Van Gölünde en küçük bir balık görünmezken, o gün Allah’ın emriyle Van Gölü’nün balıkları ortaya çıkıp bu Bend-i Mahi Deresinden yukarı doğru tam bir ay boyunca yüz binlerce büyük ve küçük balıklar geçer. Orada Bend-i Mahi Sultanı denilen bir ziyaret yeri vardır, bütün balıklar o ziyaret yerine varıp o tarafın su otlarından ve eğir köklerinden otlayıp ve o sultanı ziyaret edip bir andan sonra geriye dönerler. Mahallin Bend-i Mahi adlı yeri Van Defterdarı tarafından bir ağ ile kapatılır.”der ve şöyle devam eder:” Doğu Anadolu tüccarı ile Acem bezirganları satın aldığı binlerce deve yükü tuzlu balığı Acem diyarına, Lahican, Bakü ve Azerbeycan’a götürürler.”der…..Evliya Çelebi’den alıntı yapılarak verilen bu bilgi, yukarıda İslam gezginleri tarafından verilmiş olan bilgileri doğrular mahiyettedir.
Sempozyuma sunulan tebliğler, Prof. Dr. Oktay Belli’nin editörlüğü ile kitaplaştırılmış. Kitabın yayına hazırlanmasında düzenleme, danışma ve yayın kurulunda birçok bilim adamı ve yetkili görev almış. Kitap 2010 yılında Mavi Ofset Basım Yayın Tic. San. Ltd. Şti. tarafından İstanbul’da basılmış. Van Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları arasından piyasaya çıkmıştır. Kitap kuşe kâğıda basılmış, 704 sayfadan ibarettir ve sunulan bilgiler son derece kaliteli fotoğraflarla da zenginleştirilmiştir. Özellikle her Vanlının kütüphanesinde bulunması gereken bir kitap olduğunu belirtmek istiyorum. Van’ı çok farklı başlıklar altında konu alan bu kitabı edinmeyi ve okumayı herkese tavsiye ediyorum. Kalın sağlıcakla….
