İkram Kali

Van'ın İranlı turist gerçeği

İkram Kali

1639 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin anlaşmasına göre çizilen, 380 yıldır değişmeyen Türkiye-İran sınırı aynı zamanda günümüzün Ortadoğu coğrafyasında sömürgeci devletlerin belirlemediği nadir sınırlardan biridir. Türkiye'nin İran ile 560 kilometrelik sınırının 300 kilometresini Van sınırı oluşturmaktadır. İran'a yakın sınır kenti olmanın avantajını iyi kullanan Van, turizmin de en parlak dönemini yaşıyor.

 

Ortak kültür, tarihi ilişkiler ve sınır kenti olan Van'a son yıllarda İran'dan artan bir şekilde turist geliyor. Çarşı da pazarda, cadde de, sokak da İranlı görmek Vanlılar için sıradan görüntüye dönüşmüş durumda. Ülkemiz ekonomik kriz dönemi yaşarken İranlı turistlerin sağladığı girdiyle özellikle hizmet sektöründe Van esnafı göreceli olarak bahar havası yaşamaktadır. İranlılar Vanlılardan, Vanlılar İranlılardan memnunlar. Merak edilen İranlı gerçeğini araştırıp yazdık.

İranlı turist profili kimlerden oluşuyor?

Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA)  araştırmasına göre Van turizminde önemli yer edinen İranlı turistlerin yüzde 65'i erkeklerden, yüzde 35'i kadınlardan oluşuyor. İranlı turist grupları genç, orta sınıf/ orta sınıf altı, eğitim düzeyi yüksek ve aile özellikleri gösteriyor. Yüzde 65'i 18- 35 yaş arasındaki gruptan oluşan İranlı turistlerin büyük çoğunluğu lise ve üzeri bir eğitim düzeyine sahip olurken üniversite mezunları ve lisansüstü eğitim derecesine sahip olanların sayısı dikkat çekiyor.

 

İranlılar Van'da nasıl iletişim kuruyor?

Yoğun olarak Azeri Türkçesi, Farsça konuşan İranlılar iletişimde pek sorun yaşamıyor. İranlılara hizmet veren, mal ve ürün satan işletmelerde çalışan görevliler pratik yoldan öğrendikleri Farsça'yı konuşarak iletişim kurmaları turizmin doğal bir sonucu olarak değerlendiriliyor.

 

İranlı turistler hangi mesleklerden oluşuyor?

Özel araçları ve Kapıköy sınır kapısına kadar araçlarıyla gelen İranlılar, serbest, memur, ev hanımı, tüccar /, mühendis, öğrenci, işçi, öğretmen, muhasebeci, akademisyen, emekli, doktor, işsiz, tekniker, rehber, bankacı, hemşire,  sanatçı, avukat, eczacı, emlakçı, çiftçi, mimar gibi ekonomik durumu orta gelire sahip meslek sahiplerinden oluşuyor.

İran'ın hangi kentlerinden geliyorlar?

İran'ın tüm kentlerinden Van'a turist geliyor. Tebriz, Tahran, Urmiye, Hoy,  Erdebil, Kerec İsfahan Reşt kentleri ilk sırada yer alıyor.

 

İranlı turistler niçin Van'ı tercih ediyorlar?

Ulaşımı yakın olduğu, ucuz ve güvenilir buldukları, iletişim ve kültür sorunu yaşamadıkları için gezmek, dinlenmek, alış-veriş yapmak, özgürce eğlenmek gibi farklı amaçlarla Van'ı tercih ediyorlar.  Van caddelerinde yoğun olarak görülen İranlı turistler turizm ve belediye belgeli otellerde,  kiraladıkları 1+1, 2+1 evlerde 3-4 gece konaklıyorlar.

Çarşı pazardaki İranlı turistler nasıl bir fotoğrafı veriyorlar? 

