Ümit Kayaçelebi

AŞIKLAR DİVANI KURULDU

Ümit Kayaçelebi

Van dediğimiz zaman ilk aklımıza gelen Ercişli Emrah’tır. Dolayısıyla Van bir aşıklar diyarıdır. Hiç uzağa gerek yok Erciş ilçemize gittiğiniz de Emrah ile Selvi’yi el ele kol kola görmüş gibi olursunuz.

Erciş sinesinden çok halk aşığı çıkarmıştır işte Ercişli Emrah, Emin Telli, Ummani Baba, Mehmet Bülbül hatırlayabildiğim kadarı ile bu gün aramızda olan değerli dostumuz hemşerimiz sevgili Ahmet poyraz oğlu. Kendisiyle ne kadar iftihar etsek azdır.

Erciş’te aşıklık geleneği vardı da Van da yokmuy du? Elbette vardı. Ama gerçekçi olmak gerekirse Erciş ozanlar aşıklar yatağıdır dersek çok doğru demiş oluruz. Van da ben yaşadığım hayat boyunca ozan, aşık olarak Celal Yenitürk (Celali), Ozan Zeki Yaşar, Aşık Mehmet Türkoğlu, Mehmet Akçay ve bu işe meraklı Kazım Gülle haricinde çok başka isimler de sayamıyorum.

Âşık,bulunduğu toplumun sözcüsüdür. Âşıklık geleneği, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kuralları olan, şiirin kalıcı ve etkileyici özelliğinden yararlanarak kuşaktan kuşağa aktarılan bir değerler bütünüdür. Âşık edebiyatı sözlü gelenekte yaşatılan bütün ürünlerle beslenir. Âşık şiirinin özünde bağlı bulunduğu kültüre ait örnek değerler ve ahlak anlayışı yatar. Din, gelenek ve güncel yaşam, âşık edebiyatını besleyen diğer kaynaklardır.

Âşık edebiyatı, kendisini besleyen bütün kaynakların yönlendirmesi ve mutlak güzelliğe ulaşma çabası ile ilahi aşkı, dinî-tasavvufî şiirlerle yüceltir, günlük yaşamın özelliklerini ve beğenisini över, acılarını dramatik dille vurgular, toplumsal ve kişisel çarpıklıkları taşlamalarıyla gözler önüne serer. Anadolu insanının dünya görüşünün yanı sıra estetik modeller de bu ürünlerde temsil edilir

Van’da 1999 yılı itibariyle aşıklık geleneğini sürdürmek ve idame etmek üzere Aşık Mehmet AkÇay(Aşık Çağlari) bir kahve açtı ve Aşık Celali, Mehmet Bağdatlı, Şükrü Doğan, Ozan Zeki Yaşar, Kazım Gülle ile ben de halk şairi olarak çekirdek bir kadro kurduk ve bu muhabbet uzun süre sürdü.

Van da ilgi ve alaka da gördü. Ancak ekonomik şartlar uygun olmayınca aşık Mehmet Akçay bu işi 8 yıl sonra iradesi ve isteği dışında üzülerek ve istemeyerek bırakmak zorunda kaldı. Tabi ki bizler de üzüldük. Güzel bir beraberlikti ama devamı gelmedi.

Yıllar sonra benimle birlikte Aşık Mehmet Akçay ile ben de Edremit Yeni Tokiye istemeyerek olsa dahi geldik.Bilahare burada 65 yaş üzeri hayatın kıdemlilerine hitap eden Çınar Yaşlılara destek evi açılınca burayı haliyle kendimize bir adres ve karargah kabul ettik.

Zaman içersinde yaptıklarımız görünüp bilinince Edremit Belediye Başkanı Sayın İsmail Say da bizi destekleyip yardımcı olunca biz üç arkadaş ben mahmet Akçay ve kazım Gülle bir zamanlar yarıda bıraktığımız aşıklık geleneğini burada sürdürmeye karar verdik.

Bu arada yaptığımız programlar beğenildi ve bundan böyle <Aşıklar Divanı> adı altında Edremit Belediyemizin ve çınar evinin katkıları ile inşallah sürdüreceğiz. Buna niyetli ve kararlıyız. Çünkü bu geleneği Van da devam ettirmek bize farz oldu artık.

Burada  aşıklık geleneğini nedir bunu anlatarak yazımı bitirmek istiyorum. Meraklısı çok vardır ama bel ki teferruat olarak bilinmediğini düşünerek biraz açıklama yapma gereğini duydum.

