Tarihi hakikatler

Değerli okurlar; bu hafta size Van'ımızın eski milletvekillerinden İbrahim Arvas'ın kaleme aldığı Tarihi Hakikatler isimli kitabı tanıtmaya çalışacağım.

İbrahim Arvas 1884 Van Başkale doğumludur. Sultan Abdulhamid Han'ın özel bursu ile yatılı olarak Galatasaray Sultanisinde okumuştur. Ankara'da birinci dönem meclis açıldığında Hakkâri milletvekili seçilmiş ancak istifa etmiştir. İngilizlerin Şemdinli üzerindeki oyunlarını bozmak üzere kaymakam olarak Şemdinli'ye atanmıştır. Şemdinli'de devlet otoritesi tesis edildikten sonra 3.ve 4.dönem Hakkâri,2.5.6.7.dönemlerde de Van milletvekili olarak görev yapmıştır. Ankara Bağlum'da medfun Seyyid Abdulhakim Arvas'ın kızı Maide Hanımla evlidir. İbrahim Arvas 1965 yılında vefat etmiş ve Ankara Bağlum'da medfundur.

İbrahim Arvas Tarihi Hakikatler adı ile kaleme aldığı hatıratında yaşadığı döneme ışık olabilecek birçok yaşanmışlığını anlatır. Seferberlik öncesi Van'dan ve yaşanan olaylardan bahseder. Doğu Anadolu'da yönetici ve eşraf arasındaki ilişkileri, İttihat Terakkinin yanlış bulduğu yerel uygulamalarını anlatır.

İbrahim Arvas seferberlik yıllarındaki muhacirlik anılarında(1915) Musul kentinden bahsederken şöyle der:''Musul merkezinde o zaman yüzden fazla milyoner tüccar vardı. Ve büyük çiftliklerle müteaddit zahire ambarları vardı. Bunlardan hiç birisi ne bir askere ne de bir muhacire yardımda bulundular. Vicdanları asla tınmadı. Cenabı Hak Adil-i mutlaktır. Bir gün gelirde Musullular veya evladı ahfadı intikamı ilahiye maruz kalacaklardır.''

Sevr Anlaşmasının kabulünün (1920)Van'da nasıl yankılandığını anlatırken;''Ajansın Sevr Muahedesi haberini vermesi, Van'da hiçbir zaman görülmemiş şekilde galeyan ve heyecana sebebiyet verdi. Bütün çevre halkı, Van'a toplandı. Fevkalade bir miting düzenlendi, herkes serbestçe fikrini ifade etti. Birçok kişi kurtuluşa dair nutuk söyledi.''

Bu mitingden sonra heyet-i Temsiliyye'nin seçildiğinden bahseder. Kazım Karabekir Paşa'ya ve Mustafa Kemal Paşa'ya telgrafların çekildiğini anlatır. Bu telgrafların içeriğini beyan eder.

İkinci Meclis açıldığında(1923) Van milletvekilleri Münip Boya ve Hakkı Ungan ile Van'dan Ankara'ya hareket etmeden önceki durumu tasvir ederken şunları yazar.''Bütün Van halkı hemşerilerimiz bizleri uğurlarken ayrılacağımız kavşağa gelirken orada karşılıklı nutuklar teati edildi. Halktan hatipler elleri ile işaret ederek, hepiniz bu memleketin evladısınız, görüyorsunuz ki, Van'ımız harabeye dönmüştür. Artık elinizi vicdanınıza koyunuz da memleketimizi imar etmek üzere bize, dört yüz bin lira tahsisat alınız ve bunu asla ihmal etmeyiniz sizlerden istirhamımız budur dediler.''

İbrahim Arvas Tarihi Hakikatler isimli kitabında Şeyh Said isyanı ve İran'daki Sımko hareketi hususunda kendine özel analizler yapar ve fotoğraflar verir. Şemdinli'de ki kaymakamlığından ve o yörenin 1920' lerdeki durumundan bahseder. Arvas ailesinin tarihini anlatır.

Türkiye Büyük Millet Meclisinde altı dönem görev yapması, cumhuriyetin kuruluşu ve gelişimine bizzat katılması, İbrahim Arvas Beyin hatıratını çok daha önemli kılar. Mustafa Kemal Atatürk'ü, İsmet İnönü'yü, Kazım Karabekir'i, Celal Bayar'ı ve diğer dönemin önemli aktörlerini tanımış olması hatıratının önemini bir kat daha artırır. Dönemin birçok siyasetçisi, bakanı ve başbakanı ile münasebetleri hakkında önemli bilgiler verir. Kendisinin dışında Van milletvekilleri olan Münip Boya ve Hakkı Ungan ile olan tartışmalarından bahseder.

Van Eski Milletvekili İbrahim Arvas tarafından yazılan bu hatırat, ilk olarak 1964 yılında Ankara'da Resimli Posta Matbaası tarafından basılmış.Ancak benim elimdeki kitap Tarihi Hakikatler adı ile Biyoğrafi Net Yayınları tarafından 2007 yılında basılmış ve 191 sayfadan ibarettir.

Van'ın yakın tarihini  merak edenlerin, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarını mecliste bulunan bir milletvekilimizin hatıraları ile öğrenmek isteyenlerin okumaları gereken bir kitap olduğunu söylüyor, iyi okumalar diliyorum.

Kalın Sağlıcakla…