Bakımlı İranlı kadınların büyük çoğunluğu başı açık dekolte kıyafetler giyerek, makyaj yaparak sokağa çıkıyorlar.  Dominant kadınların etkisini sokakta htirdiği erkekler spor giyiniyorlar, az konuşuyor çok para ödüyorlar. Geleneksel Anadolu kadınları gibi başını örten İranlılar arasında ülkemizde "türban" olarak adlandırılan baş örtme biçimini görmek mümkün değil.  Buna karşın şort, mini etek giyinen İranlı kadınlar tek başlarına ve gruplar halinde Van sokaklarında hiçbir olumsuzluk yaşamadan güvenle gezebiliyorlar. Kentimizin farklı noktalarında alış-veriş yapma, adres sorma, hizmet satın alma veya bakışlara maruz kalma anlamında İranlılar irtibat kurdukları Vanlıların kendilerine yönelik tutum ve davranışlardan memnun olduklarını belirtiyorlar.

 

İranlılar ne alıyorlar, ne yiyorlar, nerelere gidiyorlar, nerelerde eğleniyorlar?

Harcamalarında nakit kullanan İranlılar, giysi, gıda maddeleri, kadın cilt bakım ürünleri, kırtasiye, hediyelik ve elektronik ev eşya gibi çeşitli ürünler alıyorlar. Gündüz alış veriş yerlerine, pastane, lokanta, göl kenarındaki plaja, güzellik merkezlerine,  kafelere gidip, gölde tekne turlarına katılıyorlar, tarihi ve turistik yerleri geziyorlar. İranlılar gece İranlılara hizmet veren, bir kısmı İranlılarca işletilen disko, bar, gazino gibi eğlence yerlerine varsa İranlı sanatçıların konserlerine gidiyorlar. Yemekte; kebap, kavurma, döner, kuşbaşı gibi et yemekleri tercih eden İranlı bir turistin yaklaşık 1500-2000 harcama yaptığı tahmin ediliyor. İranlılar sayesinde Türkiye'de satış rekoru kıran ünlü mağazalar var Van'da.

İranlılar ne gibi sorunlar yaşıyorlar?

Vanlı turizmciler ve İranlı turistlerin tamamı geliş ve dönüşlerde Kapıköy Sınır Gümrük Kapısı'nda yaşanan kötü muamele, disiplinsizlik ile 7/24 saat hizmet verilmemesinden sürekli şikayet etmektedirler. Bunun yanı sıra kentte otel eğlence mekânlarının eksikliği, temizlik, ulaşım, esnaf müşteri ilişkilerinden yaşanan bazı rahatsızlıkların son bulmasını istiyorlar.

 

İranlıların sosyal kültürel beklentileri nelerdir?

İranlı turistler konser vermek üzere Van'a gelen İranlı ünlü sanatçılar Shadmehr Aghili, Ebrahim Hamedi gibi  sanatçıların yanı sıra ünlü Türk sanatçılarını Van'da görmek  istiyorlar. Van-İran Kültür Sanat Festivali düzenlenmesini, konser salonlarının açılmasını, sahilde eğlence ve dinlenme mekânlarının arttırılmasını, bankacılık hizmetlerinin verilmesini, kentin tarihsel ve doğal mirasını ve kentin mevcut şemasını içerecek tanıtım ve rehberlik hizmetinin güncellenmesini ifade ediyorlar.

2019 yılının ilk 9 ayında kayıt dışı konaklamalarla birlikte 500-600 bine yakın İranlı turistin geldiği tahmin ediliyor.  Van'ın ekonomisine can veren İranlı turistler tüm esnafların yüzünü güldürüyor. İranlıların beklentileri karşılanıp, yaşadıkları sorunlar çözülürse, kısa, orta ve uzun vadede adımlar atılarak turizm 12 aya yayılabilirse turizmde Van altın dönemini yaşayabilir.

 

Van'a gelecek turistlere, iş adamlarına bir uyarı; Konaklayacağınız otelde rezervasyonunuzu mutlaka gelmeden önce yaptırın, aksi halde sorun yaşayabilirsiniz. Zira İranlılar otelleri doldurmuş durumda.

Yazarın Diğer Yazıları