.Aşıklar bulundukları sosyal çevrenin kültürü ile yoğrulmuşlardır. Kendilerini var eden sosyal çevrenin dışına çıktıklarında gelenek tüm anlam ve önemini yitirir. Hangi sosyal sınıfa veya yöreye mensuplarsa oralardaki kahvehanelerde, meyhanelerde, hanlarda, kervansaraylarda, aşıklar sanatlarını icra etmişlerdir.

 Bu da gösteriyor ki aşıklar toplumun en alt kesimlerinde en üst kesimlerine kadar pek çok sınıfın arasında sanat yapabilen bir meslek grubudur. Geleneğin bu aşıklara yüklediği bir başka misyon ise hikaye anlatıcılığıdır. Aşık Garip, Hurşid ile Mahmiri, Kerem ile Aslı vd. hikayeleri günler boyunca anlatırlar halkın hayal dünyasının gelişmesine ve geçmiş ile kültürel bağlar kurmalarına yardımcı olurlar.

Bu faaliyet içindeki aşıkların zaman zaman müzik ile hikayeleri birbiri peşi sıra okuyarak kendilerince özel bir repertuar oluşturdukları da vakidir..Âşıklar Türk kültürünün sahalarında karşımıza çıkan, en özel ve parlak sanatçı topluluklarından birisidir. Genel olarak sazları eşliğinde söz ve şiir söylemek üzere yetişen aşıklar, bulundukları toplumun tüm sosyal olaylarını dile getiren ve tarihe not düşen sanatçılardır.

Aşıkların gelenekten aldıkları bu özelliklerle donanmış oldukları o denli açıktır ki, yakın geçmişe kadar bir çok aşıkta yukarıda sayılan özellikler bulunmakta idi. Bugün ise aşıklarda bu özelliklerden daha çok şairlik ve müzisyenlik özelliği varlığını sürdürmektedir..

20. yüzyılın başından beri Türkiye’de aşık yerine “Ozan” terimi daha fazla kullanılmaktadır. Ancak Ozan tüm şiir söyleyenler için yani şairler için kullanıldığından geleneksel aşıkları bunlardan ayırmak için biz aşık terimini kullanmaya devam edeceğiz. Halk arasında da bunlar için ozan teriminden çok Halk aşığı, Hak Aşığı, Saz Şairi, Sazlı aşık adları verilir. Âşıklar, sazlı (telden), sazsız (dilden), doğaçlama yoluyla, kalemle (yazarak) veya birkaç özelliği birden taşıyan geleneğe bağlı olarak şiir söyleyenlere “âşık”, bu söyleme biçimine “âşıklık-âşıklama”, âşıkları yönlendiren kurallar bütününe de “âşıklık geleneği” adını veriyorlar.

Aşıklık geleneğindeki tanımlamaya göre aşıklar; saz çalıp çalamama, atışma, karşılaşma yapıp yapamama, doğaçlama şiir söyleyip söyleyememe, usta-çırak ilişkisi içinde yetişip yetişememe vb. gibi geleneksel ölçülerle birbirlerinden ayrılırlar..

Âşıklık geleneğinde sazlı (telden), sazsız (dilden), doğaçlama yoluyla, kalemle (yazarak) veya birkaç özelliği birden taşıyan geleneğe bağlı olarak şiir söyleyenlere "âşık", bu söyleme biçimine "âşıklık - âşıklama", âşıkları yönlendiren kurallar bütününe de "âşıklık geleneği" adı verilir.

Âşık Türkçede saz şairi manasına gelir. İşte aziz dostlarım biz bu işe gönül verdik çıktık bu kutlu yola..

 Dolayısıyla <Aşıklar Divanı> programımızı yapmaya imkan veren katkı sunan Edremit Belediye Başkanımız sayın İsmail Say, Belediye Başkan Yardımcısı sayın Ercan Karahan ve Çınar Evi Koordinatörü sayın Seher Ecer ve katkı sunan herkese kendim ve arkadaşlarım adına minnet ve şükranlarımı sunuyorum

Nice <aşıklar Divanında> ,inşallah hep beraber birlikte olalım diyorum.

Yorumlar 3
Engin. 16 Ocak 2023 16:39

Hayırlı uğurlu olsun Ümit ağabey. Gayretinize, emeğinize sağlık. Aşıklar Divani'nı düşünüp de hizmete kazandiranlar da sağ olsunlar.

Engin. 16 Ocak 2023 16:39

Hayırlı uğurlu olsun Ümit ağabey. Gayretinize, emeğinize sağlık. Aşıklar Divani'nı düşünüp de hizmete kazandiranlar da sağ olsunlar.

Aşık çağları 16 Ocak 2023 08:47

Eyvallah güzel kardeşim ıyi yazmış geçmişi günümüze taşımışsin sağ olsun var ol Allah â emanet ol

Yazarın Diğer Yazıları