Yol yöntem
İkram Kali
Çoğu zaman neyi nasıl söylediğimiz, en az bizim kim olduğumuz kadar önemlidir. Bunda belirleyici olan esas ve usuldür.
Toplumda, insan ilişkilerinde usulün karşılığı özendir, nezakettir, ahlaktır, saygıdır. Nezaket sınırları içinde dile getirilmemiş bir ifade kabul görmez, sonuç vermez. Nezaket ve sağlanan güvenden dolayı birçok işte sonuç almak mümkündür. Çünkü nezaket duygularla dile şekillenen, yüreğe dokunan hissedilen buzları eriten, dağları düz eden davranış biçimdir. Usul kuraldır, ölçüdür, protokoldür, yoldur, ahlaktır, özendir. Esas ise kavramı işin yöntemi, özü ve ayrıntılarıdır.
Usul, yani yöntem, davranış şekli esastan çok daha önemlidir. Yöntemde yapılan hatalar esası yani olması gerekeni bozabilmektedir. Bu nedenle hukukun bütün alanlarında, hatta bilimde usul esastan önemlidir. Dolayısıyla bir şeyin nasıl yapılacağının bilgisi yöntemi, o şeyin kendisinden, daha önce gelir, daha da önemlidir.
Hukukçular için her zaman usul esastan önce gelir. Büyük hukukçu Cevdet Paşa’nın “usul esasa mukaddemdir” yani “usul, esastan önce gelir” prensibi hayatın her alanında geçerliliğini korumaktadır. Bu veciz ifade hukukun aksine; insanlar arası ilişkilerde çoğu zaman tersi geçerlidir. Çünkü hukuk objektifken, insan ilişkileri tamamen sübjektiftir. Hiçbir hukuk doktrininde usule uygun olarak oluşturulmayan bir esasın, usule uygun olarak verilmeyen bir hükmün, hatta usule uygun olarak elde edilmeyen bir delilin geçerliliği yoktur.
Kamu kurum ve kuruluşlarında, kurumsal disipline kavuşmuş özel kuruluşlarda tüm iş ve işlemler yazılı hale getirilerek uyulması zorunlu olan esas ve usullere göre yapılır. Örneğin orman alanını artırmak, biyolojik çeşitliliği geliştirmek ve bozulan orman ekosistemini yeniden oluşturmak amacıyla Orman Genel Müdürlüğünce veya gerçek ve tüzel kişilerce yapılacak ağaçlandırma, erozyon kontrolü, mera ıslahı, rehabilitasyon, fidanlık, ağaç ıslahı, tohum ve fidan üretimi, enerji ormanı tesisi ve imar-ihya çalışmaları için yapılacak harcamaların düzenlenmesine ve gelirlerin tahsilatına yönelik tüm düzenlemeler Çevre ve Orman Bakanlığı’nın Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Hizmetlerine İlişkin Usul ve Esasları kapsamında yapılır.
Toplumda, insan ilişkilerindeki düzeni, özeni sağlayan usul ve esasların dayanağını hukuk ilkeleri, kimi zaman gelenek ve görenekler, kimi zaman da dini inançlar oluşturur.
Halk kültürümüzde de “Her işin bir usul ve kaidesi var” sözü buna dikkat çeken deyimdir. Usul yerine getirildiğinde esas kendiliğinden yerini bulur.
Camilerde safta namaz vaktini bekleyenleri hoyratça iterek ön safa geçmeye çalışanlar, ağlanacak yerde gülenler, gülünecek yerde ağlayanlar, şikâyetini isteğini bir makamda bağırıp çağırarak dile getirenler, eleştirisini veya sitemini amacını aşarak kırarak dökerek iletenler, sofrada adaba erkâna uymayanlar, trafikte önündeki aracı sıkıştıranlar, kaldırımda başkalarına omuz vurarak özür dilemden geçenler, bulunduğu ortamda yersiz sözü ve densiz hareketiyle herkesi biçip geçenler, aç timsahlar gibi “ben” egosunu bir türlü yenemeyenler, yüreği, dili, davranışlarıyla uyum sağlamayanlar, güç zehirlenmesine uğrayanlar, nezaket kurallarını aklına getirmeyenler, karşıdakine saygı duymayanlar ve daha niceleri usul esas bilmeyenlerdir.
Yaşadığı toplumda, çevrede hakkı kadar sorumluluğu olan insanın yol yöntem öğrenmeye çok ihtiyacı var. Şehirleri köye dönüştüren, toplumu yozlaştıran yol yöntem eksikliğidir. Usul ilkesini yaşamının, davranışlarının ve ilişkilerinin merkezine koymayan insanlar zücaciye dükkânına giren fil gibi kırıcı dökücüdürler.
Babanın vasiyeti
Van’da ticaret yapan değerli bir arkadaşımızın geçen yıl vefat eden babasının özel eşyaları arasından bir defter çıkmış. Tüm çocuklarını en iyi şekilde eğitip yetiştiren rahmetli babaları kendi el yazısıyla defterin bir sayfasında erkek ve kız çocuklarına akla, yüreğe dokunan vasiyetinde bazı tavsiyelerde bulunmuş.
Şöyle demiş:
-Ben baba olarak siz yavrularıma vasiyetimdir. Lütfen vede Allah rızası için ihmal etmeyiniz.
1. Namaz kılınız.
2. Zekatınızı veriniz.
3. Ailenizi çok seviniz ve sayınız
4. Çok çalışınız
5. Dini ve dünya hayatı için çok okuyunuz
6. Ciddi ve bilgili olunuz.
7. Sosyal sorunlar ve politikayla zamanında ilgileniniz.
8. Her zaman dürüst ve saygılı olunuz.
9. Hesabınızı biliniz ve bilenle yapınız.
10. Dostlarınızı iyi seçiniz.
11. Birşeyi hafızanızda tutmak yerine not alınız.
12. Çocuklarınızı zamanında evlendiriniz.
13. Sağlığınıza dikkat ediniz.
14. Çalışma, eğlence, dinlenme ve sporda dengeli olunuz.
15. Lisan ve bilgisayar öğreniniz.
-Sizlere çok güveniyorum ve sizi çok seviyorum. Babanız... Allaha emanet olunuz.
Resmi olsun veya olmasın hayattayken vasiyetname yazmak geleceğe etki bırakmak, karanlıklara ışık tutmak, yol göstermek, sorun çözmek, kendinden bir şeyler aktarmaktır. Mal, mülk yanında evlatlarına bilgisini ve birikimlerini vasiyet olarak yazarak bırakan ağabeyimizi rahmetle, saygıyla anıyorum.
Dost olma
“Saygısızla dost olma: Usul bilmez, adap bilmez, sınır bilmez; üzülürsün.” Şeyh Edebali
