Ermeni Dosyası
Nedim İlikçi
Değerli okurlar; bu hafta sizlere "Ermeni Dosyası" isimli kitabı tanıtmaya çalışacağım. Kitabın, Ermeni Meselesine dair belgelere dayalı bilgi veren en kapsamlı kitaplardan biri olduğunu söylemek isterim. Kitap sadece Van ile ilgili bilgileri ihtiva etmemektedir. Hatta Van'a özel bilgiler birkaç sayfadan ibarettir. Ancak Ermeni sorunu hakkında genel bilgiler vermektedir. Tabii ilimiz de bu genelin odağındadır.
Avrupalı Devletler işlerine geldiği dönemlerde "Türkiye'de Ermeni Meselesi" diye adlandırdıkları sorunu gündeme alıyorlar. Bir süre sonra gerektiğinde tekrar kullanmak üzere rafa kaldırıyorlar. Avrupalıların bu tutumlarına bazı Ermeni lobileri kanıyor. Ermeni sorununu kullanan bu çevrelere alet oluyorlar. Ancak Avrupalılar dün olduğu gibi bu gün de bu sorunu kendi siyasi emelleri için kullanıyorlar. Bu davranışları ile hem Ermeni halkının umut ve beklentilerini sömürüyor hem de bizleri rahatsız ediyorlar. Aynı zamanda sorunun muhatabı olan iki halkın ve devletlerinin bu sorunu çözmelerine engel oluyorlar.
Tarihi belgeler bize bu sorunun 1800'lü yıllardan bu yana Avrupalı devletler tarafından kaşınarak ortaya çıkarıldığını gösteriyor. Bunun sonucu hem Ermeni hem de Müslüman cenahında telafisi mümkün olmayan birçok acının yaşandığı da muhakkaktır. Aynı senaryonun Yunan, Bulgar, Arnavut, Arap, Roman vs. milletler için de uygulanmış olduğunu da biliyoruz. Keşke geçmişte güçlü idari yönetimlere sahip olabilseydik ve Avrupalı devletlerin müdahalelerine açık alan bırakmasaydık.
Kamuran Gürün Hocamız, Ermenilerle ilgili tarihsel bilgilerin ışığında Ermeni sorununu hazırlayan sebepleri, Osmanlı İmparatorluğunda Ermenilerin durumunu, Birinci Dünya Savaşı yıllarında ve sonrasında büyüyen sorunu bu kitapta ele alıyor. Ermeni sorunu ile ilgili kimi kaynaklardaki çarpıtılmış bilgilerin geçersizliğini kanıtlıyor. Hocamız konuyu anlatılırken aktardığı bilgileri hem Osmanlı hem de yabancı arşiv belgelerine dayandırıyor.
Yazarımız, kitabında Rus Generali Mayewki'den alıntı yaparak şöyle bir bilgiyi paylaşıyor:"1895'te Van ihtilalcıları Avrupa'nın ilgisini Ermeni sorunu üzerine yeniden çekmek için çalışıyorlardı. Zengin Ermenilere, ölüm tehdidi ile para yardımı istenen mektuplar gönderiliyordu. Bu süre zarfında Van İhtilal Komitesi kararı ile bazı politik cinayetler de işlendi. Bu cinayetlerin en mühimi 6 Ocak 1895 günü, yani Ermenilerin en büyük bayram günü, mukaddes ayini icra için kiliseye gitmekte olan Papaz Bogos'un şahsında işlendi. Zavallı ihtiyar, bazı ihtilalcıların adi davranışlarına erkekçe karşı koyduğu için ölüme mahkûm edilmişti."
Yazarımız Trabzon'daki İngiliz konsolosu Alfred Bliotti'den bir alıntı yapıyor ve şöyle diyor:"Doğu illerindeki idarenin çok kötü olduğunu, ancak bunun Ermenilere karşı özel bir tutum olmayıp, genel bir idaresizlik olduğunu, bu idareden Müslümanların daha çok sıkıntı çektiğini,-zira gayrimüslimler şikâyetlerini konsoloslar vasıtasıyla duyurabilirlerken-Müslümanların şikâyetlerini duyurabileceği merci bile bulunmadığını ve Konsolosların da Müslümanlara reva görülen muamele dolayısıyla ağızlarını açmaya gerek görmediklerini belirtiyor.
Kitapta İngiltere'de Avam Kamarası mebusu olan Mr.Masterman'a o yıllarda kurdurulan propaganda bürosundan bahsediliyor.Bu büronun basın ve yayın organlarını nasıl yönlendirdiğini ve dünyada İngilizler lehine oluşturulacak olumlu ve olumsuz algıları nasıl yönetmeye çalıştıklarını anlatıyor.Bu profesyonelce algı yönetimlerinin bugün de devam ettiğini biliyoruz.Bu gün bile işgal ve sömürülerini, barış,demokrasi,eşitlik kılıfları ile dünyaya sunabiliyorlar.Girdikleri ülkelerin durumu da hepimizin malumudur.
"Ermeni Dosyası" kitabının yazarı Kamuran Gürün ülkemizin yetiştirdiği önemli diplomatlarımızdandır.TRT yüksek Kurulu üyeliği ve çeşitli Üniversitelerde öğretim üyelikleri yapmış, siyaset bilimi ve tarih dersleri vermiştir.Kitabın birinci baskısı Türk Tarih Kurumu Yayınları tarafından 1983 yılında yapılmıştır.Bendeki kitap yedinci baskı olup Bilgi Yayınevi tarafından 2012 yılında basılmıştır.Kitap 473 sayfadan ibarettir.Van'ın tarihi ile ilgilenen ve Ermeni sorununu merak eden herkesin mutlaka okuması gereken bir kitap olduğunu belirtiyor,iyi okumalar diliyorum. Kalın sağlıcakla…
