GEÇMİŞTEN GELECEĞE VAN TÜRKÜLERİ-1 (Sözlü Kırık Havalar)
Nedim İlikçi
Değerli okurlar; Türküler insanoğlunun hislerini, duygularını, düşüncelerini kısacası iç dünyasını en iyi yansıtan sözlü edebi eserlerdir. Türküler günlük hayatımızın her anını kapsarlar ve onları zevkle dinleriz. Her bir türkü bizleri alıp farklı duygulara ve diyarlara sürükler, duygusal gezintilere çıkarır. Bazen hüznü, bazen sevinci yaşatır, bazen düşündürürler. Türkülerle derin düşüncelere dalar, türkülerle ağlar, türkülerle güler oynarız.
Türküler hayatımıza annelerimizin ninnileri ile girer ve ömür dediğimiz yolculuğumuzun her anında bizimle olurlar. Bebekliğimiz, gençliğimiz, ihtiyarlığımız ile ilgili birçok bilgiyi ve öğretiyi türkülerimizden öğrenir, onların öğretilerinden faydalanırız. Türküler birbirimiz ile olan ilişkilerimize ışık olurlar. Bizlerin tabiatla olan ilişkilerine yorumlar yapar, hayatın dini, felsefi, sosyolojik, psikolojik vb. yönlerine aydınlık saçarlar. İnsanoğlunun tarihten bu yana getirdiği bilgi ve birikimi yaşayan nesillere aktarırlar. Kısacası bize bizi öğretirler. Ben türkülerin Anadolu insanının ferasetinin oluşmasında önemli katkılar sunduğuna inananlardanım.
Türküler sadece bizlerin anlık duygu ve düşüncelerine hitap etmekle kalmazlar, aynı zamanda tarihi olayların hafızalarımızda canlı tutulmasını sağlarlar. "Çanakkale içinde aynalı çarşı" türküsü Çanakkale savaşlarını unutulmaz kılar." İskeleden çıktı devenin ucu" türküsü Van'ın seferberlik öyküsünü günümüze taşır. "Yemen türküsü" Yemen olaylarını zihnimizde canlı tutar. Kısacası türküler düşündüğümüzden daha önemlidirler. His ve duygu dünyamıza hitap ederken hayatın geçmişi, geleceği, anlamı, önemi, inceliklerine dair bilgiler verirler. Daha düzenli ve düzeyli yaşamamıza vesile olurlar.
İlimiz ve yöremiz türküler hususunda son derece zengin bir birikime sahiptir. İletişim araçlarının bugünkü kadar gelişmediği dönemlerde insanlarımız bir araya geliyor, hikâyeler, destanlar, oyunlar ve türküler eşliğinde sohbetler ediyorlardı. Van'da bu etkinliğe oturmaya gitmek deniyordu. Bu oturma geceleri kültürel hayatımıza büyük zenginlikler katıyordu. Türkülere ve diğer sözlü edebiyatımızın gelişimine sebep oluyordu.
Günümüz yaşam koşulları ve iletişim imkânları maalesef eş, dost, akraba ve komşuların bir araya gelebilme imkânlarını kısıtladı. Oysaki;" Bizim eller ne güzel eller,/ Söylesin şirin diller,/Oynasın koç yiğitler,/ Bizim eller ne güzel eller./Bu dağda maral gezer,/ Zülfünü tarar gezer,/ Dağ bizim maral bizim,/ Avcı burada ne gezer?/ Al giyer allanırsın,/ Şekerlenip ballanırsın,/ Giyinmiş kuşanmışsın,/ Karşımda sallanırsın./"gibi Van türkülerinin, sohbetler eşliğinde çalınıp söylendiği, bu oturma geceleri ne kadar da özelmiş.
Bedri Rahmi Eyüpoğlu "Türküler Dolusu" isimli şiirinin bir bölümünde türkülerin kendisinde yarattığı duyguyu anlatırken, türkülerinin etkisi karşısında şairliğinden utandığını ifade ederek;" Şairim şair olmasına,/ Canım kurban şiirin gerçeğine hasına./ İçerisine insan kokusu sinmiş mısralara vurgunum./ Bıçak gibi kemiğe dayansın yeter./ Eğri, büğrü, kör, topal kabulüm./ Şairim;/ Zifiri karanlıkta gelse şiirin hası,/ Ayak seslerinden tanırım./ Ne zaman bir köy türküsü duysam,/ Şairliğimden utanırım./ Şairim;/ Şiirin gerçeğini köy türkülerinde bulmuşum./ Türkülerle yunmuş yıkanmış dilim./ Onlarla ağlamış, onlarla gülmüşüm."diyor.
Nazım Hikmet insanlardan çok türkülerini sevdiğini ifade ederek;" İnsanların türküleri kendilerinden güzel./ Kendilerinden umutlu,/ Kendilerinden kederli./ Daha uzun ömürlü kendilerinden,/ Sevdim insanlardan çok türkülerini./ İnsansız yaşayabildim./ Türküsüz hiçbir zaman…/ diyor.
"Geçmişten Geleceğe Van Türküleri-1(Sözlü Kırık Havalar)" Kitabı Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyesi M. Murat Oto tarafından yazılmış, Mavi Fikirler Yayınevi tarafından 2013 yılında basılmış, 291sayfadan oluşmaktadır. Kitap kuşe kâğıda basılıdır. İlimize ait 245 türküyü, sözleri, notaları, derlemeye kaynaklık eden kişi ve derleyenleri ile okuyucunun bilgisine sunmuştur. Kitap maddi-manevi yorucu bir emeğin neticesinde hazırlanmıştır. Murat Hocamızın bu fedakârca çalışmalarına bizzat şahit olmuşumdur. Kitap Van türküleri hususunda kaynak bir kitap niteliğindedir. Kitabın 2.cildi "Van Uzun Havalarını",3.cildi "Van Oyun Havalarını" içermektedir ve basıma hazırdır. Ancak basım maliyetlerinin yüksekliği sebebiyle basılamamıştır. İlgili kurumlarımızın veya hemşehrilerimizin desteğine ihtiyaç duyulmaktadır.
Kitabın, Van türkülerini öğrenmek isteyen herkesin okuması ve yararlanması gereken bir kaynak olduğunu belirtmek isterim.
Kalın sağlıcakla…
